Όλη η μπροσούρα

Αναπλάθοντας τα Λιπάσματα Δραπετσώνας

Μια ιστορία κέρδους για το κεφάλαιο, μια ιστορία ζωής για τους κατοίκους

1. ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Στο έμπα του λιμανιού, μια ανάσα δρόμο από το κέντρο του Πειραιά, μισή ανάσα από τη Δραπετσώνα και το Κερατσίνι, απλώνεται ένας χώρος, όπου οι περισσότεροι τον βλέπετε όταν φεύγετε και όταν έρχεστε από τις διακοπές σας στα νησιά. Το πρώτο που αντικρίζετε είναι η τσιμινιέρα του εργοστασίου λιπα­σμάτων, απομεινάρι του «ένδοξου» βιομηχανικού παρελθόντος του Πειραιά.

Ένα εργοστάσιο που επεκτεινόταν παράλληλα με την πόλη που μεγάλωνε. Εκτός από λιπάσματα παρήγαγε φυτοφάρμακα και γυαλί. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε κρυφές μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ την δεκαετία του 80, ευθυνόταν για το 80% των αέριων ρύπων του λεκανοπεδίου. Και μάλιστα, ειδικών ρύπων, όπως το φθόριο που ενοχοποιείται για τον καρκίνο των οστών.

Δίπλα, εκτείνονταν οι εγκαταστάσεις της ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, με κάθετη πα­ραγωγή τσιμέντου. Πιο κάτω το εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ, που χρησιμοποιούσε μαζούτ για τη λειτουργία του, ενώ λίγο πιο δίπλα από τα λιπάσματα, οι δεξαμενές καυσίμων και ορυκτελαίων της SHELL (τώρα της ΒΡ), το εργοστάσιο παραγωγής γύψου (γυψάδικο)και παραδίπλα τα «Ταμπάκικα», οι βρομερές βιοτεχνίες επεξεργασίας δερμάτων. Έτσι έκλεινε το τοπίο της βιομη­χανικής ευδαιμονίας μεταπολεμικά, όπου η κόλαση του Δάντη ήταν μια νησίδα περιβαλλοντικής ισορροπίας μπροστά σ’ αυτό το σκηνικό. Όλες αυτές οι εγκα­ταστάσεις σε απόσταση 1 χλμ, σε ευθεία γραμμή από το κέντρο του Πειραιά και βέβαια, μέσα στη Δραπετσώνα και στο Κερατσίνι (περιοχή Χαραυγής).

Οι δε ιατρικές ειδικότητες που ευδοκίμησαν στις περιοχές, ήταν αυτές του ειδικού πνευμονολόγου, οφθαλμίατρου και ειδικού παθολόγου για τους καρκί­νους. Χαρακτηριστικό για το φθόριο ήταν το εξής: Οι παιδίατροι της περιοχής συνέστηναν -πάντα σε ατομικό επίπεδο – στις μητέρες να αποφεύγουν τον θη­λασμό και να προτιμούν τα βιομηχανικά γάλατα, επειδή το φθόριο περνάει στο μητρικό γάλα με απρόβλεπτες συνέπειες για τα μωρά.

Λέμε σε ατομικό επίπεδο, γιατί ποτέ δεν υπήρξε δημόσια φωνή καταγγελίας από γιατρό για την κατάστα­ση αυτή, ποτέ δεν υπήρξε έρευνα και μελέτη από την μεριά του κράτους για τις επιπτώσεις στην υγεία, τόσο άμεσα όσο και μακροπρόθεσμα, των κατοίκων αλλά και των εργαζομένων, που είχε η αναγκαστική έκθεσή τους στους ρύπους των βιομηχανιών αυτών. Ένα παράδειγμα για την εγκληματική αποσιώπηση από τη μεριά του κράτους, των φορέων του, αλλά και των δήμων, των επιπτώσεων στην υγεία, είναι οι διάφοροι καρκίνοι, παθήσεις του αναπνευστικού και οφθαλμολογικές, που πρόσβαλαν τους αγρότες μετά την εντατική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Ας φανταστούμε τα μεγέθη στους ανθρώπους που ζούσαν και εργάζονταν δίπλα και μέσα στη βιομηχανία παραγωγής αυτών των προϊό­ντων.

Όλα αυτά δεν αποτελούν παρελθόν, ιδιαίτερα για τις μεγαλύτερες ηλικίες. Οι περισσότεροι μόνιμοι κάτοικοι των περιοχών και ιδιαίτερα της Δραπετσώνας, ζουν τις συνέπειες της έκθεσής τους στους ρύπους των Λιπασμάτων και του Τσιμεντάδικου στην υγεία τους, μέχρι σήμερα.

ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ

Ένα από τα κύρια επιχειρήματα των ιδιοκτητών των Λιπασμάτων την δεκα­ετία του ’80 που υπήρχε το αίτημα για το κλείσιμο του εργοστασίου, ήταν το εξής: «Εσείς ήρθατε και κατοικήσατε στην περιοχή, εμείς προϋπήρχαμε»!

Από το 1899 έως το 1911, οι έρημες περιοχές της ακατοίκητης τότε Δραπε­τσώνας, το σύνολο της ακτής από τον Άγιο Διονύσιο μέχρι τον όρμο Ηρακλέους, καταλήφθηκε από βαριές βιομηχανίες και λιμενικές χρήσεις. Η πόλη του Πειραιά μεγάλωνε παράλληλα με το εργοστάσιο Λιπασμάτων, που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1910, σε μια έκταση λίγων τετραγωνικών μέτρων και έφτασε μέσα σε λίγες δεκαετίες να καταλαμβάνει το ένα τέταρτο του δήμου Δραπετσώ­νας, δηλ. 254.000 τ.μ. Να σημειώσουμε εδώ πως η Δραπετσώνα χαρακτηρίστηκε ως δήμος τη δεκαετία του 1950. Μέχρι τότε ήταν συνοικία του Πειραιά. (Το 1952, υπήρχαν στην περιοχή 2500 άθλιες παράγκες, 22000 κάτοικοι, από τους οποίους 80% περίπου ήταν εργατοτεχνίτες και υπάλληλοι. Το 50% είχε ηλεκτρι­κό και υπήρχε παντελής έλλειψη ύδρευσης. Εφημερίδα «Χρονογράφος», 1952).

