Προοίμιο για μια παγκόσμια ιστορία της ατιμίας

---

Προοίμιο για μια παγκόσμια ιστορία της ατιμίας *

( Μακιαβελισμός , οικονομία και πολιτική )

Του Γιώργου Μεριζιώτη

Εισαγωγή

Αυτό το κείμενο δεν ασχολείται με την οικονομία καθεαυτή, ούτε προσπαθεί να επιχειρηματολογήσει στο ερώτημα αν η οικονομική επιστήμη είναι πραγματική – καθαρή – επιστήμη, γιατί αν το κάνει αυτό θα εμπλακεί σε μια συζήτηση του τύπου, ότι είναι επιστημονικό είναι και αληθινό και το αντιστρόφως ανάλογο, ότι είναι αληθινό δεν είναι κατά ανάγκη επιστημονικό, αυτό είναι μια συζήτηση πέραν από τους στόχους αυτού του κειμένου.

Επίσης δεν ασχολείται με την εφαρμοσμένη πολιτική της οικονομίας στην βάση της μακροοικονομίας, της μικροοικονομίας, της οικονομετρίας και των παράπλευρων κλάδων της πχ των χρηματιστικών, πιστωτικών, και δημοσιονομικών πολιτικών , της εθνικής οικονομίας κλπ. Αυτό το κείμενο δεν είναι αποκαλυπτικό, δηλαδή που το πάει το σύστημα, ούτε πρωτοτυπεί προς χάρη της πρωτοτυπίας, για τον απλό λόγο ότι στην εποχή μας και στο τώρα, της κοινωνίας του εμπορεύματος – θεάματος και του μινιμαλιστικού κενού δεν υφίσταται καμιά πρωτοτυπία.

Αυτό το κείμενο δεν είναι το προοίμιο μιας παγκόσμιας ιστορίας της οικονομίας, αλλά ένα μικρο κριτικό – αφοριστικό προοίμιο, – όχι ακριβώς ιστορικό – της κεφαλαιοκρατίας-(καπιταλισμός),¹ δηλαδή της παγκόσμιας ιστορίας της ατιμίας² η οποία ακόμα δεν έχει γραφτεί ή αν έχει γραφτεί δεν τη γνωρίζουμε.

Όμως αμέσως εδώ εγείρεται ένα ερώτημα : προτού τον καπιταλισμό και ιδιαίτερα τον σύγχρονο δεν υπήρχε ατιμία; απαντώ, ότι υπήρχε με την μόνη διάφορα ότι η παλιά ατιμία δεν είχε τιμή, δεν είχε αξία, απλά η ατιμία ήταν ατιμία και ανάλογα με το ηθικό υπόβαθρο της κάθε κοινωνίας αντιμετωπίζονταν. Ένα παλιό γνωμικό λέει “ Η τιμή, τιμή δεν έχει και χαρά στον που την έχει”.

Στην εποχή μας όσο πιο άτιμος είσαι τόσο μεγαλύτερη τιμή – αξία έχεις στον παγκόσμιο καπιταλιστικό καταμερισμό της ατιμίας, τα περί εμπιστοσύνης- πίστης των αγορών που διαλαλούν οι πάσης φύσεως πραματευτάδες δεν είναι τίποτα άλλο από την μια για να καθησυχάζουν λίγο τους ηθικοπλάστες και από την άλλη για να εντάξουν – όσους ξεφεύγουν – στους κανόνες της ατιμίας. Γιατί η ατιμία χωρίς κανόνες χάνει την αξία της και έτσι ευτελίζεται η αξία όλων, (σημ. Βλέπε απόψεις – θέσεις του Σόρος και λοιπών διεθνών οικονομικών παικτών). Για να μην παρεξηγηθώ από κάποιους που θα πουν, μα τι λέει ο άνθρωπος με ένα τίμιο αφεντικό λύνονται όλα τα ζητήματα; Θα πω όχι βέβαια, γιατί δεν υπάρχει – εκτός των άλλων – μεγαλύτερη ατιμία από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, από αυτή την μέγιστη – πρωταρχική ατιμία εκπορεύονται και όλες οι άλλες.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης για να αναλύσει τη σημερινή κατάσταση δίνει μια θετική εικόνα για τον καπιταλισμό ως κληρονόμο, λέει:«…Αν ο καπιταλισμός μπόρεσε να λειτουργήσει και να αναπτυχθεί στο παρελθόν, αυτό έγινε επειδή κληρονόμησε μια σειρά ανθρωπολογικών τύπων τους οποίους δεν δημιούργησε ο ίδιος: αδιάφθορους δικαστές, ακέραιους δημόσιους υπαλλήλους ικανούς να υπηρετούν το κοινό καλό, εκπαιδευτικούς αφοσιωμένους στο καθήκον τους, εργάτες για τους οποίους η δουλειά ήταν –παρά τις σκληρές συνθήκες- πηγή αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας κλπ. Αυτοί οι ανθρωπολογικοί τύποι δεν αναδύθηκαν από μόνοι τους, αλλά δημιουργήθηκαν σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους με αναφορές σε αξίες που ήσαν τότε καθιερωμένες: την εντιμότητα, την ανιδιοτελή προσφορά προς το κοινωνικό σύνολο, τη μετάδοση της γνώσης, την εργασία που παράγει ωφέλιμο έργο κλπ.

Στις σύγχρονες κοινωνίες αυτές οι αξίες δεν έχουν πέραση, αφού το μόνο που μετράει πλέον είναι το χρήμα . Οι ανθρωπολογικοί τύποι που ενσαρκώνουν την εντιμότητα, την ηθική ακεραιότητα, την ανιδιοτέλεια γίνονται σχεδόν αδιανόητοι στη σύγχρονη εποχή. Δεν υπάρχουν επομένως καθιερωμένες αξίες ικανές να λειτουργήσουν ως φραγμός στη διάδοση της διαφθοράς. Ακόμη και ο ανθρωπολογικός τύπος που αποτέλεσε ιστορικό δημιούργημα του ίδιου του καπιταλισμού, ο τύπος του επιχειρηματία που συνδύαζε την τεχνική επινοητικότητα, την ικανότητα να δημιουργεί αγορές- είναι και αυτός προς εξαφάνιση. Αντικαθίσταται από διευθυντικές γραφειοκρατίες και από κερδοσκόπους, που εγκαταλείπουν τις παραγωγικές δραστηριότητες για να στραφούν προς το χρηματιστηριακό κέρδος. Το ίδιο το σύστημα καταστρέφει βαθμιαία όλους τους ανθρωπολογικούς τύπους που είναι αναγκαίοι για την ύπαρξη και λειτουργιά του…»

Δεν  υποστηρίζουμε – ούτε φυσικά και ο Καστοριάδης – την επαναφορά παλιών ξεχασμένων αστικών αξιών, άλλωστε οι γκουρού του νεοφιλελευθερισμού περιγράφουν τις εμπνεόμενες από αυτούς κυβερνητικές πολιτικές τις αναδιάρθρωσης, απορρύθμισης και εκσυχρονισμού ως “δημιουργικό καταστροφισμό”³ για να ανοίξει ο δρόμος προς μια άλλη “ελεύθερη και ανοικτή” οικονομία και κοινωνία. Επίσης σαν ένδειξη της κατάστασης που περιγράφει ο Καστοριάδης, δείτε τις μελέτες του  Κροπότκιν για τις πόλεις στην Αναγέννηση στο βιβλίο του «Αλληλοβοήθεια ένας παράγοντας της εξέλιξης» που επηρέασε πολλούς διανοητές και επηρεάζει μέχρι σήμερα.

Σχολιάζοντας τα παραπάνω και ιδιαίτερα την πρώτη παράγραφο την οποία παραθέσαμε για να αναδείξουμε το συλλογισμό, ότι όλα ή τα περισσότερα κυριαρχικά συστήματα έχουν δυο όψεις, δυο πρόσωπα. Έτσι και ο καπιταλιστικός – αστικός ανθρωπολογικός τύπος, από την μια ήταν διαποτισμένος μέσω της αναγέννησης από τον ουμανισμό και τον διαφωτισμό και από την άλλη διατήρησε και διεύρυνε την εξαναγκαστική εργασία – δουλεία και την αποικιοκρατία (η πρώτη αστική καπιταλιστική δημοκρατία, η αμερικάνικη, ήταν και δουλοκτητική, αργότερα μέσα από έναν εμφύλιο πόλεμο μετέτρεψε αυτή την δουλεία σε μισθωτή και παραχώρησε κάποια ελάχιστα αστικά δικαιώματα και ελευθερίες).

Αν μείνουμε νέτα σκέτα σε αυτό το χορείο του Καστοριάδη ή την μελέτη του  Κροπότκιν χωρίς να δούμε την άλλη όψη του νομίσματος, το δεύτερο πρόσωπο του καπιταλισμού που πάντα επισκιάζει το πρώτο, (κάτι που εννοείται πως κάνουν και αυτοί) θα είναι σαν να υπενθυμίζουμε και να εγκαλούμε τον σημερινό καπιταλισμό να ξαναβρεί της χαμένες του αξίες και το ανθρώπινο πρόσωπό του, όπως κάνουν σήμερα οι ευπατρίδες αναλυτές της δεξιάς της αριστεράς, με τις διάφορες αναλύσεις του στυλ “ σύγχρονη κλεπτοκρατία, καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο κλπ, γιατί ο άλλος ανθρωπολογικός τύπος του καπιταλισμού – για τον οποίο μιλήσαμε πιο πάνω-, είναι ο αδυσώπητα στυγνός και ακόρεστα αδηφάγος για κέρδος και κυριαρχία.

Η ταξική φύση του καπιταλισμού και η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης ως το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του, οδήγησε τους εργαζόμενους στη διαδικασία συγκρότησης κινήματος ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα με στόχο την ανατροπή, ή όπου αυτή δεν ήταν εφικτή, την αλλαγή/βελτίωση των όρων ζωής τους. Το κίνημα αυτό διεκδίκησε και πέτυχε μείωση των εργάσιμων ωρών σε οχτώ αντί για 13 ημερησίως, μείωση των ημερών εργασίας σε 5 τη βδομάδα. Αυτοί οι αγώνες δόθηκαν από τους εργάτες όχι φυσικά κάτω από την διαβούλευση φιλότιμων καπιταλιστών, αλλά χρειάστηκε να κυλίσει πολύ αίμα γιατί χτυπήθηκαν ανελέητα από τα αφεντικά – καπιταλιστές. Αυτές και πολλές άλλες κατακτήσεις του εργατικού κινήματος ως μερικά δικαιώματα και ελευθερίες έρχεται να χτυπήσει και να πάρει πίσω, σε άλλες χώρες με τη βια και σε άλλες με χειραγωγούμενη συναίνεση η σημερινή διαχείριση του καπιταλισμού και του κράτους, ο νεοφιλελεύθερος ολοκληρωτισμός.⁴

Κατά τη μελέτη της οικονομικής ιστορίας, οι μελετητές- απολογητές του συστήματος , συστηματικά αποκρύβουν το ρόλο της κρατικής βίας στην οικονομία, ή τον απόλυτα κεντρικό ρόλο του πολέμου, του επεκτατισμού, της αποικιοκρατίας και της δουλείας εξαναγκαστικής ή μισθωτής, στη δημιουργία και σχηματοποίηση των βασικών θεσμών, αυτού που σήμερα αποκαλούμε «οικονομία». Σε πολλές περιπτώσεις στα αναπτυγμένα κράτη σήμερα η βία μπορεί να είναι αόρατη – συγκαλυμμένη , αλλά παραμένει τυπωμένη στη φιλοσοφία της κοινής οικονομικής λογικής, στην προφανέστατα αυταπόδεικτη φύση των εκμεταλλευτικών θεσμών, που απλά ποτέ δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν έξω από το μονοπώλιο της βίας – αλλά και της συστηματικής απειλής της βίας – που διατηρείται και από το σύγχρονο κράτος, που  ως συλλογικός καπιταλιστής επιβάλει, διαιωνίζει και αναπαράγει  τη ταξική διαίρεση της κοινωνίας και τη κυριαρχία των ελίτ (πολιτικών και οικονομικών) πάνω σε αυτή.

 Ο καπιταλισμός εκτός από κοινωνικό – οικονομικό σύστημα είναι πρώτα και κύρια μορφή ή μορφές κυβερνητικής, θεσμικής και πολιτειακής συγκρότησης που παράγει και προάγει την πολιτική και οικονομική αλλοτρίωση.

Όμως πριν να είναι οικονομική, η αλλοτρίωση είναι πολιτική. Η εξουσία είναι πριν την εργασία, Η οικονομία είναι παράγωγο της πολιτικής. Η ανάδειξη του κράτους καθορίζει και την εμφάνιση των τάξεων. Στη Σουμερία, Βαβυλώνα, Χαλδαία , Ασσυρία και την Αίγυπτο , εδώ και σχεδόν πέντε χιλιάδες  χρόνια, μαζί με το κράτος, έκανε την εμφάνιση του το καθετί που ξέρουμε και σήμερα: Η σύγχρονη πόλη με τους έμπορους της, τους υπαλλήλους της, τους σκλάβους της, τις πόρνες της, τους ιερείς της, τους αστυνομι­κούς της, τους στρατιωτικούς της, και πάνω απ΄ όλους ο ηγεμόνας, ο βασιλιάς ή ο πρίγκιπας, ή ο πρωθυπουργός,  ο οποίος κυβερνά το κράτος διαμέσου της κυβέρνησής του.⁵

Ο καπιταλισμός είναι σαν το μυθιστόρημα “Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ” του Όσκαρ Ουάιλντ. Ο καπιταλισμός αποστρέφεται το παρελθόν και φοβάται το μέλλον, θέλει να φαντάζει σαν νέο αιώνιο παιδί – έφηβος που δεν γερνάει και αιωνίως ανανεώνεται, εξ ου και στην καθημερινότητα του ξορκίζει συμπυκνώνει και διαστρεβλώνει τον χρόνο σε ένα διαρκές παρόν σε ένα τώρα, (συμβαίνει τώρα).

Τι συνέβη σαν ιστορική μνήμη και τι θα συμβεί ή θα μπορούσε προοπτικά να συμβεί είναι δευτερεύων για τον καπιταλισμό και στο βαθμό που χειραγωγεί τον κοινωνικό και ατομικό χρόνο μας χειραγωγεί όλους. Ο καπιταλισμός φοβάται τον θάνατο δηλαδή την παρακμή του και την ανατροπή. Ο καπιταλισμός θέλει να φαντάζει σαν νέο παιδί- έφηβος, οι αστοί θέλουν πάντα να κρύβουν το γεγονός ότι ο καπιταλισμός και το κράτος εκτός των άλλων έρχονται  από πολύ παλιά, είναι μια αρχαία σκουριά.

Ο καπιταλισμός φέρνει μαζί του την αρχαία σκουριά του ληστρισμού, της εκμετάλλευσης, της ιεραρχίας και της κυριαρχίας ανθρώπου από  άνθρωπο και της φύσης και την προσαρμόζει στην νέα εποχή την επονομαζόμενη και νεωτερική. Ο καπιταλισμός είναι η επιτομή της προσαρμοστικότητας σε όλων των τύπων τα πολιτικά – πολιτειακά καθεστώτα και του εκσυγχρονισμού της αρχαίας σκουριάς.

Ο καπιταλισμός και  κύρια η σύγχρονη πολιτειακή του συγκρότηση, η δυτική αστική δημοκρατία ως μια όψη της πλατωνικής πολιτείας είναι στην ουσία μια φιλελεύθερη ολιγαρχία, ένα σύστημα πεπερασμένα κλειστό, δεν μεταρρυθμίζεται προς το ανθρωπινότερο, γιατί όποια μορφή και αν πάρει, με όποιο θεωρητικό περιτύλιγμα καλυφθεί, πάντα θα εμπεριέχει την εκμετάλλευση την ιεραρχία και κυριαρχία ανθρώπου από άνθρωπο. Ο καπιταλισμός και το κράτος δεν εξανθρωπίζεται, δεν ξεσκουριάζει με όποια αντισκουριακή  μπογιά και να βαφτεί , ο καπιταλισμός και το κράτος, μόνο Ανατρέπονται.

Βασικές κοινοτοπίες.

«….τίποτα δεν είναι νέο και τίποτα παλιό…. όλα έχουν ειπωθεί και η επανάληψη είναι μητέρα της μάθησης …. επίσης σε αυτή την μικρή μελέτη τα ευκόλως εννοούμενα δεν παραλείπονται, γιατί τις περισσότερες φορές ξεχνιούνται…»

Επιπλέων

 «… Ένα κίνημα που αγνοεί ή αποστρέφεται την κοινωνική ιστορία, αλλά και την ιστορικότητά του, δεν κάνει τίποτα άλλο από το να βρίσκεται διαρκώς στο νησί των λωτοφάγων… » Γ. Μεριζιώτης

1 . Μακιαβελισμός

Α. Ο Νικολό Μακιαβέλι (1469 – 1527) χρησιμοποίησε – όρισε πρώτος το δόγμα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και είναι από τους πρώτους που εντάσσει τον αμοραλισμό στην πολιτική σκέψη μέσα από την πραγματεία του ο «Ηγεμόνας» . Για το αν η ζωή η ίδια, ιδίως η κοινωνική, είναι σκληρή και ανήθικη, δεν μπορεί, ασφαλώς, να κατηγορηθεί μόνο ο Μακιαβέλι. Αντιθέτως, ο ίδιος επιμένει πως είναι αναγκαίο ο ηγέτης και να είναι και να παραμένει ενάρετος. Ισχυρίστηκε όμως, ότι ο ηγεμόνας αν δεν έχει τη δυνατότητα να απομακρύνεται περιστασιακά από τις αρετές δεν θα παραμείνει για πολύ ηγέτης και τη θέση του θα καταλάβει ένας άλλος, ενδεχομένως καθόλου ενάρετος, για αυτό του συνιστά να μάθει να γίνεται άμα χρειασθεί και λέων και αλεπού.

