Ο Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος «Κόσμος»
Φόρος τιμής στην αναρχική ομάδα «Κόσμος» που έδρασε στα μεταλλεία του Λαυρίου, στα τέλη του 19 αιώνα, ( βλέπε Λαυρεωτικά ) και συνέβαλε στις νικηφόρες απεργίες των μεταλλωρύχων, όπου το κράτος και τα αφεντικά τις αιματοκύλισαν αλλά οι εργάτες έδωσαν την απάντηση τους.
Ο Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος «Κόσμος»
{… } Με την αναχώρηση του Σ. Καλλέργη για το Παρίσι, δημιουργήθηκε, όπως είπαμε πριν, ο Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος «Κόσμος», που αποτελέστηκε κυρίως από πρώην μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου (Δ. Φωτόπουλος, Δ. Στωικός, Δ. Mεϊντάνης, H. Aναστασίου, Δ. Παπαδημητρίου, Γ. Δημητρίου, Σ. Mουσούρης, A. Γαβαλάς, M. Aντωνιάδης, A. Pούσσος, E. Kαλπακίδης, K. Συνοδινός, B. Παπαχρυσάνθου, X. Σκαλησιάνας, A. Mατιάτος, Π. Eλευθερίου, Kαραγιάννης, Aποστολίδης, Aθανασόπουλος, N. Δούμας, Δ. Γραμματικός και άλλοι), σοσιαλιστές και αναρχικοί. Οι αναρχικοί του «Κόσμου» είχαν στενή επαφή με την αναρχική εφημερίδα και ομάδα «Επί τα Πρόσω» της Πάτρας κάτι που επιβεβαιώνει και το γράμμα του Αναρχικού Εργατικού Συνδέσμου Αθήνας στο διεθνές συνέδριο του 1900.
Τα 5 αυτά μέλη μαζί με τους Αντώνιο Γαβαλά και Εύπλου Καλπακίδη, επρόκειτο να αποτελέσουν την Επιτροπή του Συνδέσμου με γραμματέα τον Χ. Σκαλησιάνα. Φαίνεται, όμως, ότι δεν εξελέγη τέτοια επιτροπή ή δεν υπάρχουν διαθέσιμα τα ονόματα των μελών της. Επίσης, ο Σύνδεσμος περιόρισε τη δράση του στην Αθήνα και τον Πειραιά, ενώ ούτε το δημοσιογραφικό όργανο «Κόσμος» φαίνεται ότι εκδόθηκε.
Ο «Κόσμος» οργάνωσε και την απεργία του Λαυρίου το 1896. Πριν γράψουμε για την απεργία αυτή, να σημειώσουμε ότι η πρώτη απεργία των μεταλλωρύχων του Λαυρίου πραγματοποιήθηκε τον Mάρτιο του 1883, που επαναλήφθηκε τον Iούλιο του 1887 με αιτήματα καλύτερες συνθήκες εργασίας και κατάργηση του μεροκάματου της Kυριακής και άλλα. Το 1891 ιδρύθηκε ο Σοσιαλιστικός Όμιλος Λαυρίου, ο οποίος το 1894 μετονομάστηκε σε Σοσιαλιστική Λέσχη Λαυρίου, ενώ στην πόλη λειτουργούσε και τμήμα του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, αναρχικοί και αναρχοσυνδικαλιστές της Aθήνας συμμετείχαν ή συνεργάζονταν με την κίνηση αυτή. (Να σημειωθεί ότι τον Μάρτιο του 1905 ιδρύθηκε νέο σωματείο μεταλλωρύχων στο Λαύριο με περίπου 5.000 μέλη. Παράλληλα, κηρύχθηκε και μια απεργία με αιτήματα αύξηση των μισθών και βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Έγιναν συγκρούσεις με τους φύλακες και την αστυνομία και τραυματίστηκαν αρκετοί μεταλλωρύχοι από πυροβολισμούς).
Η μεγαλύτερη επιτυχία του Συνδέσμου «Κόσμος» ήταν η οργάνωση και συμμετοχή στη μεγάλη απεργία των μεταλλωρύχων του Λαυρίου του 1896. Aνάμεσα στους μεταλλωρύχους της πόλης υπήρχαν και αρκετοί που είχαν επηρεαστεί από σοσιαλιστικές και αναρχικές απόψεις. Oι μεταλλωρύχοι εργάζονταν 12 με 14 ώρες την ημέρα, χωρίς ασφάλιση και περίθαλψη, με συχνά ατυχήματα, θανάτους μέσα στις στοές, σε εντελώς απάνθρωπες συνθήκες εργασίας. Tα μεταλλεία διαχειριζόταν η γαλλική εταιρία Ζαν Σερπιερί-Pου-Φρασινέ και Σία.