Σ’ αυτόν τον ξερόβραχο, πετάχτηκαν και στοιβάχτηκαν στα παραπήγματα (παράγκες), από το 1922 και για 50 σχεδόν χρόνια, οι πρόσφυγες από την Ιω­νία, την Καππαδοκία, τον Πόντο και την Αρμενία (αφού η «αποκατάσταση» των προσφύγων στο ζήτημα της στέγης έγινε την περίοδο της δικτατορίας, τη δε­καετία του 70). Μαζί με τους εσωτερικούς μετανάστες(τους φτωχούς αγρότες που ήρθαν στην πόλη ψάχνοντας για μια καλύτερη ζωή), αποτέλεσαν την πρώτη ύλη και φτηνά εργατικά χέρια (αφού τα χέρια περίσσευαν), για τα Λιπάσματα και αργότερα για τις υπόλοιπες βιομηχανίες της περιοχής. Έτσι δημιουργήθηκε αυτή η καρβουνόπολη των εργατών! Εργοστάσια και κατοικίες μαζί σε ένα χώρο! Η πόλη του Πειραιά ήταν η προέκταση των εργοστασίων και του λιμανιού.

Η εταιρεία Λιπασμάτων, η ΑΕΕΧΠΛ (Ανώνυμος Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων), παρήγαγε οξέα, χημικά λιπάσματα και φυτοφάρ­μακα και ήταν εκείνη που χρηματοδότησε ένα πρόγραμμα συστηματικής διαφήμισης – προπαγάνδας για τη διάδοση των λιπασμάτων και την απαραίτητη χρήση τους στη γεωργία. Έστελνε γι’ αυτό το σκοπό ειδικούς γεωπόνους σε όλη την Ελλάδα για να διδάξουν τη χρήση των λιπασμάτων. Όλα αυτά, φυσικά, με την οικονομική βοήθεια και συμπαράσταση του ελληνικού κράτους και την πολιτική πιστώσεων από την Αγροτική τράπεζα τότε. Ιδρυτής ήταν ο Νίκος Κανελλόπουλος (το όνομά του είχε η κεντρική οδός της Δραπετσώνας), που έχει μείνει γνωστός στην τοπική ιστορία για τη φράση του «μια δεκάρα, εκατό εργάτες».

Πολλές εργατικές κινητοποιήσεις και απεργίες έγιναν κατά τη διάρκεια λει­τουργίας του εργοστασίου που έφτασε να χαρακτηριστεί το 1947, ως «μάντρα σφαγείων». Να αναφέρουμε μερικά στοιχεία από αυτούς τους αγώνες που βρή­καμε από δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής.

• Στα 1916, ξεσπά απεργία στα Λιπάσματα με αιτήματα: να επαναληφθεί κανονικά η λειτουργία του εργοστασίου, να αναγνωριστεί το σωματείο, να γί­νουν προσλήψεις από μέλη του συνδέσμου και να επαναπροσληφθούν 5 απολυ­μένοι εργάτες.
• Τον Απρίλιο του 1924 το σωματείο των γυαλάδων ξεκινά απεργία, η οποία διαρκεί 15 μέρες και πετυχαίνει αύξηση στο μισθό 25%.
• Το 1933, ξεκινά μεγάλη απεργία που θα διαρκέσει 4 μήνες.
• Το Σεπτέμβρη του 1946, το προσωπικό κατεβαίνει σε 24ωρη λευκή απερ­γία διαμαρτυρίας με 100% επιτυχία.
• Το Μάρτη του 1947, ξεκινά πάλι απεργία στο γυαλάδικο και κρατά 46 μέρες. Επίσης, το βοηθητικό προσωπικό των γυαλάδων έκανε απεργία για 20 μέρες. Τα αιτήματά τους διαχρονικά: καλύτερες συνθήκες εργασίας, αύξηση στο μισθό, πρόσληψη μόνιμου προσωπικού, κανονικά ωράρια εργασίας. Η απάντη­ση από τη μεριά της εργοδοσίας, που τότε είχε παραιτηθεί ο Κανελλόπουλος και είχε αναλάβει τα ηνία ο Πρόδρομος Αθανασιάδης Μποδοσάκης, ήταν: τρο­μοκρατία των εργατών, απολύσεις, εργάτες σε διαθεσιμότητα, στρατολόγηση απεργοσπαστών και ανίδεων στη δουλειά… Τι ακολούθησε αυτή την απεργία; Ακόμη σκληρότερα μέτρα για τους εργάτες και περισσότερη τρομοκρατία. Αντι­γράφουμε από την εφημερίδα «Πρωτεργάτης», της εποχής εκείνης:

Παρασκευή 23 Μαΐον 1947

Αυστηρά μέτρα στα Λιπάσματα. Το εργοστάσιο μετατρέπεται σε «μάντρα σφα­γείων» και «στρατιωτικό σχηματισμό». Ο Μποδοσάκης αφήνει και πέφτει στη θά­λασσα 1,5 τόνος υδροχλωρικό οξύ που παράγεται το 24ωρο και δε ζητείται στην αγορά. Εξ’ άλλου ο νέος προσωπάρχης από τους 15 φορτοεκφορτωτές απέλυσε τους 6, γιατί λόγω της βαριάς δουλειάς, ζήτησαν να αντικατασταθούν ή να αυξη­θεί ο αριθμός των απασχολούμενων εκεί.