Κι αυτό, επειδή στόχος του ηγεμόνα δεν είναι να σώσει την ψυχή του, αλλά το κράτος του και την ευημερία των υπηκόων του. Ο Μακιαβέλι θεωρεί πως το να συνδέεις πολιτική και ηθική, αποτελεί είτε ανικανότητα, είτε υποκρισία. Καταγράφει για τον ηγέτη, μια δική του, ξεχωριστή από των πολλών ανθρώπων, ηθική , ενάντια στης επιταγές του Ουμανισμού της εποχής του. ο Μακιαβέλι  είχε αντίρρηση για την εκδοχή του μοραλιστή ηγεμόνα, αφού ενστερνίστηκε με πάθος στον «Ηγεμόνα», του ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» .

Β. Το δόγμα ο «σκοπός αγιάζει τα μέσα» είναι παλιό όσο παλιά είναι και η κυριαρχία, σπέρματα του ανευρίσκονται σε όλες τις κυριαρχικές ιεραρχικές κοινωνίες. Μερικά παραδείγματα : Από τις αρχαίες κοινωνίες της Μεσοποτάμιας και της Αιγύπτου μέχρι τον Μωυσή ίσως τον πρώτο πολιτικό λαοπλάνο και από τον Πλάτωνα κατεξοχήν απολογητή της κυριαρχίας , μέχρι τους Αθηναίους (δείτε γενοκτονία των  Μηλίων), από την ισοπέδωση της Θήβας από τον Αλέξανδρο μέχρι τους Ρωμαίους, τους Βυζαντινούς, τους Άραβες (ιερός πόλεμος), τους Ευρωπαίους σταυροφόρους (σταυροφορίες) κλπ, (ο κατάλογος είναι μακρύς για να τον παραθέσω εδώ).

Αλλά για  να γίνει λίγο κατανοητό τι εννοώ, πάρτε το παράδειγμα της διένεξη των αρχαίων Αθηναίων με τους  Μηλίους. Εδώ ένας σύντομος πρόλογος είναι αναγκαίος. Το 416 π.Χ., ενώ ακόμα διαρκούσε η Νικίειος Ειρήνη που είχαν υπογράψει Αθηναίοι και Σπαρτιάτες, επιχείρησαν οι πρώτοι να εκβιάσουν τους Μηλίους να μπουν στην Αθηναϊκή Συμμαχία, μολονότι οι Μήλιοι είχαν δωρική καταγωγή (άρα συγγένευαν με τους Σπαρτιάτες) και είχαν ως τότε μείνει ουδέτεροι στη μεγάλη σύγκρουση Αθηναίων και Σπαρτιατών  που είναι γνωστή ως Πελοποννησιακός Πόλεμος (431-404 π.Χ.).

Εμφανίστηκαν λοιπόν οι Αθηναίοι το Μάρτη μήνα του 416 π.Χ., με ναυτική και πεζική δύναμη πολλαπλάσια από εκείνη που μπορούσαν να αντιπαρατάξουν οι Μήλιοι και με την απειλή της βίας ζητούσαν να διαπραγματευτούν «εκούσια» προσχώρηση της Μήλου στην αθηναϊκή συμμαχία. Σκοπός των Αθηναίων ήταν να μην αμφισβητηθεί η ηγεμονία τους από την πράξη – άρνηση των Μηλίων, γιατί θα αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση. Το μέσον είναι ή, η υποταγή, ή η εξόντωση, στο τέλος οι Αθηναίοι επέλεξαν την εξόντωση των Μηλίων, γιατί οι Μήλιοι αρνήθηκαν να υποταχθούν.

Στα μετά τα αρχαία χρόνια ένας από τους πρώτους που εξάσκησε το δόγμα ιδιωτικά με την έννοια της μη κρατικής υπόστασης αλλά προς χάρη της ισλαμικής αίρεσης των Ισμαηλιτών, (προτού την λεγόμενη νεωτερική εποχή στην Δύση, που στις απαρχές της εντάσσεται και ο Μακιαβέλι) ήταν ο Χασάν Ιμπν Σαμπάχ, από το σημερινό Ιράν, ο επονομαζόμενος και “γερός του βουνού” ή «Ηγεμόνας των Ορέων» με τους ασασίνους. Αργότερα ο Μακιαβέλι δεν έκανε τίποτα άλλο από το να συστηματοποιήσει αυτό το δόγμα και να το εντάξει στην σύγχρονη (λεγόμενη και νεοτερική ) πολιτική σκέψη.

Έκτοτε όλα τα σύγχρονα πολιτικά ρεύματα που αποσκοπούν στην εξουσία – κυριαρχία ενστερνίζονται αυτό το δόγμα, από τους Ιακωβίνους, τους φιλελεύθερους μέχρι τους μπολσεβίκους, τους φασίστες – ναζιστές, τους νεοφιλελεύθερους και τους θρησκευτικούς φονταμενταλιστές, πολλά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας πηγάζουν από την αντίληψη που ιεροποιεί είτε θρησκευτικά είτε πολιτικά τον σκοπό, και κατά αντανάκλαση και τα μέσα. Από την εποχή που εμφανίστηκε η ταξική διαίρεση, η ιεραρχία, η πατριαρχία και η κυριαρχία στην ανθρωπότητα  και μέχρι σήμερα,  όλα τα συστήματα είναι συστήματα διαχείρισης των ανθρώπων, των κατώτερων τάξεων και αυτή η διαχείριση είναι που χρειάζεται αυτό το δόγμα. Το δόγμα αυτό θα συνεχίσει να μας στοιχειώνει, αν ποτέ πάψει να υπάρχει  θα έρθει μέσα από το τέλος της ταξικής κοινωνίας και κυριαρχίας και της λατρείας της δύναμης – ισχύος.

2 . Οικονομική θεωρία και πολιτική (το πάνθεον του φιλελευθερισμού )

Σε αυτή την μικρή μελέτη δεν μπορούμε να ασχοληθούμε με εκτενή τρόπο για το πως εδράζεται πολιτικά – πολιτειακά η σύγχρονη κυριαρχία. Ο νεοφιλελευθερισμός πάντως, όσοι νομίζουν ότι είναι μόνο ένα οικονομικό σύστημα μέσω μιας εφαρμοσμένης πολιτικής βρίσκονται σε οικτρή πλάνη, γιατί είναι πρώτα και κύρια είναι μια τάξη πραγμάτων που επιβάλλεται διαμέσου του κυβερνητισμού. Ιδιαίτερα στην Δυτική Ευρώπη σε σχέση με την Αμερική μετά από μια ανάπαυλα Σοσιαλδημοκρατικής – κεϋνσιανής διαχείρισης, που ήρθε να αντικαταστήσει την προηγούμενη προβληματική καταρρέουσα προπολεμική φιλελεύθερη διαχείριση και έσωσε τον καπιταλισμό από την ανατροπή, αφού αποτέλεσε τον ταξικό συμβιβασμό της εργατικής τάξης με τα αφεντικά, με την έννοια ότι το προλεταριάτο πείστηκε και σε κάποιες περιπτώσεις αναγκάστηκε να επιλέξει όχι την σύγκρουση – ανατροπή για το “υπέρτατο καλό”, αλλά το λεγόμενο “μικρότερο κακό” και την αναδιανομή ενός κομματιού της πίτας από τον παραγόμενο κοινωνικό πλούτο .

Εδώ να συμπληρώσουμε μια μικρή παράγραφο ως σοβαρή ιστορική υπενθύμιση: Είναι πέραν πάσης ιστορικής αμφιβολίας ότι το προλεταριάτο όπου μπόρεσε και όταν μπόρεσε προσπάθησε να ανατρέψει τον καπιταλισμό και σε κάποιες στιγμές και το κράτος. Ο καπιταλισμός διασώθηκε από την σοσιαλδημοκρατία, την κεϋνσιανή οικονομική πολιτική και φυσικά από την ναζιστο – φασιστική αντεπανάσταση και τον πόλεμο που ακολούθησε. Δεν αναφέρουμε την μπολσεβίκικη κρατικοκαπιταλιστική εκδοχή στην Ρωσία γιατί δεν ξέρουμε τι εξέλιξη θα υπήρχε αν οι συμβουλιακοί κομμουνιστές στην Γερμανία και την υπόλοιπη κεντρική Ευρώπη επικρατούσαν μέσα από την επανάσταση τους, εννοείται φυσικά πως με το αν και το όταν δεν γράφεται η ιστορία .

Στις τέσσερις πιο κάτω ενότητες (Γ,Δ,Ε,ΣΤ) και μέσα από τις παραπομπές βλέπουμε με έναν έστω συνοπτικό τρόπο για λόγους “οικονομίας της συζήτησης” ότι, σε αντίθεση με τον ισχυρισμό των σημερινών επιγόνων του φιλελευθερισμού ότι είναι αδογμάτιστοι και ενάντια στης ιδεολογίες “το τέλος των ιδεολογιών” κλπ, βασίζονται με ζήλο στις παρακάτω ιδέες – θεωρίες που διαμορφώνουν το σημερινό δόγμα του νεοφιλελευθερισμού, το οποίο μας λένε ότι δεν αποτελεί ιδεολογία με την έννοια της ψευδής συνείδησης, δηλαδή μια παραπλανημένη εικόνα της κοινωνικής πραγματικότητας, αλλά θεώρηση αληθούς συνείδησης, βασισμένης στην επιστημονική γνώση και την αντικειμενική εικόνα της κοινωνικής πραγματικότητας.

Το τέλος των ιδεολογιών που προβάλλουν οι κοινωνιολόγοι- φιλόσοφοι και λοιποί απολογητές της κυριαρχίας, εξυπηρετεί την επιβολή και επικράτηση μόνο μιας ιδεολογίας, αυτής του νεοφιλελευθερισμού και του ατομικιστικού ωφελιμισμού. Είναι οι ίδιοι διανοούμενοι, με πρώτους και καλύτερους τους πρώην αριστερούς που όταν υπάρχει εξέγερσης ή απλές διεκδίκησης   από τα κάτω, από τις σύγχρονες πληβειακές τάξης για δικαιοσύνη και βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου, τις κατηγορούν ως λαϊκίστικες και όσους τις υποστηρίζουν ως λαϊκιστές. Είναι οι ίδιοι που “ενώ βγάλανε τα μάτια του κόσμου, τώρα τον κατηγορούν για τύφλωση”.

Ο λαϊκισμός και η τρομοκρατία είναι το διπλό βάθρο που πατάνε σε παγκόσμιο επίπεδο οι οικονομικές, πολίτικες και πνευματικές ελίτ για να συγκαλύψουν το αισχρό και ελεεινό καθεστώς τις σημερινής εποχής,τον νέο ολοκληρωτισμό της αγοράς.

Γ. Η σύγχρονη ηγεμονεύουσα /άρχουσα τάξη, η αστική και οι πολιτικές ελίτ που την υπηρετούν, υποστηρίζουν με ζήλο ότι η ηθική είναι μια αυτόνομη κατάσταση και ότι αφορά ως επί το πλείστον τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων και την ιδιωτική σφαίρα, ( πχ προσωπικές πεποιθήσεις φιλοσοφικού ή θρησκευτικού περιεχομένου κλπ) και όχι την πολιτική και οικονομική  ζωή, την δημόσια σφαίρα. Οι αστοί πολιτικοί συνεπείς προς τον μακιαβελισμό υποστηρίζουν την άποψη του “ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό” χωρίς φυσικά να μας λένε από πού εκπηγάζει αυτό το δίκαιο και οι νόμοι και ποιους ωφελεί και με τον κλασικό ισχυρισμό “όλοι είμαστε ίσοι απέναντι στο νόμο” παραπλανούν και αποκρύβουν μέσα από την δήθεν ουδετερότητα του νόμου, το γεγονός ότι ο νόμος υπαγορεύεται από το δίκαιο του ταξικά κυρίαρχου – ισχυρού ο οποίος είναι πάντα πιο ίσος από τους ίσους.

Ο σύγχρονος καπιταλισμός – όπως και ο παλιός – έχει σαν αξιακή προμετωπίδα σκοπό και πράξη την ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, την ελεύθερη αγορά, το επιχειρείν, τον ανταγωνισμό , το ατομικό κέρδος και την κοινωνική κινητικότητα, μπροστά σε αυτές τις “ελευθερίες” οι υπόλοιπες είναι υποδεέστερες, συμπληρωματικές τυπικές και μερικές. Έτσι, η ελευθερία ταυτίζεται απόλυτα με την οικονομία της αγοράς και τη συσσώρευση του κέρδους. Η ελευθερία είναι η αγορά, όχι τις συμμετοχής  των ανθρώπων μέσω  των ιδεών και του πράττειν – με την αρχαία αθηναϊκή έννοια – , αλλά αφενός της κατανάλωσης και της διακίνησης εμπορευμάτων, και αφετέρου του επιχειρείν των μεγαλοϊδιοκτητών της γης, των μέσων παραγωγής , των υπηρεσιών, του θεάματος ακροάματος και των άυλων κεφαλαίων, η ελευθερία στον καπιταλισμό είναι αγοραία, είναι η αγορά.

Ενώ η περίφημη  κοινωνικότητα του καπιταλισμού και η έννοια του  πολίτη δεν συνιστούν κοινωνία των πολιτών, αλλά, πληθυσμιακή συσσώρευση ιδιωτών υπηκόων, οπαδών, ψηφοφόρων,καταναλωτών με υπέρτατο δικαίωμα, το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και την κατανάλωση, είναι η «κοινωνία» των ιδιωτών (αρρώστων με την αρχαιοελληνική έννοια ) με χίλια δυο αντικρουόμενα ιδιωτικά ατομικά συμφέροντα που ιεραρχούνται, διαμορφώνονται και διαχειρίζονται από τις εκάστοτε πολιτικές ελίτ.

Η κοινωνική ζούγκλα, ο πόλεμος όλων εναντίων όλων είναι το μέσο προς τον επιδιωκόμενο σκοπό που είναι η ανάπτυξη (επέκταση) η κερδοφορία και η κυριαρχία. Ο καπιταλισμός – σύγχρονος ή παλιός –  είναι φανατικά αμοραλιστής και αυτόν τον αμοραλισμό τον επιβάλει σε όλες τις εκφράσεις της κοινωνικής ζωής, τα σκάνδαλα ή σκανδαλολογία και η δήθεν πάταξη της διαφθοράς είναι το ηθικοπλαστικό καλλυντικό της ευπρέπειας του, γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερο σκάνδαλο από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ενώ η τεχνογραφειοκρατική ιδεολογία του πραγματισμού, της λειτουργικότητας, της εργαλειακής χρήσης των ανθρώπων, της πραγμοποίησης (ανθρώπινοι πόροι) , των οικονομικών μεγεθών και της εμπορευματοποίησης, έχει μετατρέψει εκατομμύρια ανθρώπους από πολίτες σε μικροϊδιοκτήτες της αθλιότητας και παθητικές ιδιωτικοποιημένες πληθυσμιακές στοίβες, οπαδών – ψηφοφόρων – καταναλωτών και σε αριθμούς στατιστικών μεγεθών.

Το σύγχρονο κράτος το οποίο αναδομούν ή επανιδρύουν οι νεοφιλελεύθερες πολικές ελίτ δεν έχει χάσει τίποτε από την αρχέτυπη μορφή του. Νέες σύγχρονες συσκευασίες ήρθαν να επικαλύψουν την γύμνια της κυριαρχίας, νέα επιφωνήματα ήρθαν να αντικαταστήσουν τα παλιά, όπως ιδιωτικοποίηση, ελαστικοποίηση εργατικών σχέσεων, απασχολησιμότητα, διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού και διαχείριση ανθρώπινων πόρων. Οι άνθρωποι μεταβάλλονται σε πόρους, η έμβια ζωή σε φυτικό και ζωικό κεφάλαιο, ενώ ο ατμοσφαιρικός αέρας και η ποιότητά του,  τα νερά και η θάλασσα είναι ανταλλάξιμα προϊόντα – εμπορεύματα προς αγοραπωλησία.

Δ. Η αστική καπιταλιστική κυριαρχία αντλεί θεωρητικό, αξιακό περιεχόμενο από τον φιλελευθερισμό του 18- 19ου αιώνα που είναι ένα αμάλγαμα των απόψεων για το κράτος και την κυβερνητική εξουσία του Χομπς, και των φιλελεύθερων θεωρητικών διανοητών Λοκ , Μιλ, του ωφελιμιστή – δαρβινιστή Σπενσερ,κλπ. Απόψεων εν πολλοίς αντιφατικών συγκρινόμενων μεταξύ τους, αλλά χρήσιμων για το ιδεολογικό οπλοστάσιο της αστικής τάξης, αφού οι περισσότεροι συνηγορούν υπέρ της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας μέσω κληρονομικού δίκαιου και την προστασία αυτής της ιδιοκτησίας από το κράτος.

Σε πολλά συντάγματα των δυτικών κρατών έχουν αποτυπωθεί απόψεις αυτών των διανοητών της σύγχρονης καπιταλιστικής κυριαρχίας. Το απαύγασμα αυτών των αντιλήψεων συνοψίζεται στον κοινωνικό δαρβινισμό: ο ισχυρότερος – ικανότερος κερδίζει και επιβιώνει, ανταγωνίσου ή πέθανε μέσα από τον πόλεμο όλων εναντίον όλων , τον ελιτίστικο ατομικισμό και το δίπτυχο ασφάλεια θεσμική -ανάπτυξη οικονομική.

Οι πρώτοι «οικονομολόγοι» φιλελεύθεροι στοχαστές, ιδίως ο Ανταμ Σμιθ θεμελιωτής της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς και ο Φέργκιουσον, στα τέλη του 18ου αιώνα, σκέφτονταν την αγορά με βάση μια λογική ισοδυναμίας και ελαχιστοποίηση των ανισοτήτων, όμως καλλιεργήσανε την αυταπάτη ότι το laissez-faire και ο ανταγωνισμός μπορεί να λειτουργήσουν απροσχημάτιστα και μέσω της κοινωνικής κινητικότητας, η ωφέλεια από αυτές τις λειτουργίες θα είναι προς όλους, φτωχούς και πλούσιους, κυρίαρχους και κυριαρχούμενους.

