Επιμέλεια δημοσίευσης: Γιώργος Μεριζιώτης
Όταν η Hannah Arendt προειδοποιούσε
Δείτε κάποια «προφητικά» αποσπάσματα – κάποια από το 1948- από την γερμανοεβραϊκής καταγωγής πολιτειολόγο και φιλόσοφο Hannah Arendt – Χάνα Άρεντ που ένα από τα κορυφαία έργα της είναι «Το ολοκληρωτικό Σύστημα».
Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από τη συλλογή της Hannah Arendt’s The Jewish Writings (2007). Αρχικά δημοσιεύτηκε στον ιστοτόπο Mondoweiss. Μετάφραση: Θεοδοσιάδης Μιχάλης
Ο Σιωνισμός σε επανεξέταση, 1948
Ο εθνικισμός που βασίζεται μονάχα στην ωμή ισχύ του έθνους είναι από μόνος του φαύλος. Ομολογουμένως, ένας εθνικισμός που (αναγκαστικά) βασίζεται στη ισχύ ενός ξένου έθνους είναι σίγουρα χειρότερος. Τέτοια είναι η απειλή που συνιστά ο εβραϊκός εθνικισμός και το εβραϊκό κράτος που αρκετοί επιθυμούν, ένα κράτος που θα περιβάλλεται (αναπόφευκτα) από αραβικά κράτη και αραβικούς λαούς. Μήτε μια εβραϊκή πλειοψηφία στην Παλαιστίνη, μήτε η μετακίνηση όλων των Αράβων της Παλαιστίνης (την οποία ζητούσαν ανοιχτά οι ρεβιζιονιστές ) θα αλλάξει ουσιαστικά την κατάσταση, διότι οι Εβραίοι (της Παλαιστίνης ) θα πρέπει να ζητήσουν προστασία από μια εξουσία εκτός των συνόρων τους και εναντίον των γειτόνων τους. Η άλλη εκδοχή είναι η εξής: οι ίδιοι να καταλήξουν σε συμφωνία συνεργασίας με τους γείτονές τους…
Οι Σιωνιστές, αν συνεχίσουν να αγνοούν τους Μεσογειακούς λαούς, δίνοντας σημασία μονάχα στις ισχυρές δυνάμεις εκτός συνόρων, το μόνο που θα καταφέρουν θα είναι να δώσουν την εντύπωση πως οι ίδιοι είναι πιόνια των δεύτερων και πράκτορες ξένων και εχθρικών συμφερόντων. Οι Εβραίοι που γνωρίζουν την ιστορία τους οφείλουν να κατανοήσουν πως μια τέτοια κατάσταση θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε ένα νέο κύμα αντι-εβραϊκού μίσους. Ο αυριανός αντισημιτισμός θα έρθει ως επιβεβαίωση πως οι Εβραίοι όχι μόνο επωφελήθηκαν από την παρουσία ξένων μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή της Παλαιστίνης αλλά, πολύ περισσότερο, θα δοθεί η εντύπωση πως τούτη η πραγματικότητα είχε σχεδιαστεί από τους ίδιους και, ως εκ τούτου, οι Σιωνιστές θα κατηγορηθούν ως υπαίτιοι κάθε έκβασης… Η μοναδική καινοτομία που εισήγαγαν οι Σιωνιστές στο πεδίο της ιστορικής φιλοσοφίας, μέσα από τις νέες εμπειρίες τους, βασίζεται στο εξής αξίωμα: «ένα έθνος είναι μια ομάδα ανθρώπων … που συγκροτείται κάτω από την ύπαρξη ενός κοινού εχθρού» (Herzl). Πρόκειται για ένα παράλογο δόγμα…