Παρασκευή 6 Ιουνίου 1947

Μέσα σε ένα χρόνο η εταιρεία του Μποδοσάκη έχει απολύσει εκατοντάδες ερ­γάτες και εργάτριες και προσλαμβάνει «ελεύθερους» εργάτες. Τους πληρώνει 15- 25% λιγότερο μισθό και ποσοστά. Με την απειλή της απόλυσης ή με υποσχέσεις ότι αν δείξουν καλή διαγωγή (βλ. υποταγή) θα τους βγάλει κάρτες και θα τους μονιμοποιήσει. Με αυτό τον τρόπο τους εκβιάζει για μεγαλύτερη απόδοση στην παραγωγή.

Μερικές αναφορές για την κατάσταση που επικρατούσε πριν τη μεγάλη απεργία του 47

17 Ιανουάριου 1947

Στο χρόνο 1946 και κατά την περίοδο που διοικούσαν οι Κανελλοπουλικοί και η εθνοτράπεζα, ήρθαν χειρότερες μέρες και από την κατοχή. Τα ποσοστά που δίνο­νταν για ενίσχυση του μεροκάματου, σύμφωνα με την απόδοση στην παραγωγή, την τεχνική κατάρτιση και τους όρους εργασίας, έχασαν την αξία τους λόγω της ακρίβειας της ζωής και της πίεσης της εργοδοσίας για αύξηση της παραγωγής. Αυτά τα «δώρα» χρησιμοποιήθηκαν και για διασπαστικούς λόγους. Περισσότεροι από 800 εργάτες/τριες απολύθηκαν, ενώ η εργοδοσία έλεγε πως αν μειωθεί το προσωπικό θα υπάρχουν καλύτερες απολαβές για τους υπόλοιπους. Περισσότε­ρα από 15 εργατικά ατυχήματα συνέβησαν. 4 φυματικοί σε μια βδομάδα από τα πυρίμαχα. Μια εργάτρια έχασε τα δάχτυλα της. 2 λιποθυμίες και 3 εγκαύματα σε διάστημα ενός μήνα περίπου.

21 Φεβρουάριον 1947

Στις 17/2 το προσωπικό των λιπασμάτων κατέβηκε σε λευκή απεργία. Οι διά­φοροι απόστολοι της εταιρείας, όπως ο υποδιευθυντής Γεωργίου στα οξέα, έφερε “ελεύθερους” εργάτες για να κινήσει το συνεργείο. Ο μηχανικός Βήχος στο ηλε- κτροτεχνείο, έκανε «πολιτική «για να πείσει τον κόσμο να εργαστεί. Ο εργοδηγός Κωστόπουλος στα αραιά λιπάσματα έφτασε μέχρι εκβιασμού εναντίον αρχιερ­γατών και ο φύλακας Αιακάκος με τον πρόσθετο αρχιφύλακα έκαναν έρευνα σε ντουλάπια εργατών. Τέλος άφησαν εκτός τον εργοστάσιου ένα μέλος τον προσω­πικού κατ’ εντολή τον κ. Λονη.

Ο Λέων. Κανελλόπονλος, που δέχτηκε τους εκπροσώπους των σωματείων ζή­τησε να δώσει απάντηση στις 22 τον μήνα. Εκείνοι έδειξαν διαλλακτικότητα και συμφώνησαν. Οι υπεύθυνοι πρότειναν να γίνει γενική συνέλευση για να ακουστεί η γνώμη όλων.

Κατά τη διάρκεια της απεργίας:

28 Μαρτίου 1947

Συνεχίζεται για 4η εβδομάδα η απεργία των γυαλάδων και του βοηθητικού προσωπικού. Η εταιρεία για να τρομοκρατήσει τους απεργούς απέλυσε 75 περί­που και έβαλε σε διαθεσιμότητα 130. Διαδίδεται ότι θα απολυθούν 300 ακόμη. Η εταιρεία στρατολογεί απεργοσπάστες και ανίδεους στη δουλειά. Έντονο διάβημα διαμαρτυρίας έδωσε η επιτροπή των γυαλάδων στον υπουργό Παπαθανάση. Υπο- σχέθηκε πως θα μεσολαβήσει για να συναντηθούν οι εργαζόμενοι με τους εργοδό­τες για τη λύση του προβλήματος.

4 Απριλίου 1947

Σήμερα συμπληρώνεται μήνας της απεργίας των γυαλάδων παρόλες τις προ­σπάθειες διάσπασης του αγώνα. Ο υπουργός εργασίας κ. Μαλατέστας, λέει: “Το υπουργείο δεν είναι σε θέση να κάνει κάτι για την εταιρεία. Εξάλλου εσείς συνε­χίστε την απεργία σας”. Τα λεγάμενα του δείχνουν την απροκάλυπτη προσπά­θεια του υπουργείου να δικαιολογήσει την εταιρεία στις ζημιές που προκαλεί στην εθνική οικονομία με την ακινησία του εργοστασίου. Η εταιρεία συνεχίζει να στέλ­νει στο υαλουργείο μαθητευόμενους και ανειδίκευτους.