Το laissez-faire (“αφήστε τους ανθρώπους να ενεργήσουν, όπως νομίζουν”) και ο ανεξέλεγκτος ανταγωνισμός δημιούργησαν αρρυθμίες στην αγορά όπως αθέμιτος ανταγωνισμός, ανισορροπία προσφοράς ζήτησης, χρηματιστηριακή κατάρρευση, μεγάλη ανεργία, τεράστια αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων κλπ. Αυτές οι παθογένειες και μερικές άλλες έφεραν το περίφημο κραχ- κατάρρευση του 1929, η απάντηση σε αυτή την κατάσταση ήταν το λίγο πολύ κεϋνσιανό μοντέλο που υιοθέτησε ο Ρούσβελτ με το New Deal (Νέα Συμφωνία) .

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο σε απάντηση του σοσιαλδημοκρατικού κράτους πρόνοιας, άρχισαν να εφαρμόζονται από την δεξιά οι πολιτικές του ριζοσπαστικού ή κοινωνικού φιλελευθερισμού, λέγεται επίσης και σοσιαλίζων φιλελευθερισμός (αγγλ.: social liberalism) . Όπως ο κλασσικός φιλελευθερισμός, ο κοινωνικός ενστερνίζεται την ελευθερία της οικονομίας της αγοράς και όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους του. Αλλά διαφέρει από τον κλασσικό στο ότι πιστεύει πως ο θεσμικός ρόλος του κράτους πρέπει να επεκτείνεται στη διευθέτηση κοινωνικών ζητημάτων όπως ο αθέμιτος ανταγωνισμός, η ανεργία, η υγειονομική περίθαλψη η μόρφωση – παιδεία κλπ.

Σύμφωνα με τον κοινωνικό φιλελευθερισμό, το καλό της κοινότητας είναι σε αρμονία με την ελευθερία του ατόμου. Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός επιδιώκει να εξισορροπήσει την ατομική ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη, μέσω ήπιας κρατικής παρέμβασης στην κοινωνία και στην οικονομία. Κοινωνικά φιλελεύθερες πολιτικές έχουν υιοθετηθεί ευρέως σε μεγάλο μέρος του καπιταλιστικού κόσμου, ιδιαιτέρως μεταπολεμικά.

Ε. Ο σημερινός ολοκληρωτικός  καπιταλισμός αντλεί θεωρητικό και αξιακό περιεχόμενο από τον κλασικό αλλά κύρια από τον λεγόμενο και νεο -φιλελευθερισμό. Ο νεοφιλελευθερισμός σαν τον κλασικό σκέφτεται την αγορά και κατ‘ επέκταση όλη την κοινωνική ζωή με βάση τη λογική του ανταγωνισμού, δηλαδή την μεγιστοποίηση της ανισότητας εντάσσοντας παράλληλα στην οικονομική -κοινωνική ζωή τον δαρβινισμό. Αυτή η λογική χρονολογείται ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ο Άγγλος φιλόσοφος Χέρμπερτ Σπένσερ (Σπενσερισμός) προτείνει μιαν ερμηνεία του Δαρβίνου που επεκτείνει την έννοια της «φυσικής επιλογής» και σε άλλα πεδία και ιδιαίτερα στο κοινωνικό – οικονομικό πεδίο, ερμηνεία από την οποία δανείστηκε πολλά ο φασισμός -ναζισμός και ο σύγχρονος ρατσισμός.

Οι νεοφιλελεύθεροι δεν θέλουν να γίνεται αναφορά στον Σπένσερ εξαιτίας του βιολογισμού του (κοινωνικός δαρβινισμός). Σε αυτόν, όμως, βρήκαν την ιδέα ότι η αγορά πρέπει να είναι ένας απέραντος ωκεανός ανισοτήτων και ανταγωνισμού, δηλαδή πολέμου όλων εναντίων όλων.

Φυσικά είναι τόσο “φίλοι της ελευθερίας” που αν δουν ότι διακυβεύονται τα πολιτικά τους προνόμια και τα οικονομικά τους συμφέροντα δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να συμμαχήσουν με τον ναζισμό – φασισμό, το έκαναν στο παρελθόν θα το κάνουν και σήμερα χωρίς κανένα ενδοιασμό, πόσο φίλοι της ελευθερίας στα αλήθεια είναι!!!

Ο νεοφιλελευθερισμός όμως έκτος από ιδεολογία ή οικονομική πολιτική είναι  πρώτα απ’ όλα και κυρίως, ένας τύπος πολιτικής κυβερνητικής (και όπως αρέσκονται πολλοί να λένε) ορθολογικότητας. Ο Φουκό έχει δίκιο όταν ορίζει αυτή την κυβερνητική ορθολογικότητα ως μια κανονιστική λογική που διέπει τη δραστηριότητα της διακυβέρνησης, με τη έννοια όχι μόνο της άμεσης αλλά και της έμμεσης καθοδήγησης των ανθρώπων, έτσι ώστε αυτοί να οδηγούνται και να συμπεριφέρονται με έναν ορισμένο τρόπο.

Όταν ο «κλασικός» φιλελευθερισμός μπαίνει σε κρίση, στα τέλη του 19ου αιώνα, εμφανίζονται δύο ρεύματα: ένας φιλελευθερισμός που δικαιολογεί την παρέμβαση του κράτους σε μιαν οπτική σταθεροποίησης και αναδιανομής, κορυφαίος εκπρόσωπος του οποίου είναι ο Κέυνς και ο «νεοφιλελευθερισμός», ο οποίος από τη δεκαετία του 1930 θα προτείνει να αναγορευτεί η αγορά σε υπέρτατη αρχή της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Ο Κέυνς– κεϋνσιανισμός επικράτησε θριαμβευτικά μετά τον πόλεμο. Αλλά ο νεοφιλελευθερισμός δεν αφοπλίστηκε.

Οι Γερμανοί «φιλελεύθεροι» της σχολής ordolide realismus (ορθολογικός ρεαλισμός),⁶ άσκησαν καθοριστική επιρροή στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση (ευρωπαϊκή ένωση σήμερα), ξεκινώντας από τη Συνθήκη της Ρώμης η οποία ορίζεται εξ αρχής και απαραβίαστα από την αρχή του «ελεύθερου ανταγωνισμού». Ο νεοφιλελευθερισμός επωφελήθηκε από την κρίση του κεϋνσιανισμού, όπως και ο κεϋνσιανισμός είχε επωφεληθεί από την κρίση του καπιταλισμού στις δεκαετίες του 1920 και 1930. Η αρχή του ανταγωνισμού αναγορεύτηκε σε παγκόσμιο κανόνα, η κωδικοποίηση του χρονολογείται άλλωστε από τις αρχές τις  δεκαετία του 1980, με αυτό που αποκαλείται η «συναίνεση της Ουάσιγκτον» και που προσδιορίζει τους δημοσιονομικούς και νομισματικούς κανόνες οι οποίοι επιβάλλονται στις χώρες που ζητούν οικονομική βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ο όρος που έχει κομβική σημασία είναι η «πειθαρχία». Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας ταυ 1970 οι «ειδικοί» κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. «Η κατάσταση –λένε- δεν μπορεί να κυβερνηθεί, επειδή δεν υπάρχει κοινωνική πειθαρχία».

Στα λεγόμενα αναπτυγμένα κράτη – ιδιαίτερα της δύσης – η «ορθολογικότητα» αυτή δεν εφαρμόζεται με την άσκηση ενός άμεσου αλλά περισσότερο ενός έμμεσου (συγκαλυμμένου)  καταναγκασμού, μιας καταπίεσης. Από αυτή την άποψη, η κριτική ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό δεν θα ‘πρεπε να περιορίζεται μόνο στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής (ιδιωτικοποιήσεις, απορρύθμιση εργασιακών σχέσεων, μονεταρισμός κλπ)  ούτε σε ένα ορισμένο σύνολο θεωρητικών ιδεών των γκουρού του νεοφιλελευθερισμού της σχολής του Σικάγου⁷ (Φρίντμαν, Χάγεκ) ούτε στους πρώτους πολιτικούς που στράφηκαν σε αυτόν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 (Ρέιγκαν, Θάτσερ κλπ) άλλα και στο ότι ο νεοφιλελευθερισμός, είναι εξαιρετικά αναγκαίος στον σημερινό καπιταλισμό των τραστ, των καρτέλ, των πολυεθνικών του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.

Τα αμερικάνικα – και όχι μόνο – λεγόμενα και φιλελεύθερα, προοδευτικά, ανθρωπιτικά ιδρύματα (π.χ. Φορντ, Ροκφέλερ, Κάρνεγκυ, σχολή του Σικάγου κλπ) ιδρύθηκαν, ελέγ­χονται και χρηματοδοτούνται από τις ομάδες συμφερόντων των μεγαλύτερων πολυεθνικών εταιρειών και αποτελούν think tank (δεξαμενή σκέψης) και προώθησης του, φτάνοντας το φιλελεύθερο πάνθεον ιδεών μέχρι τα όρια του αναρχισμού (αναρχοκαπιταλισμός).⁸ Η νεοφιελεύθερη «ορθολογικότητα» έχει μιαν ευρύτερη εμβέλεια και μπορεί να προωθείται ακόμα και από κυβερνήσεις που αναφέρονται στην αριστερά.

Σε μια εποχή συστημικής κρίσης για να αποσοβηθεί ο κοινωνικός αναβρασμός και η επακόλουθη εξέγερση , η κυρίαρχη τάξη χρειάζεται – ακόμα και σε κυβερνητικό επίπεδο αν χρειαστεί – ένα σοσιαλ/φιλελεύθερο ή ένα αριστερό ρεφορμιστικό κίνημα το οποίο να λειτουργεί ως ασφαλιστική δικλείδα ως εκτονωτική βαλβίδα ασφαλείας στην μαζική δυσαρέσκεια και μ’ αυτόν τον τρόπο, να αποτρέπει τους ανθρώπους να στραφούν προς μια αποτελεσματική κοινωνική αντίδραση. Εδώ αυτό το ρόλο τον παίζουν καλύτερα οι αριστεροί ρεφορμιστές ή οι σοσιαλφιλελεύθεροι-σοσιαλδημοκράτες γιατί μπορούν να δημιουργούν ευρύτερες κοινωνικές συναινέσεις.

Παράλληλα όσο περισσότερο εδραιώνονται τα καρτέλ, οι πολυεθνικές και το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, τόσο περισσότερη νεοφιλελεύθερη-μεταρρυθμιστική ρητορική υιοθετούν τα κόμματα εξουσίας. Έτσι, το σύγχρονο κράτος διατηρεί υπό τον έλεγχό του την εσωτερική αμφισβήτηση, αναπτύσσοντας και θεσμοποιώντας το εμπόρευμα των πολιτικών μανδαρίνων, τον νέο αυταρχι­σμό, δηλαδή την μεθοδευμένη γενίκευση της κοινωνίας του ελέγχου και της έμμεσης ή άμεσης καταστολής. Η σημερινή δημοκρατία των πολιτικό οικονομικών ελίτ είναι ένα καθεστώς διαρκούς απειλής, είναι Η αστική δημοκρατία ως καθεστώς διαρκούς απειλής για τους από κάτω, τις πληβειακές τάξεις

ΣΤ. Στο ίδιο μότο διαπλάθεται και ο νέος ανθρωπολογικός τύπος  το «νεοφιλελεύθερο υποκείμενο» όπου με την παρόξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ των ατόμων (πόλεμος όλων εναντίον όλων, και ανταγωνίσου ή πέθανε), με τον άκρατο ατομικισμό, με τις τεχνικές αξιολόγησης, με την ενθάρρυνση του ιδιωτικού δανεισμού, με την παρακίνηση να μετατραπούν τα υποκείμενα σε «ανθρώπινο κεφάλαιο», μέσω της καταναλωτικής ζήτησης.⁹ Το άτομο πλέον πρέπει να φροντίζει να συσσωρεύει, να επιδιώκει την επιτυχία, ενώ ταυτόχρονα είναι  ατομικά υπεύθυνο (και επομένως ένοχο), για την ενδεχόμενη αποτυχία του. Το νεοφιλελεύθερο υποκείμενο συγχέει την ελευθερία και την αυτονομία με τον ανταγωνισμό και την ατομικότητα, με την εξατομικευμένη παθητικότητα και τον εγωιστή μαζάνθρωπο.

Ο νεοφιλελευθερισμός οδηγεί τα άτομα να προσπαθούν να μεγιστοποιούν την ικανοποίηση των συμφερόντων τους, παραμερίζοντας κάθε ηθική αναστολή. Επιχειρώντας να μεγιστοποιήσει με κάθε τίμημα την απόδοση του ατόμου σε όλα τα πεδία, ο νεοφιλελευθερισμός καταλήγει να αναγορεύει σε κανόνα την έλλειψη κάθε περιορισμού. Αυτή η έλλειψη περιορισμού συγκαλύπτει όμως το γεγονός ότι στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα όριο στην επιθυμία και αυτό το όριο το καθορίζουν το κεφάλαιο και η επιχείρηση.

Οι συντηρητικοί και προοδευτικοί θιασώτες του «εκσυγχρονισμού» βλέπουν στο νεοφιλελεύθερο υποκείμενο ένα ον απελευθερωμένο από όλες τις αλυσίδες του. Αλλά η έλλειψη κάθε περιορισμού, που υπόσχεται ο νεοφιλελευθερισμός, δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματική ελευθερία. Ο μηχανισμός της «απόδοσης – απόλαυσης», που καθιερώνει ο νεοφιλελευθερισμός, είναι ένα σύστημα που λειτουργεί σαν ψευδαίσθηση της ελευθερίας του ατόμου, γιατί παραμένει στην ουσία ένας τρόπος κοινωνικής χειραγώγησης και πειθάρχησης.

Ο ατομισμός ή η ατομικότητα είναι επίσης ψευδαίσθηση εφόσον για να λειτουργήσει ο καπιταλισμός έχει ανάγκη την μαζική παραγωγή και κατανάλωση, παραγωγή που δεν βασίζεται πλέον μόνο στην ζήτηση αφού έχει την δύναμη να την χειραγωγεί. Στο κυρίαρχο οικονομικό σύστημα, δεν είναι πλέον η ζήτηση που καθορίζει την προσφορά  αλλά η προσφορά που καθορίζει την ζήτηση. Ιδού ο εξατομικευμένος μαζάνθρωπος που έχει την ψευδαίσθηση της ελεύθερης επιλογής ενώ στην πραγματικότητα χειραγωγείται και κατευθύνεται απο τις πάσης φύσεως εταιρίες έρευνας αγοράς και συμπεριφοράς και των μαζικών μέσων ενημέρωσης (μ.μ.ε) που λειτουργούν ως πλυντήρια εγκεφάλων.

Ο ατομισμός στην νεοφιλελεύθερη εκδοχή του είναι ο εγωιστής εξατομικευμένος μαζάνθρωπος, παθητικοποιημένος αλλοτριωμένος και αποξενωμένος απο το κοινωνικό γίγνεσθαι και τον βιωμένο ατομικό και κοινωνικό χρόνο. Η εμπορευματοποίηση και θεαματοποίηση κάθε πτυχής της ανθρώπινης ζωής και της φύσης μετατρέπει την φύση και τον άνθρωπο σε μια τεράστια συσκευασία χρήσης, ενώ στον παλιό καπιταλισμό ίσχυε λίγο πολύ αυτό που γράφει στο «Το κεφάλαιο» ο  Καρλ Μαρξ, «Ένα εμπόρευμα φαίνεται από την πρώτη ματιά σαν ένα αυτονόητο συνηθισμένο πράγμα. Η ανάλυση του δείχνει ότι είναι ένα πολύ στρυφνό πράγμα, γεμάτο από μεταφυσική σοφιστεία και θεολογικές παραξενιές».

Στον σύγχρονο καπιταλισμό ο παροξυσμός της φετιχοποίησης του εμπορεύματος και η εμπορευματοποίηση των πάντων εισέρχεται στον χώρο του βιωμένου υπαρξιακού χρόνου με κεντρικό μότο, καταναλώνω για να υπάρχω και υπάρχω για να καταναλώνω.¹⁰ Το άτομο σε αυτό το στενό και σκοτεινό χωροχρόνο συλλέγει τα καινούρια φετιχοποιημένα εμπορεύματα που θα έπρεπε, “… σύμφωνα με τα πανταχού παρούσα διαφημιστικά μηνύματα, να προσφέρουν ευτυχία και ολοκλήρωση. Αλλά όσο περισσότερο συσσωρεύει εμπορεύματα, άλλο τόσο η δυνατότητα να εισέλθει μια μέρα στην ευτυχία απομακρύνεται από εκείνον. Το εμπόριο, ιδεολογική ουσία, στερεί την εργασία από αυτόν που το παράγει και τη ζωή από εκείνον που το καταναλώνει.

Όλοι/ες έχουμε δει στην τηλεόραση (λίγοι/ες έχουν καταλάβει) εκδηλώσεις αυτού του παροξυσμού όπου όταν στα μεγάλα πολυκαταστήματα κάνουν εκπτώσεις και οι καταναλωτές στήνονται για μέρες – αψηφώντας ακόμα και τις καιρικές συνθήκες – έξω από αυτά και όταν ανοίγουν οι πόρτες γίνεται πανζουρλισμός και ποδοπατάει ο ένας/μια των άλλων για το ποιος θα μπει πρώτος. Το ίδιο ακριβός γίνεται και όταν ανακοινώνετε η κυκλοφορία ενός νέου κινητού τηλεφώνου, η οποιουδήποτε προϊόντος της λεγόμενης υψηλής τεχνολογίας.

Όλα αυτά τα εμπορεύματα, μαζικά διανεμημένα σε μια σπιθαμή του χρόνου, μετατρέπουν ριζικά τις ανθρώπινες σχέσεις: από μια πλευρά χρησιμεύουν να αποξενώνουν λίγο παραπάνω τους ανθρώπους από τους όμοιους τους και από την άλλη να διαδίδουν τα κυρίαρχα μηνύματα του συστήματος. Τα πράγματα που κατέχουμε, καταλήγουν να μας κατέχουν…» Ζαν Μπριέντ.