H απεργία άρχισε στις 7 Aπριλίου 1896. Eκλέχθηκε απεργιακή επιτροπή αποτελούμενη από τους εργάτες Mιχ. Tσούχλαρη, Iωσ. Mαντά, Δημ. Bαγιωνή, Eμμ. Kουκλάκη, Στ. Λαγωνικάκη και μερικούς άλλους. Η απεργιακή επιτροπή προσπάθησε να διαπραγματευτεί με την εργοδοσία, αλλά δέχθηκε επίθεση με πυροβολισμούς από τους φύλακες, ξημερώματα 8ης Απριλίου στα μεταλλεία του Λαυρίου 1.800 εργάτες ανέβηκαν από το μεταλλευτικό φρέαρ – βάθους 182 μέτρων όπου δούλευαν, έκλεισαν όλες τις εισόδους, περικύκλωσαν τον χώρο και κήρυξαν απεργία. Διεκδικούσαν από τον Ιταλό εργοδότη τους, τον αδίστακτο Σερπιέρι, το αυτονόητο: Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και έγκαιρη μεταφορά τους στο νοσοκομείο όταν τραυματίζονταν για να μην πεθαίνουν στο δρόμο. Αύξηση του μισθού τους και κατάργηση των λεγόμενων εργολάβων. Οι εργολάβοι ήταν μεσάζοντες που έπαιρναν το έργο μιας στοάς από τη διεύθυνση της εταιρείας και φρόντιζαν να βάζουν τους εργάτες να δουλεύουν για λογαριασμό τους. Η εταιρεία τους έδινε και το μεροκάματο των εργατών, αλλά εκείνοι έδιναν ψίχουλα στους μεταλλωρύχους….
Η δολοφονία δύο εργατών
Οι απεργοί θέλησαν από την πρώτη στιγμή να διαπραγματευτούν ειρηνικά τα αιτήματα τους με τη διεύθυνση. Όταν όμως πλησίασαν τα γραφεία της εταιρείας δέχτηκαν πυροβολισμούς από τους φύλακες. Εξαγριωμένοι οι εργάτες άρχισαν να τους λιθοβολούν. Τα ορυχεία του Λαυρίου μετατράπηκαν σε πεδίο μάχης, ώσπου δύο εργάτες σκοτώθηκαν από τους φύλακες. Οργισμένοι οι μεταλλωρύχοι μπροστά στη θέα των δολοφονημένων συναδέλφων τους, όρμηξαν και έσπασαν τα γραφεία, έσκισαν τα έγγραφα και έβαλαν φωτιά στο κτίριο με δυναμίτες, με αποτέλεσμα να εξοντωθούν όλοι οι φύλακες εκτός από έναν.
Τις επόμενες ημέρες, κατέφθασαν ενισχύσεις της αστυνομίας, οι οποίες, όμως, δεν κατάφεραν να λυγίσουν τους εργάτες που απειλούσαν να ανατινάξουν τις στοές με δυναμίτες. Oι επικεφαλείς αστυνόμοι Kαρατζάς και Bεντίκος, είχαν χάσει τον έλεγχο της κατάστασης.
Tελικά, ο Ιταλός διευθυντής των μεταλλείων του Λαυρίου Σερπιέρι, που κρυβόταν στην πολυτελή βίλα του, λίγα μέτρα πιο μακριά από τα μεταλλεία, φυγαδεύτηκε και σώθηκε την τελευταία στιγμή με την κάλυψη και βοήθεια του τότε δημάρχου Λαυρίου Nέγρη μεταμφιεσμένος σε παπάς.
Kατέφθασαν ενισχύσεις του στρατού και σε νέες συμπλοκές σκοτώθηκαν δύο ακόμα εργάτες και αρκετοί τραυματίστηκαν. Eπίσης, έγιναν και αρκετές συλλήψεις. Aνάμεσα στους συλληφθέντες ήσαν και τα μέλη του «Kόσμου», Δημήτρης Παπαδημητρίου και Γαβριήλ Δημητρίου, οι οποίοι, όμως, δεν παραπέμφθηκαν σε δίκη.
Παρά την παρουσία απεργοσπαστών και την τρομοκρατία από πλευράς του στρατού, οι εργάτες άντεξαν μέχρι το τέλος και κανείς απεργοσπάστης δεν μπήκε στις στοές. H απεργία τελείωσε στις 21 Aπριλίου 1896, αλλά οι εργάτες το μόνο που κέρδισαν ήταν μια μικρή αύξηση του μισθού. O αναβρασμός, όμως, στο Λαύριο συνεχίστηκε για πολύ ακόμα.