18 Απριλίου 1947

Η απεργία των γυαλάδων έκλεισε στις 46 μέρες. Την Τετάρτη 16 Απριλίου η απεργιακή επιτροπή μαζί με 80μελής επιτροπή από απεργούς κατευθύνθηκαν στα γραφεία της εταιρείας. Ο εκπρόσωπος του Μποδοσάκη κ. Τσαγκάρης, όχι μόνο δεν τους δέχτηκε αλλά κάλεσε και την ασφάλεια. Οι απεργοί επέμεναν και τελικά δέχτηκε 4μελή επιτροπή. Δε δόθηκε καμιά λύση. Η εταιρεία επιμένει στην παλιά σύμβαση για το αλυσόδεμα των εργατών. Εκτός αυτού σννελήφθηκε ο πρόεδρος των γυαλάδων ως ηθικός αυτουργός για τα μικροτραύματα του απεργοσπάστη Β. Μονογυιού. Οι απεργοί ζήτησαν την αποφυλάκισή του. Μια επιτροπή πήγε στο διοικητή τον 9ου τμήματος , άλλη στον αστυνομικό διευθυντή και μια τρίτη στο δήμαρχο. Το συμβούλιο των γυαλάδων αποφάσισε να ενημερώσει όλους τους εργαζόμενους τον Πειραιά για την απεργία. *

Στα μέσα του 1980, πεθαίνει ο Πρόδρομος Αθανασιάδης Μποδοσάκης και τη διοίκηση αναλαμβάνει ο Αλέξανδρος Μποδοσάκης του Ιδρύματος Μποδοσά­κη. Απαιτεί ριζικές αλλαγές της εταιρείας στα πλαίσια της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και εν όψει της απελευθέρωσης της αγοράς προϊόντων. Μέσα στο πρό­γραμμά του περιλαμβάνεται καινούρια κατασκευή δεξαμενών αμμωνίας ( δεν του αρκούσαν οι ήδη 4 δεξαμενές).

Ευτυχώς το πρόγραμμα ακυρώνεται λόγω μεγάλης αντίδρασης των κατοίκων της Δραπετσώνας. Το 1988 εκτελείται ο Μποδοσάκης από την Ε.Ο. 17 Νοέμβρη και εντείνεται η ήδη προβληματική λειτουργία των Λιπασμάτων, λόγω της αδυ­ναμίας του ιδρύματος Μποδοσάκη να μπει στο διεθνή ανταγωνισμό.

Η Εθνική τράπεζα που ήταν ήδη μέτοχος της εταιρείας αναλαμβάνει την εκ­καθάριση και γίνεται συνιδιοκτήτης μαζί με τους δήμους Δραπετσώνας – Κερατσινίου. Το 1993, η ιδιοκτησία του εργοστασίου περιέρχεται ολοκληρωτικά στην Εθνική τράπεζα, αφήνοντας έξω και τους δύο δήμους. Το 1999, κλείνει οριστικά με την υπογραφή της Νομαρχίας Πειραιά και την υπόσχεση πως οι 400 περίπου τελευταίοι εργαζόμενοι, θα προσληφθούν στα Ολυμπιακά έργα το 2004. Οι εργαζόμενοι βέβαια δεν έχουν δικαιωθεί ακόμα και αγωνίζονται μέχρι σήμερα.

Γι’ αυτό … ΔΕΝ ΤΟΥΣ ΧΡΩΣΤΑΜΕ ΤΙΠΟΤΑ – ΜΑΣ ΧΡΩΣΤΑΝΕ ΤΑ ΠΑ­ΝΤΑ !

* Κατά τη διάρκεια λειτουργίας του εργοστασίου των λιπασμάτων, έγιναν πολλές απεργίες και κινητοποιήσεις των εργαζομένων. Αυτές που παρουσιάζονται εδώ, επιλέχτηκαν λόγω των ιστορικών περιόδων που συνέβησαν. Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, μετά τη μικρασιατική καταστροφή και τον ερχομό των προσφύγων και μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, στη διάρκεια του εμφυλίου. Όλα αυτά δείχνουν, πως οι εργάτες δεν τρομοκρατήθηκαν μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες πάλεψαν και αγωνίστηκαν για τα δικαιώματά τους.

2. ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Η Πρότυπος Κτηματική, θυγατρική της Εθνικής τράπεζας, και τώρα η Εθνική Ακινήτων που φέρεται ως νέος ιδιοκτήτης της έκτασης του πρώην εργοστασί­ου των λιπασμάτων (αφού έβαλε μπροστά τις μπουλντόζες και μετέτρεψε σε οικόπεδο το εργοστάσιο σβήνοντας κάθε ίχνος της ιστορίας ενός από τα μεγα­λύτερα εργοστάσια της περιοχής του Πειραιά και πραγματικό μνημείο βιομηχα­νικής αρχαιολογίας), σε απόλυτη σύμπνοια με την κυβέρνηση και τους υπουρ­γούς ΠΕΧΩΔΕ και Εμπορικής Ναυτιλίας και κάποια πολυεθνικά κεφάλαια (real estate development και ναυτιλιακά) τάζουν στους κατοίκους της Δραπετσώνας και της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά, μια νέα εποχή ανάπτυξης, νέες θέσεις εργασίας και αναβάθμιση ολόκληρης της περιοχής μέσω της οικοπεδοποίησης και εμπορικής εκμετάλλευσης της περιοχής των Λιπασμάτων, του πιο προνομι­ούχου οικοπέδου στο λεκανοπέδιο, όπως οι ίδιοι το χαρακτηρίζουν.