Σύμφωνα με τον Αλαίν Μπαντιού “ο καπιταλισμός προτείνει τη συρρίκνωση της επιθυμίας στη διάσταση του συμφέροντος. Η επιθυμία της απάλαυσης πλέον θεωρείται «νόθα» καθώς το κέρδος είναι το μοναδικό ποθούμενο αντικείμενο, και το νόημα της ζωής του καθενός συρρικνώνεται στα ζωτικά συμφέροντά του. Η «φτώχεια» αυτή στην επιθυμία αφορά τη συρρίκνωσή της στην επιθυμία των αντικειμένων και όσων επιτρέπουν την απόκτησή τους. Το υποκείμενο που έχει προσαρμοστεί στο καπιταλιστικό σύμπαν φαίνεται σαν ένα αιώνιο παιδί, απερίσκεπτο και σκλαβωμένο στο να ζητά από τους «ανώνυμους γονείς του κεφαλαίου» τα μέσα για να αποκτά διαρκώς καινούρια παιχνίδια. Ο καπιταλισμός φαίνεται να θέλει να διαιωνίζει το παρόν με άλλα μέσα, να σταματά δηλαδή την ουσιαστική εξέλιξη της ζωής, και ο χρόνος σε αυτόν φαίνεται να λιμνάζει σε ένα είδος επιτόπιας κινητικότητας.

Η επιθυμία περιορίζεται στην άμεση κατανάλωση ως αποτέλεσμα μιμητικής ανταγωνιστικής διαδικασίας απόκτησης αγαθών, υποβιβάζοντας τον οραματισμό σε ουτοπική αναζήτηση. Το κύμα αυτής της μίμησης είναι σαρωτικό και έτσι εξαντλούνται οι πόροι του συστήματος με αποτέλεσμα την κατάρρευσή του. Ο καπιταλισμός προτείνει τον άνθρωπο ως πεπερασμένο ζώο, παραδομένο στην περατότητα του, πέρα για πέρα θνητό, τον εξομοιώνει δηλαδή με τα αντικείμενα, απομακρύνοντας τον από τη σχέση του με το άπειρο, δηλαδή τη σκέψη”.

Ζ.  Όμως εκτός από την διάπλαση του νεοφιλελεύθερου υποκειμένου ο κυρίαρχος νέος “ορθολογικός” ανορθολογισμός που είναι στις μέρες μας ο νέος καπιταλιστικός ολοκληρωτισμός (καπιταλισμός παίγνιο-καζίνο, χρηματιστηριακός, τραπεζοπιστωτικός, ανάπτυξης – επέκτασης κλπ) βοηθούμενος από μια όψη του ορθολογισμού δηλαδή την επιστήμη – τεχνολογία, εφαρμόζει με ένα επιστημονικό τρόπο τον ανορθολογισμό του με την έννοια της οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής, περιβαλλοντικής, πολιτισμικής τάξης πραγμάτων που έχει επιβάλλει σε πλανητική κλίμακα. Φέρνοντας όλους τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς δείκτες στα άκρα μετατρέποντας τον πλανήτη από την μια σε ένα τεράστιο σκλαβοπάζαρο και από την άλλη σε επισφαλή τόπο διαβίωσης για όλα τα έμβια όντα λόγω των κλιματικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων .

 «…Ορίστε το πραγματικό πρόσωπο του σύγχρονου ολοκληρωτισμού που λέγεται «φιλελεύθερη δημοκρατία», αλλά που τώρα πρέπει να αποκαλούμε με το αληθινό του όνομα: το ολοκληρωτικό εμπορικό σύστημα. Το ολοκληρωτικό εμπορικό σύστημα πραγματοποίησε αυτό που κανένα άλλος ολοκληρωτισμός δεν κατάφερε πριν από αυτόν: την ενοποίηση του κόσμου κατ’ εικόνα του... Το κυρίαρχο σύστημα ορίζεται, λοιπόν, από τη διεισδυτικότητα της εμπορικής ιδεολογίας. Απασχολεί παράλληλα όλο το χώρο και τους τομείς της ζωής. Λέει μονάχα: «Παράγετε, πουλήστε, καταναλώστε, συσσωρεύστε!» Έχει μετατρέψει το σύνολο των ανθρώπινων σχέσεων σε εμπορικές σχέσεις και αντιμετωπίζει τον πλανήτη μας ως εμπόρευμα.. Αναγνωρίζει μόνο ένα δικαίωμα: το δικαίωμα στην ιδιωτική ιδιοκτησία. Ο μόνος θεός που λατρεύει είναι το χρήμα…». Ζαν Μπριέν

Αυτός ο νέος ολοκληρωτισμός δεν γνωρίζει κανένα ηθικό φραγμό, προσμετρά πλέον στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ή ΑΕΠ) των κρατών την λεγόμενη “παραοικονομία” και την “ανήθικη οικονομία”. Δηλαδή τα κέρδη και κεφαλαιουχικά αγαθά που αποκτιούνται από  την πορνεία, το εμπόριο ναρκωτικών, “λαθρεμπόριο όπλων”, εμπόριο και εκμετάλλευση παιδιών, γυναικών, μεταναστών,  και το ξέπλυμα αυτών των κεφαλαίων γίνεται ως επί το πλείστον, ή κατά το πλείστον στα χρηματιστηριακά και τραπεζικά πλυντήρια των μητροπόλεων του καπιταλισμού. Το “ξέπλυμα βρόμικου χρήματος”,¹¹που στην πραγματικότητα δεν είναι για αυτούς ποτέ βρόμικο ήταν και είναι μια αγαπητή εργασία του καπιταλισμού από παλιά την οποία ποτέ δεν απαρνήθηκε,(σημ, πχ δείτε δουλεία ή πόλεμος του οπίου στην Κίνα).¹²

Οι πολιτικές ελίτ, υπηρέτες των συμφερόντων του καπιταλισμού – ανάλογα με την εποχή – χρησιμοποιούν το τέχνασμα των χριστιανών παπάδων που βαφτίζουν το κρέας ψάρι σε περιόδους νηστείας, βαφτίζουν τα κεφαλαιουχικά κέρδη σε νόμιμα και παράνομα, σε καθαρά και βρόμικα, θέλοντας να συσκοτίσουν το γεγονός ότι για τους κεφαλαιοκράτες η κερδοσκοπία και η εμπορευματοποίηση του συνόλου της ζωής πάνω στον πλανήτη είναι ο σκοπός ανεξάρτητα από τα μέσα, δηλαδή αν είναι βρόμικα ή καθαρά τα κέρδη.

Ενώ η ανομολόγητη κρυφή επιθυμία – σε παγκόσμιο επίπεδο – των νέων και παλιών αφεντικών είναι η «κινεζοποίηση», ( το καθεστώς στην μαοϊκή/μεταμαοϊκή  Κίνα  του σκάσε και δούλευε) των λαών και των εργαζομένων, δηλαδή με μηδέν δικαιώματα  καταργώντας και αυτά τα ελάχιστα που κερδήθηκαν με ένα αιώνα  αγώνες από τους προλετάριους. Μόνο υποχρεώσεις και εκτέλεση εντολών, με εξευτελιστικούς μισθούς, απάνθρωπες συνθήκες και ωράρια εργασίας.

Όσοι εργαζόμενοι πετιούνται έξω από την παραγωγή είτε λόγω αναδιάρθρωσης σε άλλους παραγωγικούς τομείς, είτε περικοπής προσωπικού για μεγιστοποίηση των κερδών, είτε λόγω αυτοματοποίησης- ρομποτικής και όσοι δεν μπορούν να βρουν θέση στην λεγόμενη αγορά εργασίας αντιμετωπίζονται από το σύστημα σαν πλεονάζων πληθυσμός, (γιατί το σύστημα πλέων δεν έχει μεγάλη ανάγκη από εφεδρικούς παραγωγικούς στρατούς) τους μετατρέπει σε παρίες, σε υποπρολεταριάτο ή λούμπεν – που λέγανε παλιά – με μειωμένες ή καθόλου ελευθερίες και δικαιώματα αφού στην ουσία το σύστημα αναγνωρίζει μόνο τα δικαιώματα όσων μετέχουν στην παραγωγή και συνακόλουθα στην κατανάλωση.

Η αγοραστική – καταναλωτική δύναμη είναι το διαβατήριο της ελευθερίας που ιεραρχείται και κατανέμεται ανάλογα με αυτή την δύναμη, οι μη δύνασθε να αγοράσουν και να καταναλώσουν, οι σύγχρονοι παρίες, στην ουσία εξανδραποδίζονται με την έννοια ότι διαβιώνοντας στις παρυφές ή στον απόπατο αυτού του συστήματος και εξαρτώμενοι ως επί το πλείστον από ελεημοσύνες,φιλανθρωπία ή πενιχρά επιδόματα στην ουσία φιλοδωρήματα  καλούνται να απολέσουν ένα βασικό συστατικό της ελευθερίας που είναι η αξιοπρέπεια.

Όπως ειπώθηκε και πιο πάνω οι κορωνίδες της ελευθερίας για τον καπιταλισμό  είναι  η ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και η αγορά. Ελευθερία είναι η αγορά, όχι τις συμμετοχής  των ανθρώπων μέσω  των ιδεών και του πράττειν – με την αρχαία αθηναϊκή έννοια – , αλλά αφενός της κατανάλωσης και της διακίνησης εμπορευμάτων, και αφετέρου του επιχειρείν των μεγαλοϊδιοκτητών της γης, των μέσων παραγωγής , των υπηρεσιών, του θεάματος ακροάματος και των άυλων κεφαλαίων. Η ελευθερία στον καπιταλισμό είναι αγοραία, είναι η αγορά.

Η. Ζούμε σ’ ένα πλανήτη όπου διαβιούν 6 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Σ’ αυτόν τον πλανήτη λιγότεροι από 2.000 άνθρωποι κατέχουν περιουσία που -σύμφωνα με τη “λίστα Forbes”¹³έχει εκτιναχτεί στα 6,4 τρισεκατομμύρια δολάρια, αλλά την ίδια ώρα το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού (3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι) στερείται την πρόσβαση σε βασικά αγαθά για την ανθρώπινη ύπαρξη: Τροφή, καθαρό νερό, οποιαδήποτε κοινωνική υποδομή (στέγη, ηλεκτρικό, αποχέτευση, παιδεία, στοιχειώδεις υπηρεσίες υγείας, περίθαλψης, κλπ.). Ποτέ στο παρελθόν η ανθρωπότητα δεν ήταν τόσο απελπιστικά και ισοπεδωτικά ομοιόμορφη. Ποτέ στο παρελθόν δε συσσωρεύτηκε τόσος πολύς κοινωνικός πλούτος σε τόσο λίγα χέρια, σε σύγκριση με τη σημερινή κατάσταση. Η λεγόμενη εποχή της πρωτοσυσσώρευσης του κεφαλαίου στην Βρετανία του 18oυ -19ου αιώνα που αναλύει με ένα αξιοθαύμαστο τρόπο ο Καρλ Μαρξ στο “Το κεφάλαιο” φαντάζει αθώα ξεθωριασμένη γκραβούρα.

Αλλά εκτός από την τεράστια φτώχεια στις υποανάπτυκτες χώρες του λεγόμενου “τρίτου κόσμου” , και στις μητροπόλεις και ιδίως στην ημιπεριφέρεια (υπό ανάπτυξη χώρες) του καπιταλισμού αυξάνεται τόσο η σχετική όσο και η πραγματική φτώχεια. Ζούμεσ’ έναν κόσμο που η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων θα μπορούσε να εξασφαλίσει να έχουν όλοι απ’ όλα και προπαντός τα βασικά. Αλλά το 1/6 της ανθρωπότητας είναι θύμα υποσιτισμού. Ποτέ στο παρελθόν της ανθρώπινης ιστορίας δεν έχει καταγραφεί τέτοιας έκτασης βαρβαρότητα.

Ακούγεται εξωφρενικό, αλλά είναι η πραγματικότητα:

Θα ήταν αρκετό μόνο το 4% της περιουσίας των 225 πλουσιότερων κεφαλαιοκρατών για να εξασφαλιστεί τροφή για όλους τους κατοίκους της Γης.

Θα αρκούσαν οι περιουσίες των 7 πλουσιότερων καπιταλιστών για να εξαλειφθεί για πάντα η φτώχεια. (Ήδη τα στοιχεία που παραθέτω έχουν ξεπεραστεί δείτε σημ. 14.¹⁴

Φυσικά υπάρχει μια «λεπτομέρεια»: Αν ο καπιταλισμός είχε τέτοιες ευαισθησίες και ηθική, δε θα ήταν καπιταλισμός. Οι άρχουσες πολιτικό οικονομικές ελίτ και οι διάφοροι επαΐοντες διανοούμενοι που τις υπηρετούν εξαπολύουν σε παγκόσμιο επίπεδο ένα δίπτυχο κατηγοριών σε όσους ασκούν κριτική- πολεμική σε αυτή την τάξη πραγμάτων, το δίπτυχο αυτό εδράζεται στο ότι, όλοι αυτοί που κριτικάρουν και εναντιώνονται σε αυτή την τάξη πραγμάτων είναι ηθικολόγοι και λαϊκιστές.

Ο καπιταλισμός, ένα κοινωνικό σύστημα που βασίζεται στην εκμετάλλευση και κυριαρχία ανθρώπου από άνθρωπο, έχει ως κινητήρια δύναμη για την ύπαρξή του την μεγιστοποίηση του κέρδους. Του όλο και μεγαλύτερου κέρδους άρα και κυριαρχίας αφού είναι αντίθετος και απορρίπτει σαν ανάξιο ηθικολογικό και ξεπερασμένο το αρχαίο ρητό «πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος». Εδώ η ρήση του Καρλ Μαρξ αποτελεί αξεπέραστη ακτινογραφία του καπιταλισμού παλιού και νέου:

“ Το Κεφάλαιο τρέμει την απουσία κέρδους. Όταν οσμίζεται ένα σημαντικό όφελος, γίνεται παράτολμο. Με κέρδος 20% ενθουσιάζεται, 50% αποθρασύνεται, με 100% καταπάτα όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και με 300% δε διστάζει μπροστά σε κανένα έγκλημα ”.

 Ι. Εκτός όμως της μακιαβελικής άποψης ότι η οικονομία και η πολιτική δεν πρέπει να υπόκεινται σε ηθικούς φραγμούς – περιορισμούς και ο σκοπός (κέρδος – οικονομική κυριαρχία) αγιάζει τα μέσα , έτσι και το κράτος σαν υπόσταση διακατέχεται και πράττει κάτω από την ίδια αξιακή λογική, οι κυρίαρχες πολιτικο οικονομικές ελίτ που το διαχειρίζονται το οργανώνουν και το κινητοποιούν έχουν σαν βασική προμετωπίδα- δόγμα ότι το κράτος περισσότερο πρέπει να βασίζεται στη δύναμη της ισχύος και λιγότερο ή καθόλου στο δίκαιο και στην ηθική. Από αυτή την αρχή διαμορφώνεται σε γενικές γραμμές και αυτό που ονομάζεται διακρατικό διεθνές δίκαιο. Έτσι εδώ επιβεβαιώνεται το μακιαβελικό δόγμα στην πιο καθαρή του μορφή.

Ο Μακιαβέλι στον “Ηγεμόνα” συμβουλεύει τον ηγέτη να μην είναι αλαζονικός και να ασκεί την ηγεμονία του με σύνεση και σε αυτό το σημείο αντιφάσκει, γιατί όταν ο ηγεμόνας (στην προκείμενη περίπτωση το κράτος) αποκτά την δύναμη της ισχύος και μέσω της κυριαρχίας – που χωρίς αυτήν δεν είσαι ηγεμόνας – αυτή η κυριαρχική δύναμη σπρώχνει πάντα αυτούς που την κατέχουν προς την αλαζονεία, η αλαζονεία της δύναμης και ή ροπή της δύναμης προς την αδικία έχει καταστροφικά αποτελέσματα σε αυτούς που την υφίστανται, ο διάλογος που μας παραθέτει ο Θουκυδίδης μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων διατηρεί μέχρι σήμερα την επικαιρότητα του και είναι ένα υπόδειγμα στην βάση των διεθνών διακρατικών σχέσεων.

(σημ. το κείμενο του διαλόγου με αρχαία και νεοελληνικά εδω: www.greek-language.gr/ απο 183 μέχρι 187,επιλογή σελίδας από την μπάρα ).

Το κράτος στην σύγχρονη εποχή έχει την μορφή του ρωμαϊκού μυθολογικού διπρόσωπου Ιανού. ¹⁵  Το ένα του πρόσωπο – προσωπείο είναι αυτό που αρέσκεται να δείχνει, δηλαδή το δικαιακό (κράτος δικαίου),¹⁶ και προνοιακό (κράτος πρόνοιας) ενώ παράλληλα ταυτίζεται με την χώρα – πολιτεία- πατρίδα , σκοπίμως αποκρύπτει – ή όπου αναγκάζεται φωτίζει λίγο- το σκοτεινό και αποτρόπαιο δεύτερο πρόσωπο του, που είναι και ο ουσιαστικότερος λόγος υπάρξης του, δηλαδή το μονοπώλιο της δομικής θεσμικής βίας, ενώ παράλληλα το κράτος μέσω της κυβέρνησης είναι η ποιο καθαρή μορφή του πατερναλισμού διαμέσου της παλιάς κλασικής συνταγής, του μαστιγίου και του καρότου: από την μια μεριά ο στοργικός και από την άλλη ο αυταρχικός πατέρας που θέλει πάντα το καλό των παιδιών του. Το κράτος , δεν είναι χώρα – πατρίδα , είναι η μεταφυσική μυστικιστική και νομική φαντασίωση της πατρίδας. Είναι ένα τέχνασμα κατασκευασμένο για να ευνοεί και να διαιωνίζει την ταξική κοινωνία την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, όπως ο φιλελεύθερος ατομικισμός είναι ένα τέχνασμα για την ελευθερία των αφεντικών.

Το κράτος και η γραφειοκρατία του  είναι ένα ιστορικό αλλά παράλληλα και απάνθρωπο δημιούργημα των αρχουσών ελίτ που διέπεται από αρχές αποφασισμένες:

1) Να διατηρούν διά της βίας άδικες μορφές ιδιοκτησίας, που οδηγούν στην φτώχεια και στα κακά που αυτή προκαλεί (σωματικά, πνευματικά, ηθικά και κοινωνικά), στην παθολογική πλεονεξία, τον φόβο και την εμπορευματοποίηση όλων των αξιών.