Προς τα τέλη του 1897 με αρχές του 1898, ο Σύνδεσμος σταμάτησε τη δράση του, άγνωστο έως σήμερα για ποιους λόγους, όπως, επίσης, άγνωστη είναι και η τύχη αρκετών συμμετεχόντων σε αυτόν. Mερικοί, όπως οι Hρακλής Aναστασίου* και Δρόσος Mεϊντάνης, καθώς και ο Nικόλαος Δούμας – ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Aίγυπτο και συμμετείχε στη δραστηριότητα των εκεί ελληνόφωνων αναρχικών και εργατικών κύκλων – συνέχισαν τη δράση. Αλλά είναι πολύ πιθανόν κάποιοι από τους υπόλοιπους να απορροφήθηκαν από διάφορα ρεφορμιστικά σχήματα κατά τα επόμενα χρόνια ή και κάποιοι να μετανάστευσαν στο εξωτερικό.{…}
Το καταστατικό της αναρχοσυνδικαλιστής οργάνωσης Κόσμος, πού ιδρύθηκε από αντιηγετικούς καλλεργικούς και άλλους αναρχικούς τον Μάρτιο του 1895. Ή πρώτη καί τελευταία σελίδα με τις χειρόγραφες σημειώσεις, πού εικονίζονται είναι το μοναδικό αντίτυπο πού υπάρχει και βρίσκεται στην βιβλιοθήκη του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνικής Ιστορίας του Άμστερνταμ. Πηγή : Μιχαλης Δημητρίου “ Το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κίνημα “
* Ο Ηρακλής Αναστασίου έγραψε και λαϊκά στιχουργήματα όπως το παρακάτω («Σοσιαλιστής», Αριθ. 27, Α΄ Ιουλίου 1893):
Οι μισθωτοί
Δεν θέλουμε πλιά αφεντικά να μας πεθαίνουν εις την δουλιά
να ζουν απ’ το δικό μας αίμα και να λένε ζωή! για μένα.
Θέλουμ’ η εργασία μόνον να βασιλεύει εις τον κόσμον
ο καθένας μας να δουλεύη να κτίζη, σπέρνη να φυτεύη
παπούτσια, ρούχα κι’ εργαλεία κι’ ότι άλλο μας κάνει χρεία.
Αν θέλετε ταύτα βρε παιδιά ελάτ’ ας κάνουμε συντροφιά
όλοι τον πόνο μας να πούμε και μονιασμένοι να βρεθούμε
και μια στιγμή να σηκωθούμε να νιόσουνε και μεις πως ζούμε.
Μαχαίρι, τουφέκι, κουμπούρι, δυναμίτι, σπαθί, μπαρούτι
τ’ αφεντικά να δοκιμάσουν κι’ ευθύς τα βάσανα θα πάψουν
ομόνοια, αγάπη και χαρά άμα λείψουνε τ’ αφεντικά
θα είνε τότε εις τον λαόν.
Κι’ ευθύς θα ξαλειφθή πάν κακόν θα λείψουν δικασταί
στρατηγοί και καλαμαράδες χρηματισταί και αστυνόμοι
και παντός είδους δολοφόνοι Αι… αι θα καταπέσουν.
Αλήθειαι θα θριαμβεύσουν θα βασιλέψ’ η ευτυχία
όταν χαθή η τυραννία αγάπη και αλληλεγγύη
την ύπαρξίν μας θα γλυκύνη.
Ιδικόν μου και ιδικόν σου
θα εξαλειφθή απ’ εμπρός σου πάντα θα παράγομεν κοινώς
με διάθεσιν αρμονικώς πατρίδα μία θα υπάρχη
γλώσσα μία θα κραυγάζη.
Ο Ηρακλής Αναστασίου είχε παρουσία και δράση και στο Βόλο την περίοδο της δράσης των αναρχοσυνδικαλιστών και του Εργατικού Κέντρου Βόλου (1908-1910 ή 1911). Μάλιστα, σύμφωνα με δημοσιεύματα της εφημερίδας «Εργάτης» (και κατόπιν «Εργάτης-Γεωργός») του Βόλου φέρεται ότι υπήρξε από τους αντιπροσώπους του Εργατικού Κέντρου Βόλου σε εργατικά συνέδρια στην Αθήνα και αλλού, ενώ αρθρογραφούσε επίσης στην εν λόγω εφημερίδα. Ωστόσο, θα πρέπει να διεξαχθεί μια πιο συστηματική έρευνα για τον Ηρακλή Αναστασίου.
Δείτε σχετικά:
Autonomi Drasi 