Λένε την αλήθεια ή μήπως πίσω από τα όμορφα λόγια και τις εντυπωσιακές μακέτες κρύβεται μια άλλη πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που σημαίνει την κλοπή ενός χώρου που δικαιωματικά ανήκει στο λαό της Δραπετσώνας και του Πειραιά, μια ανάπτυξη που δεν αφορά τους σημερινούς κατοίκους, αλλά κάποιους άλλους πιο προνομιούχους και θέσεις εργασίας που σε ότι αφορά τους σημερινούς κατοίκους θα είναι με τους χειρότερους όρους;

Παρόμοια με την πρόταση της Εθνικής τράπεζας, είναι και αυτή του δήμου Δραπετσώνας, που παρουσιάζεται να έχει -στο όνομα του ρεαλισμού- και την υποστήριξη της Παμπειραϊκής Επιτροπής. Η πρόταση του δήμου Δραπετσώ­νας μπορεί να υπόσχεται το κτίσιμο σχετικά λιγότερων τετραγωνικών μέτρων, αλλά στην πραγματικότητα έρχεται και αυτή να οικοπεδοποιήσει την περιοχή, φτιάχνοντας μια νέα αποκομμένη πόλη υψηλών εισοδηματικών στρωμάτων, με πολυτελείς κατοικίες (μεζονέτες), ξενοδοχεία πολλών αστέρων, μαρίνες ελιμενισμού πολυτελών γιοτ, μεγάλο εμπορικό – ψυχαγωγικό κέντρο μαζί με απο­κομμένα πάρκα, που σε καμιά περίπτωση δεν επαρκούν για να δημιουργηθεί ένας τέτοιος χώρος πράσινου, που να μπορεί κάποιος να απομακρύνεται από το θόρυβο και τις δραστηριότητες της πόλης. Είναι προφανές πως με την πρόταση αυτή δημιουργείται μια πόλη μες στην πόλη.

3. ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΤΩΝ

Οι προτάσεις των υπουργείων και της Εθνικής τράπεζας (εκτός από το ψέμα για τη δημιουργία 3500 θέσεων εργασίας, που χρησιμοποιείται λόγω της μεγά­λης ανεργίας που μαστίζει την περιοχή του Πειραιά, για να καμφθούν οι αντι­δράσεις), δείχνουν ολοφάνερα ότι θέλουν μια πόλη μες στην πόλη. ‘Ενα γκέτο πλουσίων μέσα στην πόλη των φτωχών, όπου το πράσινο θα χρησιμεύσει για να ανεβάσει την υπεραξία των κατοικιών και των γραφείων και έτσι να γίνουν ελκυστικές στην αγορά τους για να κερδοσκοπήσουν οι επενδυτές, οι μεγαλο- εργολάβοι και οι μέτοχοι της Εθνικής Ακινήτων.

Οι θέσεις εργασίας που διατυμπανίζουν οι αναπλαστές, θα είναι οι πάσης (ρύ­σεως υπηρεσίες που θα απευθύνονται αποκλειστικά στις ανάγκες των κατοίκων της «νέας πόλης». Κηπουροί, σεκιουριτάδες, καθαριστές πισινών και γρασιδιού, υπηρέτριες, μπάτλερ, οδηγοί και ντελιβεράδες, κτλ.

Άλλο ένα ψέμα που χρησιμοποιούν ασύστολα, είναι ότι θα υπάρξει «ελεύθερη πρόσβαση» των πολιτών στη θάλασσα. Τι πρόσβαση θα είναι αυτή το αντιλαμ­βανόμαστε όλοι. Μέσα από μαρίνες για γιοτ πολυτελείας, ναυτιλιακά γραφεία πολυτελείας, μεζονέτες πολυτελείας και ξενοδοχεία πολλών αστέρων για υψηλά πρόσωπα, η πρόσβαση θα είναι από άμεσα ελεγχόμενη έως αδύνατη.Ένα ενδει­κτικό χαρακτηριστικό των προθέσεων τους είναι, ότι η εγγλέζικη εταιρεία που ανέλαβε από την Εθνική τράπεζα τη μελέτη ανάπλασης του χώρου, ειδικεύεται στις λεγάμενες πόλεις-φρούρια (security city) των πλουσίων ανά τον κόσμο.

Αλλά και η πρόταση του δήμου Δραπετσώνας, των τεχνοκρατών και των φορέων για την ανάπλαση, μέσα από την κακομοίρικη έως ύποπτη λογική «να παραχωρήσουμε κάτι, για να πάρουμε κάτι από πράσινο», εκτός του ότι -με προκλητικό τρόπο- δε λαμβάνουν υπόψη τους το ενδεχόμενο ενός γκέτο, μιας «άλλης πόλης μες στην πόλη», αναλώνονται σε ανούσιες διαφωνίες για το συ­ντελεστή δόμησης. Ενώ το πάρκο που προβλέπουν είναι πράσινο κατακερματι­σμένο στο χώρο και στην ουσία είναι προέκταση της αυλής των κτιρίων – γρα­φείων και των κατοικιών.

Η δήλωση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ : «έχουν γίνει πολλές μελέτες και τελικώς η μελέτη της Εθνικής τράπεζας και του δήμου Δραπετσώνας έχουν πολλά κοινά σημεία με τη μελέτη του Οργανισμού ρυθμιστικού σχεδίου Αθήνας, και αυτή θα χρησιμοποιήσουμε ως βάση για τις συζητήσεις μας», υπονοεί του λόγου το αληθές.

Ο υπουργός επίσης, σύμφωνα με την εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑ­ΚΗΣ» – 18/2/2007, δήλωσε πως «το σχέδιο θα προχωρήσει αποκλειστικά με ιδιωτικά κεφάλαια. Το «πακέτο» είναι ιδιαίτερα ελκυστικό. Η δημιουργία του ελληνικού city μπορεί προς το παρόν να είναι στα χαρτιά, αλλά έχει προκαλέσει το επιχειρηματικό ενδιαφέρον της αγοράς. Η εκμετάλλευση χιλιάδων κατοικιών, καταστημάτων, εμπορικών κέντρων και γραφείων μπορεί να φέρει πολλαπλάσια χρήματα από το 1 δις. ευρώ που θα επενδυθεί».