2) Να γεννούν ενοχή, απογοήτευση, σύγχυση, άγχος και εχθρότητα, μέσω πληθώρας αυθαίρετων νόμων και διατάξεων.

3) Να συμβάλλουν στην ενστάλαξη μιας ψευδούς αντίληψης των αξιών, δίδοντας έμφαση σε άσχετα ή βλαβερά “ηθικά καθήκοντα”, όπως η υπακοή στις απαιτήσεις της πολιτικής, θρησκευτικής ή όποιας άλλης εξουσίας, όσο ανούσιες ή ανήθικες κι αν είναι οι απαιτήσεις αυτές.

4) Να προσφέρουν ένα αποθαρρυντικό παράδειγμα απερίγραπτης βαρβαρότητας και αδιαφορίας απέναντι στον πόνο, μέσω της στρατιωτικής του δράσης, της οικονομικής του πολιτικής και της αντιμετώπισης αυτών που δεν συμμορφώνονται.

5) Να υπονομεύουν την κοινότητα και την προσωπική ευθύνη, καθιερώνοντας τον έλεγχό του σε όλους τους τομείς της ζωής.

Η γραφειοκρατία: είναι μια μορφή οργάνωσης κατά την οποία οι αποφάσεις παίρνονται στην κορυφή, τις οποίες πρέπει να υπακούουν οι από κάτω και μεταφέρονται διαμέσου μιας σειράς διαταγών όπως σε ένα στρατό. Mια γραφειοκρατία δεν είναι μια αληθινή κοινότητα, η οποία προϋποθέτει ένα σύνδεσμο ίσων ανθρώπων που παίρνουν τις αποφάσεις από κοινού και τις μεταφέρουν έξω από το σύνδεσμο επίσης από κοινού.

Σκεπτόμενος πόσο φρέσκια είναι, αφού δυστυχώς διατηρεί μετά από εκατό πενήντα χρόνια την επικαιρότητα της, η διατύπωση του Μπακούνιν για το σκοτεινό και αποτρόπαιο δεύτερο πρόσωπο του κράτους, – κάτι που συνεχίζουν οι αριστεροί να κάνουν πως δεν βλέπουν, – παραθέτω ένα μικρο απόσπασμα.

{…} Το κράτος είναι η οργανωμένη εξουσία, κυριαρχία και δύναμη που οι ιδιοκτητικές τάξεις ασκούν στις εργαζόμενες λαϊκές μάζες… η πλέον οφθαλμοφανής, κυνική ολοκληρωτική και εγκληματική άρνηση της ανθρωπιάς και της κοινωνίας . Καταστρέφει την καθολική αλληλεγγύη μεταξύ όλων των ανθρώπων της γης και οδηγεί μερικούς από αυτούς σε συνεργασία με μοναδικό στόχο να καταστρέψουν, να κατακτήσουν και να υποδουλώσουν όλους τους άλλους… Αυτή η οφθαλμοφανής άρνηση της ανθρωπιάς, που συνιστά την ίδια την ουσία του κράτους, αποτελεί από την σκοπιά του κράτους το υπέρτατο καθήκον και την μεγαλύτερη αρετή του.

Έτσι, το να προσβάλλει, να καταπιέζει, να απογυμνώνει, να λεηλατεί, να δολοφονεί ή να υποδουλώνει κάποιος τον συνάνθρωπό του, θεωρείται συνήθως έγκλημα. Από την άλλη μεριά, από την σκοπιά των εθνικιστών και του πατριωτισμού, όταν τα ίδια πράγματα γίνονται στην δημόσια ζωή για την μεγαλύτερη δόξα του κράτους και την διατήρηση και επέκταση της εξουσίας του, μετατρέπονται όλα σε καθήκον και αρετή.

Αυτό εξηγεί το γιατί όλη η ιστορία των αρχαίων και των σύγχρονων κρατών δεν είναι παρά μια σειρά ειδεχθών εγκλημάτων, διότι οι βασιλιάδες και οι υπουργοί του παρελθόντος και του παρόντος, όλων των εποχών και όλων των χωρών -πολιτικοί, διπλωμάτες, γραφειοκράτες και πολεμιστές- αν κριθούν από την άποψη της απλής ηθικής και της ανθρώπινης δικαιοσύνης, αξίζουν εκατό, χίλιες φορές την ποινή των καταναγκαστικών έργων ή της κρεμάλας. Δεν υπάρχει φρικαλεότητα, ωμότητα, ανοσιούργημα, ψευδορκία, απάτη, ανήθικη συναλλαγή, κυνική ληστεία, θρασύτατη λεηλασία ή βρομερή προδοσία, που να μην έχει διαπραχθεί ή να μην διαπράττεται καθημερινά από τους εκπροσώπους των κρατών, χωρίς κανένα άλλο πρόσχημα εκτός από εκείνη την τόσο «ελαστική», τόσο βολική κι όμως τόσο φοβερή φράση: «για κρατικούς λόγους.{…} Μιχαήλ Μπακούνιν “θεός και κράτος”.

Θ. Το κράτος είναι μια συγκεντρωτική κοινωνική μηχανή που κατασκευάστηκε για να παρακινεί και να εξαναγκάζει σε συμμόρφωση προς τα συμφέροντα και τις υπαγορεύσεις της πολιτικής – οικονομικής ολιγαρχίας. Το κράτος και εν προκειμένω οι εκτελεστικές του εξουσίες, σώματα ασφαλείας, στρατός, κλπ σε καθεστώς κοινοβουλευτικής δημοκρατίας δεν αυτενεργούν, άμα συμβεί αυτό μιλάμε για πραξικόπημα. Οι εκτελεστικές εξουσίες (εδώ πρέπει να προσέχουν μερικοί στην ανάλυσή τους), υπόκειται στον έλεγχο και τις εντολές της διευθυντικής – διοικητικής εξουσίας, δηλαδή της κυβέρνησης. Το οξύμωρο εδώ είναι ότι από την μια το κράτος καθεαυτό, με τη στενή πραγματιστική έννοια ως μεγαμηχανή ποτέ δεν αυτενεργεί. Ενεργοποιείται από εκείνους που έχουν καταστεί αρμόδιοι να καθορίσουν την πολιτική του, ενώ από την άλλη το κράτος δεν επιδέχεται εντολές -μόνο δίνει.

Η εξουσία – κυριαρχία του κράτους είναι μόνιμη εξουσία ( το κράτος έχει συνέχεια μας λένε οι πολιτικές ελίτ) και ασκείται από ορισμένους ανεπηρέαστους θεσμούς που δεν υπόκεινται στην ασταθή επιρροή της ψήφου : θα πρέπει να εξετάσουμε αυτούς ακριβώς τους οργανισμούς για να αντιληφθούμε που εδράζει η πραγματική κυριαρχία. Οι κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, ο κρατικός μηχανισμός όμως εξακολουθεί να λειτουργεί. Το κράτος αποτελείται πρώτα και κύρια απ΄ αυτούς τους μόνιμους, ανεπηρέαστους θεσμούς από τις εναλλαγές των κυβερνήσεων : το στρατό (μόνιμοι αξιωματικοί, ειδικές στρατιωτικές μονάδες, επίλεκτα κατασταλτικά σώματα), την αστυνομία, τα υπουργεία με την διευθυντική γραφειοκρατεία , τα Ν.Π.Δ.Δ, το δικαστικό σώμα κτλ. – δηλαδή αποτελείται απ΄ τους αποκαλούμενους ‘’εκτελεστικούς’’ θεσμούς που δε δεσμεύονται από τα εκλογικά αποτελέσματα αλλά δέχονται κυβερνητική επιρροή, όμως στην ουσία καμιά απολύτως επιρροή από το κοινοβούλιο.

Η εκτελεστική εξουσία ενισχύεται συνεχώς. Κάθε ένας από αυτούς τους θεσμούς αναπαράγει στη δομή του την ιεραρχική πυραμίδα του κράτους : απ΄ την κορυφή αυτών των ιεραρχιών (καθώς και από τις διευθύνσεις μεγάλων δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων και σε βαθμό που ποικίλει επίσης, απ΄ την ηγεσία των κομμάτων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων), γίνονται εκείνες οι επιλογές – θέσεων και προσώπων – τις οποίες παρουσιάζει το κοινοβούλιο στη σκηνή των πολιτικών θεσμών.

Η «ορθολογικοποίηση» του σύγχρονου αστικού πολιτισμού σε αυτό το πλαίσιο, έχει την έννοια της συγκέντρωσης της εξουσίας και της κυριαρχίας των ολίγων και ταυτοχρόνως, της αυξημένης υπακοής και συμμόρφωσης των πολλών. Τα μέσα εξασφάλισης υπακοής και συμμόρφωσης ορθολογικοποιήθηκαν και επεκτάθηκαν μέσω των πλοκαμιών της κρατικής κοινωνικής μηχανής. Ωστόσο, σ’ αυτήν την διαδικασία ορθολογικοποίησης, η ολιγαρχία προσπάθησε να νομιμοποιήσει την εξουσία της, αξιώνοντας πειστικότερη δικαιολογία για το δικαίωμά της να κυβερνά.

“… Όλες οι ιδεολογίες διεύθυνσης¹⁷ και ελέγχου έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τη προσπάθεια να κάνουν ευχάριστη την πραγματικότητα της εξουσίας-υπακοής. Έτσι, οι ιδεολογίες ερμηνεύουν την πραγματικότητα της εξουσίας-υπακοής με σκοπό να εξουδετερώνουν ή να εξαφανίζουν την σύγκρουση μεταξύ των λίγων και των πολλών, χάριν μιας αποτελεσματικότερης άσκησης της εξουσίας. Για να γίνει αυτό, υποστηρίζει ο Μπέντιξ, η άσκηση εξουσίας ή απορρίπτεται εντελώς με το επιχείρημα ότι οι λίγοι απλώς διατάζουν αυτά που οι πολλοί επιθυμούν, ή δικαιολογείται με τον ισχυρισμό ότι οι λίγοι διαθέτουν τα φυσικά προσόντα ανωτερότητας τα οποία τους καθιστούν ικανούς να πραγματώνουν τα συμφέροντα των πολλών. Αυτές οι φαινομενικά εναλλακτικές διευθυντικές ιδεολογίες εμφανιστήκαν τόσο στο πρώην ανατολικό μπλοκ, – Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, Κινέζικη Λαϊκή Δημοκρατία κλπ, όσο και στο δυτικό μπλοκ – Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ευρώπη, Ιαπωνία κλπ…” Λ. Τιφατ – Ντ. Σάλιβαν

Στην σύγχρονη εποχή, στο τέλος του πρώτου παγκόσμιου πόλεμου, παρόλο που κατέρρευσαν και διαλύθηκαν αυτοκρατορίες στην Ευρώπη και έγιναν αρκετές επαναστατικές προσπάθειες άλλες πετυχημένες και άλλες αποτυχημένες , άλλα και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο επικράτησαν δυο εκδοχές πολιτειακών συστημάτων διαχείρισης του κράτους και του καπιταλισμού. Αυτή της ρεπουμπλικάνικης- δημοκρατικής διαχείρισης «δυτικό μπλοκ» της μερικώς ελεγχόμενης ή ελεύθερης οικονομίας, με διάφορες πολιτικές παραλλαγές, φιλελευθερισμός, σοσιαλδημοκρατία, νεοφιλελευθερισμός- μονεταρισμός.

Επίσης με ολοκληρωτικές εκδοχές φασισμός ναζισμός, βοναπαρτισμός (πεφωτισμένη στρατοκρατία), κλπ. Και αυτή του «ανατολικού μπλοκ» με την εξουσιαστική, αυταρχική μπολσεβίκικη εκδοχή του σοσιαλισμού της κεντρικά σχεδιασμένης και ελεγχόμενης οικονομίας και της επακόλουθης κατάληξή της, αυτή της σταλινικής απολυταρχικής ολοκληρωτικής διαχείρισης με τις παραλλαγές του Κινέζικου, Γιουγκοσλάβικου, Ρουμάνικου, Κορεάτικου μοντέλου κλπ. Ολιγαρχικές και ελιτίστικες και οι δυο και ανεξάρτητα από τις  επιμέρους διαφοροποιήσεις τους, στο ίδιο μοτίβο κατέληξαν και η πλειοψηφία των αντί αποικιακών, εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων όταν έγιναν εξουσία. Συνοψίζοντας τα δυο συστήματα που έχουν εμφανιστεί μεταπολεμικά είναι το δυτικό φιλελεύθερο ολιγαρχικό (δημοκρατία) και το ανατολικό ολοκληρωτικό ολιγαρχικό (τύπου σοβιετίας).

Επίλογος

«… Από την εποχή που εμφανίστηκε η πατριαρχία, η ιεραρχία, η ταξική και πολιτική κυριαρχία στην ανθρωπότητα  και μέχρι σήμερα,  όλα τα συστήματα είναι συστήματα διαχείρισης των ανθρώπων, των από κάτω, από τις εκάστοτε κυρίαρχες ελιτ, στο όνομα της τάξης που εκπροσωπούν. Θα έρθει ο καιρός που θα περάσουμε από τα συστήματα διαχείρισης των ανθρώπων στα συστήματα διαχείρισης των πραγμάτων… και από το “βασίλειο” της αναγκαιότητας στο “βασίλειο” της ελευθερίας …” Κάτω η κυριαρχία…» Γ. Μεριζιώτης

«… η επανάληψη μπορεί να είναι μητέρα της μάθησης, όμως είναι και γιαγιά του τέλους κάθε προσδοκίας και όλων των προορισμών …»

Πειραιάς- Δραπετσώνα 24/1/2015

* Δείτε και αυτό το κείμενο ως συμπληρωματικό

«Η δημοκρατία τους, η νεωτερικότητα και το πολιτικό ψέμα«

 Σημειώσεις:

1) Oι παραπομπές (ποσταρίσματα) είναι κουραστικές, όμως από την μια μπήκαν για να βοηθήσουν στην κατανόηση όσων αγνοούν διάφορες πολιτικές ορολογίες και έννοιες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι προτείνουμε την Βικιπαίδεια σαν μοναδική και έγκυρη πηγή, πάντως βοηθά κάπως να σχηματίσει ο καθένας/μια μια γνώμη και από την άλλη θα θέλαμε διπλάσιο χώρο κείμενου για τις παραπομπές. Αυτά στην ηλεκτρονική μορφή του κειμένου, στην έντυπη, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι το ποστάρισμα των διευθύνσεων για τις ορολογίες .

Υπάρχει όμως και αυτή η διάσταση. Η διαστρέβλωση των εννοιών και του λόγου είναι μια πολύ παλιά τακτική των διανοούμενων απολογητών των κυρίαρχων τάξεων για να θολώνουν τα νερά και να προκαλούν σύγχυση στους κυριαρχούμενους. Ο Ράουτερ παρατηρούσε από την δεκαετία του ’60 κιόλας στο «Η Κατασκευή Υπηκόων» ότι: «όσο ασαφέστερα εκφράζεται κανείς, τόσο περισσότερο μένει κρυμμένο το ψέμα που υπάρχει στον λόγο του…».

Αλλά δεν είναι μόνο το ψέμα που προκύπτει από την αποσύνθεση των εννοιών προς δόξα της σύγχυσης που προάγουν -αναπαράγουν οι θεωρητικοί απολογητές (θεραπαινίδες) του συστήματος, είναι ο πόλεμος για τη διατήρηση του στάτους της κυριαρχίας. Εδώ πολύ σωστά παρατηρεί ο Τόμας Σαζ στο «Το Δεύτερο Αμάρτημα» ότι: «… Ο πόλεμος για τον έλεγχο του κόσμου είναι πόλεμος  ορισμών… Ο αγώνας καθορισμού και ελέγχου των νοημάτων είναι αγώνας για επιβίωση… αυτός που πρώτος θα ορίσει το νόημα μιας κατάστασης, επιβάλλει στον άλλον την δική του  πραγματικότητα και τον ορίζει, είναι ο νικητής… έτσι κυριαρχεί κι επιβιώνει. Εκείνος που ετεροκαθορίζεται, υποτάσσεται και ίσως ακόμα και εξοντώνεται…»

Ο Ιουδαϊκός  μύθος της Βαβέλ έχει την αλληγορία της στο σήμερα, η Βαβέλ είναι ευχή και κατάρα, ευχή είναι όσον αφορά την πολυμορφία και τον πλουραλισμό, κατάρα είναι όταν ο πλουραλισμός , η πολυμορφία  και η διαφορετικότητα υποβαθμίζονται σε έναν ατέρμονο σχολαστικισμό που ρέπει στη σύγχυση και στην ασυνεννοησία, η ασυνεννοησία είναι η κατάρα της Βαβέλ. Ο σύγχρονος ταξικός και κοινωνικός αγώνας δεν είναι μόνο “σωματικός”, ούτε μόνο εννοιολογικός, η εποχή απαιτεί εκτός των άλλων να οπλίσουμε και το πνεύμα μας για να γνωρίσουμε καλύτερα τον εχθρό μας .

Ειδικότερα στις μέρες μας που ο αστισμός αναπαράγεται κάθε δευτερόλεπτο από τα μαζικά μέσα αποβλάκωσης, και η εδραίωση του συστήματος της διαμεσολαβημένης κοινωνικής ζωής φαντάζει ακλόνητη μπορεί να αισθανόμαστε ασφυκτικά περικυκλωμένοι από αυτή την κατάσταση, όμως δεν χρειάζεται να περάσουμε σε άλογες πρακτικές. Αυτό που χρειάζεται είναι η ανασυγκρότηση των επαναστατικών εννοιών και του αγώνα ενάντια στην ασυναρτησία και την σύγχυση, ιδιαίτερα τώρα που οι ελίτ παρουσιάζουν με ένα κυνικό τρόπο την κρίση του συστήματος ως “δημιουργικό καταστροφισμό”.