Εικάζουν αρκετοί ότι η πολιτική ανεξαρτησία του εβραϊκού έθνους θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί κάτω από την προστασία οποιασδήποτε μεγάλης δύναμης, αρκετά ισχυρής ώστε να εγγυηθεί την ανάπτυξή του…. οι Σιωνιστές έφτασαν μέχρι και στο σημείο να θέσουν εξ’ ολοκλήρου την εθνική χειραφέτηση των Εβραίων υπό την εξάρτηση των υλικών συμφερόντων ενός άλλου έθνους. Η πραγματική συνέπεια όλων αυτών ήταν η ανάδυση ενός νέου κινήματος που εμπνέεται από τις παραδοσιακές μεθόδους του Εβραίου διαμεσολαβητή, μέθοδοι που οι ίδιοι οι Σιωνιστές άλλοτε με ιδιαίτερα επιθετικό και δυσφημιστικό τρόπο περιφρονούσαν και κατήγγειλαν. Τώρα, ακόμη και οι Σιωνιστές έφτασαν στο σημείο να μη γνωρίζουν κάποια καλύτερη πολιτική τακτική πέρα από τα λόμπι των ισχυρών, ενώ δεν φαίνεται πως υπάρχουν πιο σταθερές βάσεις για συμφωνίες πέρα από το να προσφέρουν οι ίδιοι καλές υπηρεσίες, ως πράκτορες ξένων συμφερόντων…
Μόνο η τρέλα θα μπορούσε να χαράξει μια τέτοια πολιτική, η οποία ζητά προστασία από κάποια μακρινή αυτοκρατορική δύναμη, περιφρονώντας την καλή θέληση των γειτονικών λαών. Τι θα ζητήσει, λοιπόν, η πολιτική των Σιωνιστών στο μέλλον, αναφορικά με τις μεγάλες δυνάμεις, και τί έχουν να προσφέρουν οι Σιωνιστές για μια λύση στις αραβο-εβραϊκές συγκρούσεις; Εάν μια Εβραϊκή Κοινοπολιτεία καταστεί δυνατή στο άμεσο μέλλον -με ή χωρίς διχοτόμηση- θα οφείλεται στην πολιτική επιρροή των Αμερικανών Εβραίων… Αλλά αν μια Εβραϊκή Κοινοπολιτεία δημιουργηθεί παρά τη θέληση των Αράβων και χωρίς την υποστήριξη των Μεσογειακών λαών, όχι μόνο οικονομική βοήθεια θα χρειαστεί, αλλά πολύ περισσότερο πολιτική υποστήριξη και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Και αυτό μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα ενοχλητικό για τους Εβραίους της Αμερικής, οι οποίοι, πέρα όλων, δεν έχουν καμία εξουσία ώστε κατευθύνουν τα πολιτικά δρώμενα της Εγγύς Ανατολής. Στην τελική, η ευθύνη των Σιωνιστών, τόσο για τώρα όσο και για το μέλλον, είναι πολύ μεγαλύτερη από ο,τι οι ίδιοι φαντάζονται, πως δήθεν είναι πιθανό η υπόθεσή τους να λάβει θετική έκβαση.