Και το άρθρο της εφημερίδας συνεχίζεται:

• Στη μάχη των εγχώριων εταιρειών θα πρέπει να προστεθούν και οι νυν ιδι­οκτήτες, η εθν. τράπεζα 250 στρ.), ΒΡ (47 στρ.), η ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ (123 στρ.), ο ΟΛΠ (παραλιακή ζώνη), η MOBIL (36 στρ.), η ΕΥΔΑΠ και οι δήμοι, οι οποίοι θα διεκδικήσουν θέση στην περιοχή.
• Εταιρείες που ήδη δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, όπως η MDC (νυν ΑΜ) ή η Sonae Sierra, αλλά και όλα τα μεγάλα ονόματα του λιανεμπορίου ή της αναψυχής (Lidl, Practiker, Carrefour, Aldi, DIA, Media Markt, Dixons, Village, Odeon κτλ) θα επιδιώξουν να πάρουν θέση στην περιοχή.
• Κορυφαίες ναυτιλιακές εταιρείες, τραπεζικοί όμιλοι, επιχειρήσεις από όλους τους κλάδους θα βρεθούν μεταξύ των «μνηστήρων» του ελληνικού
• Δε θα αποτελέσει έκπληξη η εκδήλωση ενδιαφέροντος και από μεγάλες αραβικές εταιρείες που διαθέτουν τεράστια ρευστότητα και έχουν εμπειρία από τέτοια έργα που έχουν υλοποιηθεί στο Ντουμπάι, το Μπαχρέιν και το Ομάν.
• Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι τα προβλεπόμενα έργα για την εκμετάλλευση του φιλέτου των 640 στρ. Σύμφωνα με τον σχεδίασμά προβλέπεται να χτιστούν πολυτελείς κατοικίες, οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν μια νέα πόλη έως 5000 κατοίκων. Στο ακίνητο της Εθνικής προβλέπεται η ανάπτυξη σπιτιών, η ανέγερση ξενοδοχειακού συγκροτήματος, κοινόχρηστοι χώροι πράσινου, πεζο­δρόμοι, γραφεία και καταστήματα.
• Στην ΑΓΕΤ προβλέπεται, επίσης, η ανάπτυξη κατοικιών, πάρκινγκ, επαγγελ­ματικών ακινήτων, αθλητικών κέντρων, πάρκων και τουριστικών εγκαταστάσε­ων. Χιλιάδες τετραγωνικά γραφείων και συνεδριακοί χώροι θα χτιστούν για να εξυπηρετήσουν το επιχειρηματικό και ναυτιλιακό κέντρο της περιοχής. Προ- βλέπεται επίσης, η ανέγερση μουσείων για την ανάδειξη της πολιτιστικής κλη­ρονομιάς, ενώ μελετάται η κατασκευή μαρίνας για τον ελλιμενισμό των γιοτ.

4. ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΠΑΑΣΤΩΝ

Σ’ αυτήν την τεράστια εργατούπολη (καρβουνόπολη), που εκτείνεται από τη θάλασσα έως το βουνό (από τον Πειραιά έως τις παρυφές της Πάρνηθας, στα Άνω Λιόσια), που φιλοξενεί σχεδόν 3.000.000 ανθρώπους με μηδέν ποιότητα ζωής, οι αναπλαστές μαζί με τους πολιτικούς επιχειρούν να κτίσουν και να εμπο­ρευματοποιήσουν όποια έκταση έχει μείνει ελεύθερη από δόμηση ή έχει παύσει η βιομηχανική της χρήση.

Η περίπτωση των Λιπασμάτων δεν είναι μοναδική, αλλά αφορά μια τερά­στια πρώην βιομηχανική ζώνη (ελαιώνας, Πειραιώς, ΧΡΩΠΕΙ, Γαβριήλ, Αιγαίο, ΑΖΕΛ, Κεράνης, Ρετσίνα, Λεμονάδικα, Σίδερα, Λιπάσματα), που προβλέπεται να παραδοθεί κυρίως στο εμπόριο και στην εμπορευματοποιημένη ψυχαγωγία. Άρα, οι χειρότερες δουλειές από άποψη εργασιακών σχέσεων, ωραρίου, μισθού και σταθερότητας. Παράλληλα, αυτή η αλλαγή χρήσης σημαίνει την εκδίω­ξη μιας σειράς παραγωγικών δραστηριοτήτων και την εργασιακή υποβάθμιση όσων εργάζονται σε αυτές.

Από την άλλη, τα τεράστια εμπορικά κέντρα που εξαγγέλλονται (σταθμός ΟΣΕ, Παλατάκι, ΧΡΩΠΕΙ) δε θα προσφέρουν θέσεις εργασίας, αλλά θα συγκε­ντρώσουν το εμπόριο στα χέρια ακόμα λιγότερων και με μάλλον χειρότερες ερ­γασιακές σχέσεις για τους εμποροϋπαλλήλους (το παράδειγμα του Mall στο Μαρούσι είναι χαρακτηριστικό).

Η σημερινή κατάσταση της ανεργίας, της φτώχειας και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης δεν είναι τυχαία, αλλά συνέπεια της ίδιας τους της πολιτικής. Σή­μερα που θέλουν να ανακαταλάβουν το χώρο για την μεγαλύτερη κερδοφορία, προετοιμάζουν έργα υποδομής που για πολλά χρόνια αρνούνταν στους κατοί­κους: ολοκλήρωση του καθαρισμού στην Ψυττάλεια, ΜΕΤΡΟ, Τραμ, Προαστιακός κτλ.