2) Ο Αργεντινός συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες έγραψε ένα λογοτεχνικό – και όχι μόνο – δοκίμιο με αυτό τον τίτλο και αναφέρεται σε ατομικές περιπτώσεις διαφόρων τυχοδιωκτών, δεν μιλάει φυσικά για συστήματα. Το 1935, κυκλοφόρησε στην Αργεντινή το βιβλίο που θ’ αποδεικνυόταν το δημοφιλέστερο απ’ όλα όσα είχε ή έμελλε να εκδώσει ως το θάνατό του ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες: η «Παγκόσμια ιστορία της ατιμίας», βασικός κορμός της οποίας ήταν επτά κείμενα, δημοσιευμένα στην εφημερίδα «Critica» μεταξύ 1933 και 1934, τα οποία πραγματεύονταν τον βίο και την πολιτεία επτά διαβόητων κακούργων της Ιστορίας. Ο τρομερός λυτρωτής Λάζαρος Μορέλ, Ο αναληθοφανής απατεώνας Τομ Κάστρο, Η πειρατίνα Χήρα Τσινγκ, Μονκ Ίστμαν, ο εργολάβος του εγκλήματος ο αδιάφορος δολοφόνος, Μπιλ Χάριγκαν, Ο αγενής τελετάρχης Κοτσουκέ νο Σουκέ, Ο προσωπιδοφόρος βαφέας, Χακίμ από τη Μερβ.

 3) «Δημιουργικός καταστροφισμός» (μέσα από την σουμπετεριανή – Σουμπέτερ οικονομική θεωρία), έχει ονομαστεί η διαδικασία μεταρρυθμίσεων (βλέπε καλύτερα απορρύθμιση και αντιμεταρρύθμιση) που προωθεί η παγκόσμια πολιτικό οικονομική ελίτ για την πλήρη ενσωμάτωση τον χωρών στην οικονομία της αγοράς, την ιδιωτικοποίηση όλης της δημόσιας οικονομικής σφαίρας, την κατάργηση όλων των εργασιακών και εργατικών δικαιωμάτων, την διάλυση της δημόσιας πρόνοιας, την εμπορευματοποίηση και μείωση παροχών στην υγεία, την παιδεία κλπ. Με λίγα λόγια όλη αυτή η λαίλαπα νεοφιλελεύθερων μέτρων ενάντια στην κοινωνία για την μεγιστοποίηση των κερδών των αφεντικών, δείτε τι λέει σχετικά με το θέμα ένας από τους γκουρού του νεοφιλελευθερισμού στην Ελλάδα:

{…}  Ο φόβος της δημιουργικής καταστροφής:

Εδώ και πολλά χρόνια ο αμερικανός οικονομολόγος Τζόζεφ Σούμπητερ είχε μιλήσει για την «δημιουργική καταστροφή» που χαρακτηρίζει την ταχεία καπιταλιστική ανάπτυξη. Το νόημα των λόγων του Σούμπητερ είναι πως οι μηχανισμοί της αγοράς οδηγούν σε ταχύτατες αλλαγές που συχνά μεταβάλλουν το οικονομικό περιβάλλον αλλά και τις οικονομικές σχέσεις που συνθέτουν αυτό που λέγεται κοινωνικό και πολιτικό μόρφωμα. Ο καπιταλισμός προχωρεί με εκρήξεις νεωτερισμών που από τα πράγματα τσακίζουν κατεστημένες επιχειρήσεις και πρακτικές φέρνοντας στο προσκήνιο καινούργιες εταιρίες, ιδέες, συνήθειες και δραστηριότητες. Στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν οι αλλαγές αυτές ακολουθούσαν βραδείς ρυθμούς με αποτέλεσμα η κοινωνία να μην υφίσταται δραματικούς κραδασμούς. Οι μεταβολές σε νοοτροπίες, στύλ ζωής και πολιτικές αντιλήψεις εξελίσσονταν σε βάθος χρόνου. Στις περισσότερες περιπτώσεις δύο η και τρείς γενιές ακόμη ήταν δυνατόν να περάσουν πριν το πολιτικό και το κοινωνικό σύστημα κλονισθεί συθέμελα κι’ επανέλθει σε μιά νέα ισορροπία.

Οι επιπτώσεις των αλλαγών στην καθημερινή ζωή των πολιτών αργούσαν να επέλθουν κι έτσι ο κόσμος είχε τον χρόνο να συνηθίσει και να αφομοιώσει το καινούργιο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον. Με τις αλματώδεις προόδους της τεχνολογίας και με την έκρηξη των επικοινωνιών οι όποιες αλλαγές επέρχονται στην ζωή μας πραγματοποιούνται με ταχύτητες σχεδόν συναρπαστικές. Το αποτέλεσμα είναι πως οι άνθρωποι σήμερα σχεδόν βλέπουν τις αλλαγές να εκτυλίσσονται μπροστά τους και ψηλαφούν ρεαλιστικά τα νέα δεδομένα και τις καινούργιες πρακτικές. Το βασικό χαρακτηριστικό του νέου καπιταλισμού – του «ανοργάνωτου καπιταλισμού», σύμφωνα με τους θεωρητικούς της σύγχρονης κοινωνικής ανάλυσης – είναι πως κόβει την ανάσα των κοινωνιών στις οποίες αναπτύσσεται. Οι ταχύτητες των αλλαγών είναι τέτοιες ώστε πρακτικές και συνήθειες οικοδομημένες σε σχετικά πρόσφατα χρονικά πλαίσια ανατρέπονται κι’ αντιλήψεις καθιερωμένες και, υποτίθεται μέχρι και πριν λίγο, αδιαμφισβήτητες εξωστρακίζονται στο περιθώριο.

Ο πολίτης δυσκολεύεται να συνηθίσει στην δυναμική του καινούργιου και συχνά αισθάνεται ξένος στο περιβάλλον που πέρασε όλη του την ζωή. Η σιγουριά και η σταθερότητα υποχωρούν. Η αβεβαιότητα κυριαρχεί σφυρηλατώντας προσωπικότητες νευρικές, ατίθασες και σε πολλές περιστάσεις απρόβλεπτες. Στην πολιτική η κρίση γίνεται ενδημική. Παλιά πολιτικά σύνορα και ιδεολογικά στρατόπεδα αποδομούνται. Το παλιό καταρρέει δίχως όμως να αντικαθίσταται από ευδιάκριτα καινούργια μοντέλα και πρότυπα.

Η «δημιουργική καταστροφή» που κατεδαφίζει το παλιό και οικοδομεί το καινούργιο μαστιγώνει την συντήρηση και περιθωριοποιεί την παραδοσιακή αριστερά. Κάποια τμήματα της αριστεράς, αντλώντας δυνάμεις από την παραδοσιακή τους αφοσίωση στην αποδοχή του καινούργιου, επιχειρούν κάπως να προσαρμοσθούν. Και διατυπώνουν απόψεις περί «τρίτου δρόμου» και «εκσυγχρονιστικής πορείας». Κινητοποιούν έτσι κάποιους ανθρώπους τολμηρούς, δημιουργικούς και δυναμικούς. Ταυτόχρονα όμως προκαλούν την λυσσώδη αντίδραση των παραδοσιακών τους οπαδών και την αντίθεση των παλαιοαριστερών διανοουμένων.

Η δεξιά αναγκάζεται μουδιασμένη να παραπαίει ανάμεσα στον στείρο λαϊκισμό και στην αναζήτηση κάποιου υποτίθεται καινούργιου πολιτικού λόγου. Κι’ αυτό επειδή δεν τολμά να ακολουθήσει τον φυσικό της δρόμο. Να αγκαλιάσει δηλαδή τις αλλαγές και να γίνει σημαιοφόρος του αύριο και των δημιουργικών νέων ανακατατάξεων {…}  Ανδρέας Ανδριανόπουλος .

 4) {…} Έτσι, όταν διεξάγονται κάποιοι αγώνες –οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν είναι ούτε καν αμυντικοί- οπισθοδρομούν και χάνονται και τα ελάχιστα που είχαν μέχρι τότε κερδηθεί από τους προγόνους μας προλετάριους, φέρνοντάς μας σε μια κατάσταση να διεκδικούμε αυτό που ήδη υπάρχει ή υπήρχε. Δηλαδή, τις παλιές λαϊκές ελευθερίες, τις έστω και λίγες δημοκρατικές κατακτήσεις και εργατικά δικαιώματα. Η ολοκληρωτική αναδόμηση του κοινωνικού ιστού και της συναίνεσης που είχε επιβληθεί την προηγούμενη ιστορική περίοδο, από την σοσιαλδημοκρατική διαχείριση του καπιταλισμού μέσω του λεγόμενου κράτους πρόνοιας, των δημοκρατών ριζοσπαστών, μέσω του λεγομένου κράτους δικαίου και των μπολσεβίκων μέσω του λεγόμενου «σοσιαλιστικού» κράτους, τα τελευταία χρόνια αναιρείται. Αναιρούνται επίσης και οι κατακτήσεις που επιβλήθηκαν από τους αγώνες των εργαζομένων για την βελτίωση των εργασιακών, παραγωγικών σχέσεων και αμοιβών τους.

Κατεδαφίζεται αυτή η συναίνεση, αυτή η μεταπολεμική ταξική συνεργασία μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, αυτό το οικοδόμημα «το μέγαρο του λαού και της δημοκρατίας» και σωριάζεται σαν χάρτινος πύργος, από τους επιγόνους αυτών των ιδεών, τους νεοσοσιαλ–φιλελεύθερους, (αφού πρώτα εξασφαλίσανε ότι δεν θα υπάρξει σοβαρή αντίσταση). Στα χαλάσματα του πλειοδοτούν οι νέοι ολιγάρχες, στο χρηματιστήριο των υλικών κατεδάφισης. Χαλάσματα, που σαν υλικά ανακύκλωσης είναι μια διαρκής στόχευση από τη μεριά των κυρίαρχων πολιτικών ελίτ και των νέων ολιγαρχιών του πλούτου στην χρησιμοποίηση τους για την αναδόμηση και αναδιάρθρωση ή επανίδρυση του κράτους.

Στην την εποχή μας όπου κανείς δε μένει, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο ανεπηρέαστος  από αυτήν. Αυτό φυσικά  ισχύει και για τους αναρχικούς  ανεξάρτητα αν ιστορικά είναι δικαιωμένοι στην κριτική τους τόσο για την σάπια ρεφορμιστική σοσιαλδημοκρατία όσο και για την ριζοσπαστική εκδοχή της, τον μπολσεβικισμό. Η σοσιαλιστική προοπτική της ανθρωπότητας βούλιαξε στους παγωμένους βάλτους της Σιβηρίας και από προοπτική ευτοπίας, έγινε δυστοκία και χίμαιρα στα μάτια των προλετάριων της σημερινής εποχής, ενώ  ο ρεπουμπλικανικός νεοφιλελευθερισμός μάς έχει μετατρέψει σε μικροϊδιοκτήτες της αθλιότητας και παθητικές ιδιωτικοποιημένες πληθυσμιακές στοίβες οπαδών – ψηφοφόρων – καταναλωτών και αριθμούς στατιστικών μελετών.

Το χάσιμο της έννοιας της «society will» (κοινότητας θελήσεων), είναι που δυσκολεύει εμάς και τους προλετάριους της σημερινής εποχής  στη συλλογική μας συγκρότηση. Είναι περισσότερο  το χάσιμο του ονείρου για μια κοινωνία προς το ανθρωπινότερο, δηλαδή της πίστης  ότι μπορεί να υπάρξει μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και κυριαρχία από άνθρωπο σε άνθρωπο, και λιγότερο οι λύσεις που προσφέρει ο καπιταλισμός που σχίζουν την κοινότητά μας.

Πόσο μάλλον, από τη στιγμή που  ο κοινωνικός δαρβινισμός «ο πόλεμος όλων εναντίον όλων», δηλαδή ο ανταγωνισμός και ο ατομικισμός του «ο σώσον εαυτό σωθήτω » , δηλαδή η καπιταλιστικοποίηση έχουν γίνει καθολικά καθημερινά φαινόμενα και στάση και συμπεριφορά. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν επικράτησε μετά από καμιά ηρωική μάχη για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έδωσε καμιά τέτοια μάχη. Ήρθε και θρονιάστηκε στην παρακμή των σοσιαλιστικών ιδεών από τη στιγμή που αυτές έγιναν μπολσεβίκικη σταλινική εκδοχή, και στη ρεφορμιστική εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας, σοσιαλ-φιλελευθερισμός σήμερα. {…}

{…} Εάν ο σοσιαλισμός είναι σε κρίση, αναφέρει ο Κόλιν Γουώρντ, αυτό συμβαίνει «ακριβώς επειδή το παγκόσμιο σοσιαλιστικό κίνημα προσανατολίστηκε προς τη διεύρυνση της κρατικής εξουσίας και όχι προς τον περιορισμό της». Η χρεοκοπία σε πλανητική κλίμακα της μαρξιστικής ιδεολογίας και γενικότερα του κρατικού πνεύματος του σοσιαλισμού είχε ως μία από τις πιο πρόσφατες συνέπειές της την αναβίωση του φιλελευθερισμού, που διαβρώνει προοδευτικά όχι μόνο τις εδώ και δεκαετίες κοινωνικές κατακτήσεις των λαϊκών τάξεων, αλλά και την ίδια την ιδέα της δημόσιας υπηρεσίας.

Η ελευθεριακή σκέψη οφείλει να επαναδιατυπώσει ένα κοινοτικό πρόταγμα, έτσι ώστε «ο έλεγχος της κοινότητας, εάν και όταν καταστεί αποτελεσματικός, να αποτελέσει μια συντριπτική πρόκληση όχι μόνο για την κυβέρνηση, αλλά και για τους διαχειριστές του κεφαλαίου και της οικονομίας». Ο «νέος» αναρχισμός οφείλει να στηρίξει τη «συλλογική δράση ως εναλλακτική λύση απέναντι στην ιδιωτικοποίηση ή στην κρατική ρύθμιση». Η κοινοτική ιδέα του αναρχισμού θα μπορέσει να έχει μια πραγματική δυνατότητα εφαρμογής σε ευρεία κλίμακα, μόνο στο μέτρο που τα νέα αντιφιλελεύθερα κινήματα θα είναι ικανά να θέσουν υπό αμφισβήτηση τα δόγματα της αριστεράς του κράτους: «Είναι πέραν κάθε αμφισβητήσεως, ότι τον επόμενο αιώνα τα χαρακτηριστικά της κοινωνικής αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας πρέπει να επανεξεταστούν, προκειμένου να δημιουργηθεί μία κοινωνία πρόνοιας πάνω στα ερείπια του κράτους πρόνοιας».

Η εναλλακτική λύση απέναντι στην κρίση του κοινωνικού κράτους δεν μπορεί λοιπόν παρά να προέλθει από μία σύγχρονη ανάγνωση της κοινοτικής παράδοσης του αναρχισμού: η «κοινωνία της πρόνοιας», όπως την αποκαλεί ο Γουώρντ, οφείλει να είναι αποκεντρωμένη και οργανωμένη πάνω σε ελευθεριακές, αμεσοδημοκρατικές, συνομοσπονδιακές βάσεις.
Το κράτος και τα αφεντικά ζουν σε βάρος του δημοσίου, δηλαδή της κοινωνίας. Σε αυτό ο μπολσεβίκικος ολοκληρωτισμός όσο και ο νεοφιλελεύθερος ολοκληρωτισμός της αγοράς, δε διαφέρουν παρά μόνο στις εκφάνσεις. {…}

Αποσπάσματα από το βιβλίο “Σύνοψη του κοινωνικού αναρχισμού” http://www.anarxeio.gr/contents/view/arxes–stoxoi–8eseis–egxeiridio-istorikothtas

 5) «… Απορρίπτοντας, σε συμφωνία με τις έρευνες του ανθρωπολόγου Πιέρ Κλαστρ (μαθητή του Κλωντ Λεβί-Στρως), κάθε προσπάθεια να αποδοθεί η ανάδυση της κυριαρχίας μέσα στην ιστορία σε απλούς οικονομικούς παράγοντες, θέση που υποστηρίζεται τόσο από τη φιλελεύθερη όσο και από τη μαρξιστική σκέψη, ο Μάρεϊ Μπούκτσιν συμπληρώνει και θεωρεί ότι η κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο προηγήθηκε και αποτέλεσε τη βάση της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη φύση: «Δεν είναι η ανάγκη για πλεόνασμα υλικού πλούτου που δημιουργεί τις ιεραρχίες και τις κυρίαρχες τάξεις· αντιθέτως, είναι οι ιεραρχίες και οι κυρίαρχες τάξεις που δημιουργούν τα τεράστια πλεονάσματα του υλικού πλούτου».

6) Για όσους δεν κατανοούν τον γερμανισμό ως κυριαρχία σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τους πληροφορούμε ότι, η κυβερνώσα πολιτική ελίτ της σημερινής Γερμανίας είναι απόγονοι και μαθητές της Γερμανικής φιλελεύθερης σχολής ordolide realismus (ορθολογικός ρεαλισμός).

 7) Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του Χαγκεκ μέντορα του Φρίντμαν για το πόσο φίλοι της ελευθερίας ήταν οι γκουρού του νεοφιλελευθερισμού. Επισκέφθηκε κάμποσες φορές τη Χιλή τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, επί δικτατορίας Αουγκούστο Πινοσέτ, οικονομικοί σύμβουλοι του οποίου διετέλεσαν τα διαβόητα «παιδιά του Σικάγου», μαθητές του Χάγκεκ και του οπαδού του, Μίλτον Φρίντμαν. Σε μια συνέντευξη σε Χιλιανό δημοσιογράφο, ο Χάγκεκ είχε δηλώσει αναδεικνύοντας τις πιο ενδόμυχες σκέψεις του , οι οποίες έγιναν και σκέψεις – πράξεις της παγκόσμιας πολιτικής ελίτ και οδηγούν στον ολοκληρωτισμό : «Προσωπικά προτιμώ έναν φιλελεύθερο δικτάτορα από μια δημοκρατική κυβέρνηση χωρίς (οικονομικό) φιλελευθερισμό».

