Η Όπερα Της Πεντάρας

Γράφει ο Γιώργος Δεπάστας

Έργο εμβληματικό της παγκόσμιας δραματουργίας και μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες στην ιστορία του θεάτρου, ήδη από την πρεμιέρα στις 31 Αυγούστου του 1928, η Όπερα της Πεντάρας του Μπέρτολτ Μπρεχτ, με τη μουσική του Κουρτ Βάιλ, αποτελεί ένα υπερθέαμα που ενσωματώνει στοιχεία από διαφορετικά θεατρικά είδη, ενώ διατηρεί στον πυρήνα του την πρόθεση για κοινωνική κριτική, αναδεικνύοντας την αλλοτριωτική δύναμη των μηχανισμών εξουσίας και την απόλυτη κυριαρχία του χρήματος στις ανθρώπινες σχέσεις. Το μπρεχτικό αριστούργημα αποτελεί διασκευή της Όπερας του Ζητιάνου (1728) του Τζον Γκέι.

Η ιδέα μιας σύγχρονης παράστασης ανήκει στη συνεργάτιδα του Μπρεχτ, Ελίζαμπετ Χάουπτμαν, η οποία πληροφορήθηκε από τις εφημερίδες τη μεγάλη θεατρική επιτυχία της Όπερας του Ζητιάνου, που παιζόταν στο Λονδίνο από το 1920 και είχε κάνει το ρεκόρ των 1.500 παραστάσεων. Το μπρεχτικό αριστούργημα αποτελεί διασκευή της Όπερας του Ζητιάνου (1728) του Τζον Γκέι. Η ιδέα μιας σύγχρονης παράστασης ανήκει στη συνεργάτιδα του Μπρεχτ, Ελίζαμπετ Χάουπτμαν, η οποία πληροφορήθηκε από τις εφημερίδες τη μεγάλη θεατρική επιτυχία της Όπερας του Ζητιάνου, που παιζόταν στο Λονδίνο από το 1920 και είχε κάνει το ρεκόρ των 1500 παραστάσεων.

Η Χάουπτμαν μετέφρασε το έργο και πάνω στη μετάφρασή της εργάστηκε ο Μπρεχτ. Στη διασκευή του έκανε βαθιά τομή στο αρχικό υλικό, απαλείφοντας τον ρεαλιστικό του χαρακτήρα, ενώ πειραματίστηκε εφαρμόζοντας την ακόμα καινούργια ιδέα του για το Επικό Θέατρο, δίνοντάς του τελικά τη μορφή ενός θεατρικού έργου με εμβόλιμα τραγούδια-σχόλια.

«Ήδη τον Ιανουάριο του 1929 η Όπερα παιζόταν σε 19 γερμανικά θέατρα και παράλληλα στη Βιέννη, στην Πράγα και τη Βουδαπέστη. Στο τέλος της σεζόν 1928-1929 αριθμούσε 4000 παραστάσεις σε περίπου 200 διαφορετικές σκηνοθεσίες. Το 1933 η Όπερα της Πεντάρας απαγορεύτηκε από το ναζιστικό καθεστώς, στο μεταξύ όμως το έργο είχε μεταφραστεί σε 18 γλώσσες και είχε ανεβεί πάνω από 10.000 φορές σε ευρωπαϊκές σκηνές. Μετά τον πόλεμο ανέβηκε πάλι το 1945 στο Βερολίνο και από τότε παρουσιάζεται τακτικά διεθνώς και πάντα με μεγάλη επιτυχία. Κατά καιρούς την έχουν χαρακτηρίσει: όπερα, οπερέτα, μιούζικαλ, σάτιρα, πολιτικό καμπαρέ και πολλά άλλα. Ο ίδιος ο Μπρεχτ τη χαρακτήρισε ως “την πιο επιτυχή παρουσίαση Επικού Θεάτρου”.