Η διεθνής εμπειρία από αντίστοιχα προγράμματα αναπλάσεων σε πρώ­ην βιομηχανικές και λιμενικές περιοχές (παραλία Βαρκελώνης, Docklands και Stratford κ.ά.) δείχνουν ότι οι αναπλάσεις αυτές φέρνουν μεγάλα κέρδη στις εταιρείες που τα υλοποιούν και γενικότερα στο κεφάλαιο που τα χρησιμοποιεί. Οι κάτοικοι όμως, των περιοχών αυτών, οδηγούνται σε βίαιη εκτόπιση καθώς δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στο υψηλό κόστος ζωής που διαμορφώνουν οι νέοι κάτοικοι. Η «ανάπτυξη» του τόπου σημαίνει περισσότερα κέρδη για τους κατέχοντες και εκτόπιση των αδυνάτων.

Τι σημαίνει για το σημερινό κάτοικο της Δραπετσώνας και της ευρύτερης πε­ριοχής του Πειραιά, η εφαρμογή των σχεδίων οικοπεδοποίησης και εμπόρευματοποίησης στο χώρο των Λιπασμάτων; Πέρα από το προφανές ότι θα χαθεί μια μοναδική ευκαιρία για ένα άλσος που θα είναι μια πραγματική ανάσα για όλους, είναι το γεγονός ότι θα προστεθούν κι άλλα κτίρια, κάτοικοι και αυτοκίνητα σε μια περιοχή που είναι ήδη κορεσμένη. Στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά θα έπρεπε να απαγορευτεί η δόμηση όλων των μεγάλων αδόμητων χώρων.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το όριο ασφαλείας για μια ανεκτική ποιότητα ζωής στην πόλη, είναι μια αναλογία 5-8 τ.μ. πράσινου ανά κάτοικο. Στον Πειραιά η αναλογία αυτή πέφτει στο 1,5 τ.μ. πράσινο ανά κά­τοικο. Δηλαδή πλήρης και απόλυτη τσιμεντοποίηση! Στις περιοχές των υψηλών εισοδημάτων (Πολιτεία, Εκάλη, Παλαιό Ψυχικό, κτλ.) αντιστοιχούν 15-18 τ.μ. πράσινο ανά κάτοικο.. Αναδεικνύεται έτσι, η ταξικότητα της πόλης. Στις περιο­χές που διαβιούν οι εργαζόμενοι και τα φτωχά λαϊκά στρώματα, η ποιότητα ζωής είναι από ανύπαρκτη έως εντελώς υποβαθμισμένη.

5. Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ

Το όφελος της δημιουργίας άλσους για τους κατοίκους της ευρύτερης πε­ριοχής του Πειραιά, είναι καίριο και επιτακτικό, ειδικά τώρα που η άνοδος της θερμοκρασίας από το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι αισθητή και δεν μπο­ρεί να κρυφτεί από τους πολιτικούς και τους πάσης φύσεως αναπτυξιολόγους – αναπλαστές. Ειδικότερα σήμερα, μετά τον εμπρησμό και την καταστροφή του Δρυμού της Πάρνηθας, που αποτελούσε έναν από τους συμπαγείς πνεύμονες του λεκανοπεδίου, η ανάγκη για πράσινο στην πόλη, γίνεται ακόμη πιο επιτα­κτική.

Ενδεικτικά αναφέρουμε πως:

Στα αστικά κέντρα οι χώροι πράσινου λειτουργούν ως «αντιθερμική νησί­δα» και συμβάλλουν τα μέγιστα στη διαμόρφωση συνθηκών περιβάλλοντος. Τα στοιχεία του μικροκλίματος των αστικών κέντρων που επηρεάζονται ευνοϊκά από την ύπαρξη άλσους, είναι:

• Η ελάττωση της θερμοκρασίας το καλοκαίρι και η αύξησή της το χειμώ­να.
• Η μείωση της σκόνης στην ατμόσφαιρα, λόγω του φιλτραρίσματος του αέρα μέσα από τα δέντρα.
• Η συγκράτηση της ηλιακής ακτινοβολίας κατά 87% το καλοκαίρι.
• Ο ιονισμός του αέρα και ο καθαρισμός του από ρύπους και βακτήρια.
• Η παραγωγή οξυγόνου.
• Η μείωση της ηχορύπανσης.
• Η θετική επίδραση στη ψυχοσωματική υγεία, αφού το άλσος προσφέρεται για ξεκούραση, περίπατο και ηρεμία.
• Η συμβολή του στη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος για την κα­τοικία πουλιών και ζώων.

Η διαφορά του άλσους από το πάρκο, βρίσκεται στο γεγονός ότι το άλσος είναι ένας ενιαίος και αυτόνομος φυσικός χώρος (δε χαρακτηρίζεται απλά ως χώρος πρασίνου). Φιλοξενεί ήπιες ανθρώπινες δραστηριότητες και παρεμβά­σεις. Άλλωστε τέτοιες δραστηριότητες μπορούν να φιλοξενούνται στις παρυφές του άλσους και όχι στον πυρήνα του.

Η βιωσιμότητα αυτού του άλσους, είναι εφικτή, χρησιμοποιώντας τα παράγωγα της Ψυτάλλειας, αφού αρχίσει η σωστή επεξεργασία τους, από το λίπα­σμα που θα παράγεται και το νερό το οποίο θα είναι κατάλληλο για πότισμα και για τη δημιουργία μικρών βιότοπων (λιμνούλες, μικροί καταρράκτες, μαίανδροι, κτλ.), μέσα από τη συνεχή ροή του νερού από την Ψυττάλεια προς το άλσος και από κει προς τη θάλασσα.