Εντυπωσιασμένος από τις επιδόσεις των «παιδιών του Σικάγου», έστειλε το 1981 επιστολή στη Θάτσερ, με την οποία της συνιστούσε να χρησιμοποιήσει τη Χιλή ως πρότυπο για τη ριζική αναδόμηση της Βρετανίας. Κλείνοντας τη σημείωση λέμε ότι η λοξή ματιά των φίλων της ελευθερίας προς την απολυταρχία και τον ολοκληρωτισμό δεν είναι κάτι καινούργιο, η ιστορία επαναλαβαίνεται αμείλικτα για όποιον δεν θέλει να δει ότι οι φιλελεύθεροι νέοι και παλιοί είναι τόσο φίλοι της ελευθερίας που δεν δίστασαν να στηρίξουν τον φασισμό – ναζισμό ως μπίζνες και φυσικά πολιτικά όταν είδαν ότι κινδύνευαν τα συμφέροντα τους από την προλεταριακή επανάσταση.

Οι Αμερικάνικες και  Ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ , φιλελεύθερες , δημοκρατικές σε αγαστή συνεργασία με τις πολυεθνικές δεν δίστασαν να οργανώσουν και να στηρίξουν στρατιωτικά δικτατορικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο,  όπως στην Ελλάδα, και την Λατινική Αμερική. Τώρα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης η υπερεθνική δυτική ελίτ, φιλελεύθερη δημοκρατική, δεν διστάζει να συνεργάζεται με στυγνά θεοκρατικά καθεστώτα όπως της Σαουδικής Αραβίας ή την συνεργασία και τον εξοπλισμό φονταμενταλιστικών ισλαμο φασιστικών οργανώσεων. Εδώ χρειάζεται να αναφωνήσουμε με ενθουσιασμό. Πόσο φίλοι της ελευθερίας είστε στα αλήθεια;!

8) Για την αντιστροφή των εννοιών δείτε Τζόρτζ Όργουελ το «1984», ας δούμε παρακάτω την αφήγηση των νεοφιλελεύθερων περί αναρχικού καπιταλισμού και ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματα του:

{…} “Σαλπάροντας για τη φιλελεύθερη Ουτοπία”

Ο καπιταλισμός είναι η πληρέστερη έκφραση του αναρχισμού και ο αναρχισμός η πληρέστερη έκφραση του καπιταλισμού. Murray Rothbard

…. O David Friedman εντάσσεται στη σχολή του αναρχο-καπιταλισμού, όπου κυριαρχεί η μορφή του αμερικανού διανοητή Murray Rothbard (στον οποίο πιστώνεται κι ο όρος). Στα κυριότερα έργα του, το The Ethics of Liberty όπου διερευνώνται οι αξιακές προϋποθέσεις της αναρχο-φιλελεύθερης κοινωνικής συγκρότησης και το For a New Liberty, όπου παρουσιάζονται ορισμένες πρακτικές εφαρμογές της (εκπαίδευση, ασφάλεια, νόμισμα, δημόσια τάξη, κ.λπ), ο Rothbard αναπτύσσει ένα πολιτικό-οικονομικό σύστημα, με άξονες τo laissez-faire στην οικονομία και την «ιδιοκτησία του εαυτού» (self-ownership) στην ηθική (ethics).

…. Σύμφωνα με τον ούγγρο αναρχο-φιλελεύθερο διανοητή Antony de Jasay, «παρά τη λογική της θέσης πως το κράτος δεν είναι πραγματικά αναγκαίο, και την έλξη της εύτακτης αναρχίας, δεν αξίζει η προσπάθεια να υπερασπίζεται κάποιος την εξαφάνιση του κράτους. Αξίζει όμως τον κόπο η συνεχής αμφισβήτηση της νομιμοποίησης του… Το καλύτερο που μπορεί να κάνει ο συνεπής φιλελευθερισμός είναι να αντιμάχεται την εισβολή του κράτους βήμα-βήμα, εκεί όπου κάποιος ιδιωτικός χώρος μπορεί ακόμη να προστατευθεί και ο δημόσιος χώρος να ανακτηθεί». Και σε αυτή τη κατεύθυνση το έργο του David Friedman στέκεται φωτεινός φάρος ώστε να βρει το φιλελεύθερο σκαρί τη ρότα για την Ουτοπία. {…} Δημήτρης Σκάλκος 2009
Όλο το κείμενο εδώ: Σαλπάροντας για τη φιλελεύθερη Ουτοπία

9) Μια από τις πολλές  αντιφάσεις της σύγχρονης καπιταλιστικής οικονομίας είναι η εξής,  ενώ  από την μια το βασικό τους  οικονομικό  δόγμα βασίζεται στη ζήτηση -κατανάλωση , ή το μανιπουλαρισμα της, δημιουργώντας μια ψευδή εικόνα αυτάρκειας, η επιβαλλόμενη λιτότητα αυξάνει τόσο τη σχετική όσο και τη πραγματική φτώχεια σε συνθήκες αφθονίας και αυξημένης παραγωγικότητας, από την άλλη το μοντέλο της απεριόριστης οικονομικής ανάπτυξης – επέκτασης φέρνει την έμβια ζωή και το κλίμα σε πλανητική κλίμακα σε οριακό επίπεδο και μπροστά στον ενδεχόμενο  οικολογικής κατάρρευσης ελλοχεύει ο κίνδυνος  να επιβληθούν  από τις πολιτικές ελίτ “οικολογικές” δικτατορίες . Η κοινωνία της αφθονίας τους (των αφεντικών) είναι περιορισμένη – πεπερασμένη! Και δε πρέπει θα λυθεί εις βάρος του κοινωνικού ζητήματος (δηλ. της εκμετάλλευσης και κυριαρχίας ανθρώπου από άνθρωπο), ή μέσο της επιβολής μιας οικολογικής δικτατορίας σε πλανητική κλίμακα μέσα από το δίπτυχο υπερ – λιτότητα για τους πολλούς και καταναλωτική ευδαιμονία και σπατάλη για τους λίγους.

Η νέα κοινωνία, όταν και όποτε υπάρξει πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε όχι σαν αναγκαιοκρατία και ένα παραγωγίστικο μοντέλο που συνεχώς θα αναπτύσσεται, όπως κάνουν οι μαρξιστές και οι φιλελεύθεροι.   Η κοινωνία που θα θελήσουμε θα πρέπει να είναι πιο λιτή σε σχέση με τη  κατασπατάληση  των φυσικών πόρων και της ανθρώπινης εργασίας  που προάγει ο καπιταλισμός, αλλά αυτή την λιτότητα θα την αποφασίσουμε όλοι μας  ως κοινωνική συνθήκη γι αυτό και θα είναι  μια πράξη ελευθερίας σε αντίθεση με μορφές οικονομικής λιτότητας που προωθεί ο καπιταλισμός και οι πολιτικές ελίτ που τον εκπροσωπούν  σε ορισμένες χώρες όπως και στην Ελλάδα (λόγω συστημικής κρίσης )  και είναι μια πράξη επιβολής. Μια  νέα εξισωτική αντικυριαρχική και οικολογικά συνεπής κοινωνία θα αποφασίσει ότι υπάρχουν χιλιάδες προϊόντα – εμπορεύματα άχρηστα και επιζήμια για τον άνθρωπο και την φύση που πρέπει να καταργηθούν, όπως υπάρχουν εκατοντάδες άχρηστες εργασίες που καταργώντας τες απελευθερώνεις  άπειρο χρόνο για κοινωνικά και οικολογικά  ωφέλιμη εργασία.

10) Όλοι/ες γινόμαστε θεατές μέσα από τις ειδήσεις αποβλάκωσης στην τηλεόραση (λίγοι/ες έχουν καταλάβει) εκδηλώσεις αυτού του παροξυσμού, όταν στα μεγάλα πολυκαταστήματα κάνουν εκπτώσεις και οι καταναλωτές στήνονται ουρές για μέρες έξω – αψηφώντας ακόμα και τις καιρικές συνθήκες – από αυτούς τους σύγχρονους καθεδρικούς ναούς της κατανάλωσης, τα πολυκαταστήματα ή εμπορικά κέντρα, και όταν ανοίγουν οι πόρτες γίνεται πανζουρλισμός και ποδοπατάει ο ένας/μια των άλλων για το ποιος θα μπει πρώτος να αγοράσει. Το ίδιο ακριβός γίνεται και όταν ανακοινώνετε η κυκλοφορία ενός νέου κινητού τηλεφώνου, η οποιουδήποτε προϊόντος της λεγόμενης υψηλής τεχνολογίας.

 11) Δυο παραδείγματα μόνο: Ο Ζαν – Κλωντ Γιούνκερ, πρώην πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου για σχεδόν 18 χρόνια και τέως επικεφαλής του Εurogroup, υποψήφιος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) για την προεδρία της Kομισιόν είναι τώρα πρόεδρος της, επί πρωθυπουργίας του το κρατίδιο έγινε ένα απέραντο πλυντήριο στην καρδιά της Ευρώπης. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι διετέλεσε το 2002-2005 Αντιπρόεδρος και Γενικός Διευθυντής, της Goldman Sachs International και το 1993-2001 Πρόεδρος της Ιταλικής Επιτροπής Ιδιωτικοποιήσεων.

12) α)  Λίγα για την δουλεία

Στους νέους χριστιανικούς χρόνους υπήρχε ένα ηθικό δίλημμα σχετικά με την μαζική δουλεία. Η Βίβλος λέει πως ο άνθρωπος πλάστηκε κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού, έπρεπε να αποφανθεί η εκκλησία και όπως βρήκε λύση βαφτίζοντας το κρέας ψάρι αποφάνθηκε ότι ειδικά οι μαύροι κάτοικοι της Αφρικής είναι μεταξύ ζώου και ανθρώπου δηλαδή είναι κατά τα 3/5 μονάχα άνθρωποι, με άλλα λόγια κατά τα 3/5 αποτελούν εικόνα του Θεού και συνεπώς η δουλεία των μαύρων δεν έρχεται σε αντίθεση με την Αγία Γραφή. Άλλωστε και στην Καινή Διαθήκη υπάρχει η εντολή «οι δούλοι υπακούτε κατά πάντα στους κατά σάρκα κυρίους σας»… (Επιστολή Παύλου προς Κολοσσαείς 3:22).

Έτσι οι πρώτοι Ευρωπαίοι χριστιανοί που δημιούργησαν εμπορικό σταθμό για δούλους στην Αφρική, συγκεκριμένα στην Γκάνα, ήταν οι Πορτογάλοι. Μετά ακολούθησαν οι Ισπανοί οι Ολλανδοί , οι Γάλλοι, οι Άγγλοι και λοιποί Ευρωπαίοι. Οι Άραβες και οι υπόλοιποι ισλαμιστές ποιο πρακτικοί δεν είχαν ηθικό θρησκευτικό δίλημμα, βάφτιζαν τους αυτόχθονες αφρικανούς άπιστους – ειδωλολάτρες και συμμετείχαν στο δουλεμπόριο εφοδιάζοντας και τους Ευρωπαίους αλλά και την Αραβία με μπόλικους σκλάβους . Οι σκλάβοι αρπάζονταν βίαια από τα χωριά τους φορτώνονταν σε πλοία όσοι προορίζονταν για την Ευρώπη και μετά για την Αμερική, Συνήθως το 20% από αυτούς πέθαινε στη διάρκεια του ταξιδιού από την βαναυσότητα και τις κακουχίες.

Η ζήτηση αυξήθηκε μετά την εξολόθρευση του μεγαλύτερου ποσοστού γηγενούς πληθυσμού της Αμερικανικής ηπείρου από κακουχίες και ασθένειες που έφεραν οι εισβολείς Ευρωπαίοι, η ζήτηση σε εργατικά χέρια καλύφθηκε από Αφρικανούς σκλάβους. Έτσι, ξεκίνησε η πιο μακροχρόνια και ευρείας κλίμακας εκμετάλλευση της αναγκαστικής εργασίας στην ανθρώπινη ιστορία. Υπολογίζεται ότι από τον 15ο μέχρι τον 18ο αιώνα μεταφέρθηκαν στην βόρεια Αμερική, κεντρική Αμερική και νότια Αμερική πάνω από 20.000.000 Αφρικανοί.

β) Στον πόλεμο του οπίου στην Κίνα το κράτος έρχεται να υπερασπίσει τα συμφέροντα μιας ιδιωτικής εταιρίας, την “Βρετανική Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών” διαπλέκεται και ταυτίζεται με αυτή , στην ουσία το κράτος ιδιωτικοποιείται. Αυτό το υπόδειγμα αποτέλεσε – αποτελεί έκτοτε μοντέλο για την άσκηση ιμπεριαλιστικής πολιτικής για λογαριασμό των πολυεθνικών εταιριών από το αμερικάνικο και τα υπόλοιπα ιμπεριαλιστικά – αποικιοκρατικά  κράτη.

Το ίδιο έγινε και με την κατάληψη των Ινδιών απο τους Βρετανούς. Η Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών άρχισε να επιβάλλει και να εισπράττει φόρους στην Ινδία και στη συνέχεια, με ένα μέρος αυτών των εσόδων (περίπου το ένα τρίτο) αγόραζε ινδικά προϊόντα για βρετανική χρήση. Με άλλα λόγια, αντί να πληρώνουν από την τσέπη τους τα ινδικά προϊόντα, οι Βρετανοί έμποροι τα αποκτούσαν δωρεάν, «αγοράζοντας» από τους Ινδούς αγρότες και κλωστοϋφαντουργούς με χρήματα που μόλις τους είχαν αφαιρέσει.

Υπάρχει ένα αφήγημα, μεταξύ άλλων, στη Βρετανία, ότι ο αποικισμός της Ινδίας δεν είχε σημαντικό οικονομικό όφελος για την ίδια τη Βρετανία. Αντίθετα, η διοίκηση της Ινδίας ήταν ένα κόστος για τη Βρετανία, επομένως, το γεγονός ότι η αυτοκρατορία διατηρήθηκε για τόσο πολύ καιρό, αυξάνοντας μάλιστα το επίπεδο ζωής των Ινδών, οφείλεται στη χειρονομία της βρετανικής καλοσύνης.

Ο συντηρητικός ιστορικός Νίαλ Φέργκιουσον ισχυρίστηκε ότι η βρετανική κυριαρχία συνέβαλε στην «ανάπτυξη» της Ινδίας. Ενώ όταν ήταν πρωθυπουργός και αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος ο Ντέιβιντ Κάμερον υποστήριξε ότι η βρετανική κυριαρχία ήταν καθαρή βοήθεια στην Ινδία. Μύθος. Οι αποικιοκράτες Βρετανοί είχαν αποστραγγίσει από την Ινδία, το διάστημα 1765-1938, 45 τρισεκατομμύρια δολάρια, 17 φορές περισσότερο από το συνολικό ΑΕΠ της σημερινής Βρετανίας.

Νέα έρευνα από τον διάσημο οικονομολόγο Ούτσα Πάτναϊκ, που μόλις δημοσιεύθηκε από τον Columbia University Press, επιβεβαιώνει την κατάρρευση της κυρίαρχης αφήγησης. Μελετώντας κι εξετάζοντας περίπου δύο αιώνες λεπτομερών στοιχείων για τους φόρους και το εμπόριο, ο Πάτναϊκ υπολόγισε ότι η Βρετανία οφείλει το εκπληκτικό ποσό των 45 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ινδία. (όλο το κείμενο εδώ: Η κατάρρευση ενός μύθου των κυρίαρχων).

Επειδή το χρήμα σαν κεφάλαιο δεν εξαϋλώνεται στον χρόνο, και μεταβιβάζεται κληρονομικού δικαίου, τα κεφάλαια που αποκτήθηκαν από την αγοραπωλησία ανθρώπων αλλά και από την εξαναγκαστική εργασία εκατομμυρίων σκλάβων μαζί βέβαια με την λεηλασία των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών των αποικιοκρατούμενων χορών, είναι ένας από τους λόγους για το σημερινό «οικονομικό – αναπτυξιακό θαύμα» των μητροπόλεων του καπιταλισμού της δύσης.

13) Η Λίστα Forbes με τους πλουσιότερους του κόσμου:
http://www.philenews.com/el-gr/syzitountai-sto-diadiktyo/1330/188195/lista-forbes-me-tous-plousioterous-anthropous-tou-kosmou-oi-kyprioi-oi-ellines-kai-oi-alloiΔείτε στο τέλος η λίστα τελειώνει με τη εξής λεζάντα που είναι η επιτομή του αμερικανισμού, δηλαδή της αντεπανάστασης, λέει: “Σχεδόν τα 2/3 των δισεκατομμυριούχων όλου του κόσμου -οι 1.080- είναι αυτοδημιούργητοι” !.

14) Tο 1% του πληθυσμού θα κατέχει πάνω από το 50% του πλούτου
http://tvxs.gr/news/kosmos/2016-1-toy-plithysmoy-tha-katexei-pano-apo-50-toy-ploytoy

15) Ιανός
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82

16) Η δικαστική εξουσία η οποία στην ουσία είναι συμπλήρωμα και όχι ιδιοσύσταση της αστικής κυριαρχίας. Η δικαστική εξουσία είναι η θεραπαινίδα της κυβερνητικής – εκτελεστικής εξουσίας, η περίφημη διάκριση των εξουσιών, είναι μια συμπαιγνία  παραπλάνησης των αστών και μια φαντασίωση του Μοντεσκιέ, που ποτέ δεν ίσχυε – ισχύει απόλυτα στο αστικό καπιταλιστικό δικαιακό – πολιτειακό καθεστώς. Καθεστώς που δεν είναι τυχαίο το γεγονός, πως η καρδιά του (ιδιαιτέρα του δυτικού), αναβρίσκεται  στο ρωμαϊκό δίκαιο.