Ο χώρος της ευρύτερης περιοχής των Λιπασμάτων πρέπει να απαλλοτριω­θεί για λόγους δημοσίου συμφέροντος και κοινωνικού οφέλους. Γιατί εκτός από το ασήμαντο έως ανύπαρκτο ποσοστό πράσινου που αναλογεί σε κάθε κάτοικο του Πειραιά (1.5 τ.μ. ανά κάτοικο) και της παντελούς έλλειψης δημόσιων ελεύθερων χώρων, ο Πειραιάς, δέχεται επιπλέον ατμοσφαιρική και σωματιδιακή ρύπανση, λόγω των πλοίων αλλά και των διερχόμενων οχημάτων από και προς την νησιωτική χώρα. Δηλαδή, διακινούνται από και προς το λιμάνι, 1,5 εκατομμύρια Ι.Χ. και 500 χιλιάδες φορτηγά το χρόνο, με τάσεις διπλασιασμού στα επόμενα 5 χρόνια (στοιχεία από το ΥΠΕΧΩΔΕ).

6. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ

Την Πέμπτη 3 Μαΐου μετά από πλατιά ενημέρωση σε όλο τον ευρύτερο Πειραιά, για τη δημιουργία πρωτοβουλίας αγώνα για το Ενιαίο Αλσος, συγκροτή­θηκε αυτή η πρωτοβουλία από κατοίκους του ευρύτερου Πειραιά και μέσα από την ιδρυτική της συνέλευση αποφασίστηκαν τα εξής:

α. Η Πρωτοβουλία συγκροτείται για να αναδείξει τη φτώχεια του ευρύτερου Πειραιά σε ελεύθερους δημόσιους χώρους και την παντελή έλλειψη πράσινου.

β. Η Πρωτοβουλία απευθύνεται σε όλους τους κατοίκους του ευρύτερου Πει­ραιά (και όχι μόνο), ανεξάρτητα από κομματική ή ιδεολογική προέλευση.

γ. Η Πρωτοβουλία δεν κομματίζεται, δεν προωθεί τον παραγοντισμό και δεν έχει βλέψεις εκλογισμού (δημοτικές ή βουλευτικές εκλογές).

δ. Στην Πρωτοβουλία τα άτομα που συμμετέχουν εκπροσωπούν τον εαυτό τους και μόνο και όχι το φορέα που τυχόν συμμετέχουν (εννοείται πως ο κάθε πολιτικός φορέας ξεχωριστά-αν θέλει να είναι κοινωνικά ωφέλιμος- έχει το δι­καίωμα αλλά και την υποχρέωση να αναδείξει το θέμα).

ε. Τα άτομα που συμμετέχουν στην Πρωτοβουλία, δεν εκπροσωπούν την Πρωτοβουλία προς τα έξω αλλά μόνο τον εαυτό τους. Όταν χρειάζεται εκπρο­σώπηση η Πρωτοβουλία, θα ορίζεται από τη συνέλευση για το χρονικό διά­στημα που ορίζεται αυτή η εκπροσώπηση. Η εκπροσώπηση είναι ανακλητή και κυκλική (Όχι πάντα το ίδιο ή τα ίδια άτομα).

στ. Η συνέλευση της Πρωτοβουλίας, είναι το όργανο που παίρνονται οι συλ­λογικές αποφάσεις μέσα από ισότιμες σχέσεις των συμμετεχόντων χωρίς ιεραρ­χίες και πάντα με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες.

ζ. Βασική επιδίωξη της Πρωτοβουλίας είναι, εκτός από την ανάδειξη του ζη­τήματος, η δημιουργία επιτροπών κατοίκων στις γειτονιές του ευρύτερου Πει­ραιά για τους αγώνες που αφορούν την ποιότητα ζωής και ιδιαίτερα δε, της ανάπλασης των Λιπασμάτων.

η. Η Πρωτοβουλία, θα συνάπτει και θα επιδιώκει συνεργασίες με συλλογικό- τητες και άτομα μόνο πάνω στην προοπτική δημιουργίας Ενιαίου Άλσους στον ευρύτερο χώρο των Λιπασμάτων, ο οποίος και θα αποδοθεί στο λαό του ευρύτε ρου Πειραιά (και όχι μόνο) προς χρήση και απόλαυση.

Η ανάπτυξη κινηματικών διαδικασιών και αγωνιστικών επιτροπών κατοίκων μπορεί να πείσει σήμερα που κρίνεται το ζήτημα, τους ανθρώπους που έχουν απογοητευθεί από τα μέχρι τώρα πεπραγμένα της επιτροπής ανάπλασης και του δήμου Δραπετσώνας που έχουν συμβιβαστεί στο μικρότερο κακό, να ξαναβγούν δυναμικά στο προσκήνιο με αίτημα το Ενιαίο Άλσος.

• Ενιαίο άλσος για καλύτερη ποιότητα ζωής των σημερινών κατοί­κων της Δραπετσώνας και της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά.
• Οχι στην οικοπεδοποίηση, καμιά επιχειρηματική αξιοποίηση στην περιοχή των Λιπασμάτων.
• Οχι σε μια νέα απομονωμένη πόλη για νέους κατοίκους υψηλού εισοδήματος.
• Ναι στην ελεύθερη πρόσβαση στη θάλασσα. Χρήση της παραλι­ακής ζώνης από τους κατοίκους και όχι από τον ΟΛΠ.
• Ναι στο σεβασμό στους κατοίκους και στην ιστορία των εργατι­κών γειτονιών.

Διεκδίκηση και όχι συμβιβασμός.

Δεν τους χρωστάμε τίποτα, μας χρωστάνε τα πάντα.

Πειραιάς, 10/10/2007 ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΕΝΙΑΙΟ ΑΛΣΟΣ

Ενάντια στην ανάπλαση, για τη δημιουργία ενιαίου άλσους στην περιοχή Λιπασμάτων Δραπετσώνας

Εργάτες στο γυαλάδικο

Το οπισθόφυλλο της μπροσούρας

Ένα παλιό ντοκουμέντο

Δείτε και αυτή τη παλιά μπροσούρα  ως «σχετικό» συμπλήρωμα

Ντοκουμέντο Νο. 1 «Λιπάσματα Δραπετσώνας μια άλλη άποψη»