{…} Το κράτος, μαζί με την ενίοτε συμβολική ενοχοποίηση κάποιων ατόμων από τους κόλπους των μελών της κυρίαρχης τάξης, επιδιώκει την δήθεν εναντίωση προς την κυρίαρχη τάξη μέσω γραφειο ­ κρατικών ρυθμίσεων, δηλαδή μέσω νέων νόμων χωρίς στην ουσία ποινικές κυρώσεις. Η αντιμονοπωλιακή νομοθεσία, η νομοθεσία κατά της μόλυνσης, η βιομηχανική νομοθεσία, οι νομοθεσίες για την πάταξη τις φοροδιαφυγής- εισφοροδιαφυγής και της διαφθοράς οι νομοθεσίες για την πάταξη του βρόμικου χρήματος, η νομοθεσία που αφορά την ασφάλεια των προϊόντων, όπως και οι νόμοι που προστατεύουν τους καταναλωτές, είναι παραδείγματα στα οποία το χάσμα μεταξύ του νόμου και της επιβολής του, είναι αβυσσαλέο. Η επιλεκτική επι­βολή προασπίζει τις αξιώσεις για μια επιλεκτική νομοθεσία η οποία, με την σειρά της, προκαλεί μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της αδικίας εκ μέρους του κοινού. Αν η επιβολή είναι ανεπαρκής, το κράτος μπορεί να επιχειρηματολογήσει υπέρ περισσότερων κρατικών φορέων επιβολής, που διευρύνουν το κράτος και αυξάνουν την ικα­νότητα προάσπισής τους.

Αυτό το μοντέλο αυτοδημιουργίας αντιστοιχεί στην πίστη ότι οι ανισότητες και οι αδικίες μπορούν να λυθούν ή να διορθωθούν από την νομοθεσία, από εξεταστικές επιτροπές που οδηγούν σε νέα νομοθεσία, ή από νεοδημιούργητες κρατικές γραφειοκρατίες. Κατά ειρωνικό τρόπο, η μη εγκυρότητα αυτού του μοντέλου οδηγεί το δόγμα/θεσμό, δηλ. το εθνικό κράτος ή τον εθνικισμό, σε σύγκρουση με το δόγμα/θεσμό, δηλ. τον καπιταλισμό ή την ατομική ιδιοκτησία. Η ανάπτυξη των διεθνών εταιρειών (πολυεθνικών) μέσο της παγκοσμιοποίησης διακυβεύει τα εθνικά συμφέροντα κάθε κράτους. Ως εκ τούτου, νέα θεσμικά πρότυπα και δόγματα πρέπει να προκύψουν από αυτήν την σύγκρουση. Αυτό γίνεται φανερό από τις ανισότητες στην κατανομή των τροφίμων των εισοδημάτων και της ενέργειας μεταξύ των λαών της γης.

Το πρόβλημα για τις εξουσίες ή τους εξουσιαστές είναι να αποφεύγουν την συμμόρφωση, έτσι ώστε να μπορούν δημιουργικά να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες αντιμετώπισης των αλλαγμένων ενδο- και διακρατικών συνθηκών. Πρωτοβουλίες πρέπει να αναλαμβάνονται συνεχώς για να επινοούνται νέα στρατηγήματα που ωθούν σε συμμόρφωση τους διευθυνόμενους πληθυσμούς και άλλες ανταγωνιστικές εξουσίες εθνικών κρατών.Η σύγκρουση μεταξύ εθνι­κού κράτους και κεφαλαίου θέτει το ερώτημα αν ενδείκνυται η εθνική, η ιδιωτική ή η ανθρώπινη «ιδιοκτησία» των φυσικών πόρων (πετρέλαιο, κλίμα κλπ). Θέτει το ερώτημα αν είναι απαραίτητος για την συνέχιση της ύπαρξης της ζωής ο εθνικός, ο ιδιωτικός ή ο ανθρώπι­νος κατανεμητικός έλεγχος. Θέτει υπό αμφισβήτηση και ρίχνει το γάντι στον «εθνικισμό» και την «ατομική ιδιοκτησία» ως δόγ­ματα/θεσμούς.

Θα συνεχίσει η ασυλία από κρατικές ποινικές κυρώ­σεις να προστατεύει τους καπιταλιστές των διεθνών ή ακόμη και των εθνικών εταιρειών; Θα συνεχίσει το κράτος, μέσω του μιλιταρισμού του, να προστατεύει την ιδιωτική απομύζηση, την εκμετάλλευση και τις αγορές στις διεθνείς ή στις εθνικές αποικίες; Μπορούν αυτοί, οι οποίοι μέσω της μονοπώλησης ελέγχουν την οικονομική εξουσία και την εξουσία καταναγκασμού, να συνεχίσουν να έχουν ασυλία από ποινικές κυρώσεις;

Προς το παρόν, το κράτος απαλλάσσει τον εαυτό του από την ευθύνη για τα κοινωνικά κακά που το ίδιο προκαλεί. Επειδή το κρά­τος είναι αυτό που ορίζει το έγκλημα, αυτό που επιβάλλει τις ποινικές κυρώσεις και αυτό που διαχειρίζεται τα κοινά, τα κακά που προκαλεί είναι πέρα από κάθε ενοχοποίηση. Δεν ευθύνεται για τα εγκλήματα που διαπράττονται από τα άτομα. Η αντεκδίκησή του, οι ποινικές κυρώσεις, επιβάλλονται σ’ αυτούς που υπόκεινται σε ενοχοποίηση χωρίς να απολαμβάνουν ατιμωρησίας. Η συμπεριφορά των υπηκόων του, των εχθρών του, ντόπιων και ξένων, μπορεί να χαρακτηριστεί ως έγκλημα. Εν συνεχεία, το κράτος που εφευρίσκει το έγκλημα, εξαιρεί τον εαυτό του. Οι δικές του πράξεις είναι δικαιολογημένες, μη υποκείμενες σε ποινική κύρωση. Τα κακά που αυτό προκαλεί χαρακτηρίζονται ως αποδεκτά, ως «μη κακά».

Όπως ποικίλλει η μορφή του κράτους, ποικίλλει και η έννοια του ποινικού νόμου, του εγκλήματος και της ποινικής κύρωσης. Οι καπι­ταλιστικές, φασιστικές και κομματικές δικτατορίες και τα κράτη-πρόνοιας επεκτείνουν, περιορίζουν, δημιουργούν και προωθούν το δικό τους ιδιαίτερο είδος εγκλήματος και ποινικής κύρωσης, ό,τι ται­ριάζει δηλαδή, στις περί παραγωγής μυθολογίες τους. Ανεξαρτήτως μορφής, το κράτος επιδιώκει να μονοπωλεί την συνείδηση και την κοινωνική ζωή προς το συμφέρον την ολιγαρχίας, καθώς επίσης και να διατηρεί την ηγεμονία, την ιεραρχία και την εξουσία. Γι’ αυτό ποινικοποιεί ιδέες, θεσμούς, κοινωνικές δραστηριότητες και αυτούς που τις αναπτύσσουν, όταν αυτοί αποτελούν οργανωμένη απειλή αποκαλύψεων ή αντεκδίκησης ενάντια στο κράτος.

Οι ιδέες περί ατόμου και περί συλλογικής ευθύνης χειραγωγούνται ώστε να αντιστοιχούν στην ιδιαίτερη ιδεολογική κρατική μορφή τους και να βοηθούν στην διατήρησή της (π.χ. καπιταλιστικής, φασιστικής, κομ­μουνιστικής ή κομματικής δικτατορίας). Οι ιδέες της εξουσίας και της ιεραρχίας προστατεύονται επιμελώς ως βασικές για την ιδέα του κράτους. Η διαφοροποίηση εγκλήματος και «τιμωρίας» κατασκευά­ζεται και μυθοποιείται, έτσι ώστε να συγκαλύπτει τα συμφέροντα, την εξουσία και την κυριαρχία των λίγων . {…} Λ. Τιφατ – Ντ. Σάλιβαν “ Ο Αγώνας για να είναι κανείς Άνθρωπος”

17) Από δεκαετίες έχει εισχωρήσει στα κόμματα και στην πολιτική διακυβέρνηση το management διοίκησης των εταιριών. Είναι κυβερνήσεις του στυλ μάνατζμεντ , τα παιδιά που θα ανασηκώσουν τα μανίκια για να δουλέψουν και να ματώσουν (σιγά τα αίματα). Έτσι επανευρίσκονται παλιές σημασίες του 19ου αιώνα σε νέο περιτύλιγμα: “δικαιακό κράτος” σε συνθήκες πλήρους κοινωνικής και πολιτικής ανισότητας και η αξιοκρατία που σε αυτό το περιβάλλον κοινωνικής ανισότητας οδηγεί στην αριστοκρατία.

“To 1978 o Αμερικανός θεωρητικός James Burns στο βιβλίο του με τίτλο «Ηγεσία” (Leadership) διέκρινε τρία διαφορετικά είδη  ηγεσίας : 1. μετασχηματιστική ηγεσία, 2. Συναλλακτική ηγεσία, και 3. ηγεσία laissez-faire. Συνοπτικά υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι / ύφη ηγεσίας :

1) αυταρχικό ύφος – οι ηγέτες οργανώνουν οι ίδιοι τις δραστηριότητες της ομάδας τους, δίνουν εντολές, είναι απόμακροι και ασχολούνται αποκλειστικά με το συγκεκριμένο κάθε φορά έργο.

2) δημοκρατικό ύφος – οι ηγέτες φέρονται ως απλά μέλη της ομάδας, ζητούν τη γνώμη των άλλων μελών και συζητούν τα σχέδια της ομάδας.

3) ύφος laissez – faire – οι ηγέτες παρεμβαίνουν ελάχιστα και αφήνουν την ομάδα να πορεύεται μόνη της .

Τα αποτελέσματα δείχνουν : Στις δημοκρατικές ομάδες, οι ηγέτες δημιουργούν ένα φιλικό κλίμα, επικεντρωμένο στην ομάδα και προσανατολισμένο στο έργο της, το οποίο συνδέεται με αυξημένη παραγωγικότητα, η οποία δεν επηρεάζεται από την φυσική παρουσία ή απουσία του ηγέτη. Αντίθετα, στις αυταρχικές ομάδες, οι ηγέτες δημιουργούν ένα κλίμα επιθετικό, επικεντρωμένο στα άτομα, το οποίο συνδέεται με αυξημένη παραγωγικότητα μόνο όταν ο ηγέτης είναι παρόν. Στις laissez – faire ομάδες οι ηγέτες δημιουργούν ένα φιλικό κλίμα, επικεντρωμένο στην ομάδα αλλά προσανατολισμένο στο «παιχνίδι». Το κλίμα αυτό συνδέεται με μειωμένη παραγωγικότητα η οποία αυξάνεται μόνο όταν  ο ηγέτης ήταν απών!

Μελετώντας την αλληλεπίδραση μεταξύ ηγετών και μελών των ομάδων προκύπτει το συμπέρασμα ότι ένας ηγέτης μπορεί να ασκεί διαφορετικό ρόλο ανάλογα με τον προσανατολισμό του. Ορισμένοι είναι προσανατολισμένοι προς το έργο της ομάδας (επιτυχία στόχων ομάδας, αυταρχική ηγεσία) και άλλοι ηγέτες έχουν κοινωνικο-συναισθηματικό προσανατολισμό (αρμονικές σχέσεις μελών ομάδας και ευχαρίστηση μελών, χαλαρή, μη καθοδηγητική, φιλική, κοινωνική ηγεσία). Κατά μια άποψη οι δύο αυτοί ρόλοι δεν μπορούν να πληρωθούν από το ίδιο άτομο, δηλαδή ο ίδιος ηγέτης δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικός και στους δύο ρόλους.

Κατά άλλη άποψη η συμπεριφορά του ηγέτη μπορεί να στρέφεται προς την επιβολή δομής στην ομάδα ή μπορεί να χαρακτηρίζεται από το ενδιαφέρον του για τα μέλη της ομάδας και την ευημερία τους. Αυτές οι δύο διαστάσεις είναι ανεξάρτητες και συνεπώς κάποιος μπορεί να ασκεί αποτελεσματικά και τους δύο ρόλους. Οι αποτελεσματικοί ηγέτες είναι αυτοί που αποδίδουν πάνω από το μέσο όρο και στους δύο ρόλους. Την αποτελεσματικότητα του κάθε τύπου ηγεσίας καθορίζει ο βαθμός ελέγχου που έχει ο ηγέτης στις συγκεκριμένες κάθε φορά συνθήκες.” Φλώρα Κοκκινάκη «Κοινωνική Ψυχολογία» εκδ. “Τυπωθήτω”.

  #) Η θεωρία παιγνίων στον οικονομικό τομέα έχει πολλές φορές ολέθριες επιπτώσεις ακόμα και σε ολόκληρους λαούς, από τα παιχνίδια των παικτών κερδοσκόπων, (ποιος καπιταλιστής δεν είναι κερδοσκόπος;) αυτοί παίζουν χειραγωγώντας μετοχές, ομόλογα κλπ χρηματιστηριακά και λαοί δυστυχούν από της συνέπειες αυτών των παιγνίων .

 Προσθήκη 1η

Σε άλλο κείμενο γράφω {…} Όμως – μιλώντας συμβολικά- πρέπει να δούμε ότι υπάρχουν δυο ανθρωπότητες, και η Ευρώπη είναι δυο Ευρώπες, και ότι το κάθε κράτος είναι  στην ουσία «χωρισμένο» σε δυο χώρες.

Η πρώτη χώρα είναι: Του μισανθρωπισμού, του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, της κοινωνικής ανισότητας, του εθνικισμού, του ατομικισμού, του ανταγωνισμού, του “παν μέτρο χρήμα”, της εκμετάλλευσης, του αποκλεισμού, της μισαλλοδοξίας, του σκοταδισμού, του φασισμού, του νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού κλπ.

Η δεύτερη χώρα είναι: Του ουμανισμού, του αντιρατσισμού, της φιλοξενίας, της κοινωνικής ισότητας, του διεθνισμού, της αλληλεγγύης, του “παν μέτρο άνθρωπος”, της αμοιβαιότητας, της συνεργασίας, της ανεκτικότητας , του διαφωτισμού, της ελευθερίας, της άμεσης δημοκρατίας κλπ.

Μιλώντας με – όρους συμβατικούς – εδώ και αιώνες την πολιτική “πλειοψηφία” έχουν σε κάθε κράτος και στην Ευρώπη αυτοί της “πρώτης χώρας”, ο ουμανισμός και ο διαφωτισμός δεν μπόρεσαν και εμποδίστηκαν από την αντίδραση να ολοκληρώσουν το έργο τους, αυτό του εξανθρωπισμού του ανθρώπου και της κοινωνίας. {…} Δείτε όλο το κειμενο εδω: Μερικές σκέψεις για τα γεγονότα στο Παρίσι

Προσθήκη 2η

Ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρωπότητα προσπαθώντας να απαντήσει ή να βρει νέα ταυτότητα στο χάος που παραγάγετε από την κρίση του κυρίαρχου συστήματος που είναι οικονομική,  περιβαλλοντική, κοινωνική, θεσμική και πολιτισμική προσφεύγει στους μεσσιανισμούς προτέρων δογμάτων ή σε έναν “νέο” ανορθολογισμό.

Ο οποίος άνθισε τόσο στον Βορρά όσο και στον Νότο, περίπου την τελευταία εικοσιπενταετία του 20ού αιώνα, έχει προσλάβει ποικίλες μορφές, οι οποίες κυμαίνονται από την αναβίωση, σε ορισμένες περιπτώσεις, των παλαιών θρησκειών (Χριστιανισμός, Ισλαμισμός, ασιατικών θρησκειών κ.ά.) έως την εξάπλωση διαφόρων ανορθολογικών ρευμάτων, μυστικισμός, πνευματισμός, αστρολογία, εσωτερισμός, νεοπαγανισμός, «Νέα Εποχή», πρωτογονισμός, θεοσοφισμός κλπ.

Ο κυρίαρχος ανορθολογισμός είναι στις μέρες μας ο νεοκαπιταλισμός με την έννοια της οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής, περιβαλλοντικής, πολιτισμικής τάξης πραγμάτων που έχει επιβάλλει σε πλανητική κλίμακα. » Ορίστε το πραγματικό πρόσωπο του σύγχρονου ολοκληρωτισμού  που λέγεται «φιλελεύθερη δημοκρατία», αλλά που τώρα πρέπει να αποκαλούμε με το αληθινό του όνομα: το ολοκληρωτικό εμπορικό σύστημα.  Δεν μπορεί όμως να υπάρξει κυρίαρχος χωρίς κυριαρχούμενους, δείτε το ντοκιμαντέρ:

Σε σύγχρονη δουλεία ( ντοκιμαντέρ με ελληνικούς υπότιτλους)

https://archive.org/details/isopedotes_yahoo_20181026

» Η σύγχρονη δουλεία είναι μια εθελοντική δουλεία, που χορηγείται από το πλήθος των δούλων, που σέρνονται στην επιφάνεια της γης. Οι ίδιοι αγοράζουν όλα τα αγαθά που πάντα τους υποδουλώνουν λίγο παραπάνω. Οι ίδιοι τρέχουν πίσω από μια εργασία, όλο και πιο αλλοτριωτική, η οποία πρόθυμα και γενναιόδωρα τους δίνεται, αν είναι αρκετά υπάκουοι. Οι ίδιοι διαλέγουν τους κύριους που θα πρέπει να υπηρετούν. Για να καταφέρει αυτή η παράλογη τραγωδία να τεθεί σε ισχύ, χρειάστηκε πρώτα απ’ όλα να αφαιρεθεί από τα μέλη αυτής της τάξης η συνείδηση της εκμετάλλευσης και της αποξένωσης τους. Ορίστε ο παράξενος νεωτερισμός της εποχής μας.

Σε αντίθεση με τους δούλους της αρχαιότητας, τους δουλοπάροικους του Μεσαίωνα ή τους εργάτες των πρώτων βιομηχανικών επαναστάσεων, σήμερα, είμαστε μάρτυρες μιας τάξης ολοκληρωτικά υποταγμένης που όμως δεν το ξέρει ή μάλλον που δεν θέλει να το μάθει. Συνεπώς, αγνοούν την εξέγερση που θα έπρεπε να είναι η μόνη νόμιμη αντίδραση των εκμεταλλευμένων. Δέχονται χωρίς αμφισβήτηση, τη θλιβερή ζωή που χτίστηκε για εκείνους. Η αποκήρυξη και η παραίτηση είναι η πηγή της δυστυχίας τους.»

Σε σύγχρονη δουλεία

http://www.delaservitudemoderne.org/grec1.html

Πρώτη δημοσίευση του κειμένου 25/02/2015 εδώ:

https://athens.indymedia.org/post/1540094/#sdendnote1sym

Πηγή: https://autonomidrasi.com/2019/05/12/