Ακόμα και στην περίπτωση που οι Εβραίοι αναδειχθούν νικητές στον πόλεμο, η έκβασή του θα αποβεί καταστροφική για τις μοναδικές δυνατότητες και τα επιτεύγματα του Σιωνισμού στην Παλαιστίνη. Η χώρα που θα δημιουργηθεί θα είναι κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που τόσο οι Σιωνιστές, όσο και οι μη Σιωνιστές, είχαν ονειρευτεί ως πρότυπο παγκόσμιου Εβραϊσμού. Οι «νικηφόροι» Εβραίοι θα ζουν περικυκλωμένοι από έναν εχθρικό αραβικό πληθυσμό, απομονωμένοι σε απειλητικά σύνορα, απορροφημένοι από ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη φυσική αυτοάμυνά τους, σε τέτοιο βαθμό που θα τους στερήσει τη δυνατότητα να ασχοληθούν με άλλα ενδιαφέροντα και δραστηριότητες. Η ανάπτυξη ενός εβραϊκού πολιτισμού θα σταματούσε να αποτελεί επιδίωξη ολόκληρου του Εβραϊκού λαού της Παλαιστίνης. Τα κοινωνικά πειράματα θα θεωρηθούν πολυτέλειες που δεν προσφέρουν πρακτικές λύσεις, κι έτσι δεν θα χαίρουν υποστήριξης, ενώ η πολιτική σκέψη θα επικεντρωθεί στη στρατιωτική στρατηγική… Αυτή θα ήταν η μοίρα ενός έθνους το οποίο -ανεξάρτητα από το πόσους μετανάστες θα είχε τη δυνατότητα επιπλέον να απορροφήσει, ανεξάρτητα από το πόσο θα μπορούσε να επεκτείνει τα όριά του (ακόμη και αν πρόκειται να κατακτήσει ολόκληρη την Παλαιστίνη και την Τρανσιορδανία όπως επιθυμούν οι ρεβιζιονιστές)- θα παραμείνει ιδιαίτερα μικρό πληθυσμιακά σε σύγκριση με τους εχθρικούς του γείτονες.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες… οι Εβραίοι της Παλαιστίνης θα μετατραπούν σε μια νομαδική φυλή με αποκλειστικό της ενδιαφέρον τις πολεμικές τέχνες. Μπορούμε να ενημερωθούμε αναφορικά με τις δυνατότητες και την ιστορική σημασία μιας τέτοιας φυλής μελετώντας την περίπτωση της αρχαίας Σπάρτης. Επιπλέον, σε δυσμένεια θα βρεθούν και οι σχέσεις των Εβραίων της Παλαιστίνης με τον υπόλοιπο εβραϊκό κόσμο, καθότι τα αμυντικά συμφέροντα των πρώτων ενδέχεται να συγκρουστούν ανά πάσα στιγμή με εκείνα άλλων χωρών όπου ζούσε μεγάλος αριθμός Εβραίων. Η Εβραϊκή Παλαιστίνη τελικά θα διαχωριστεί από το μεγαλύτερο σώμα του παγκόσμιου Εβραϊσμού και στην απομόνωσή της θα εξελιχθεί σε έναν εντελώς νέο λαό. Γίνεται λοιπόν σαφές ότι αυτή τη στιγμή και υπό τις παρούσες συνθήκες ένα εβραϊκό κράτος μπορεί να ανεγερθεί μόνο καταπατώντας την αξιοπρέπεια της εβραϊκής πατρίδας…
Πηγή: respublica.gr
*) Τα εβραϊκά γραπτά
«Αν και η Hannah Arendt – Χάνα Άρεντ δεν είναι κυρίως γνωστή ως Εβραία στοχαστής, πιθανότατα έγραψε περισσότερα για εβραϊκά ζητήματα από οποιοδήποτε άλλο θέμα. Όταν ήταν στα είκοσί της και ζούσε ακόμα στη Γερμανία, η Άρεντ έγραψε για την ιστορία των Γερμανών Εβραίων ως λαού που ζούσε σε μια χώρα που δεν ήταν δική τους. Το 1933, σε ηλικία είκοσι έξι ετών, κατέφυγε στη Γαλλία, όπου βοήθησε στη διευθέτηση των εβραίων νέων της Γερμανίας και της Ανατολικής Ευρώπης να εγκαταλείψουν την Ευρώπη και να γίνουν πρωτοπόροι στην Παλαιστίνη.
Κατά τα χρόνια της στο Παρίσι, η κύρια ανησυχία της Arendt ήταν η μετατροπή του αντισημιτισμού από κοινωνική προκατάληψη σε πολιτική πολιτική, η οποία θα καταλήξει στη ναζιστική «τελική λύση» στο εβραϊκό ζήτημα –τη φυσική καταστροφή του ευρωπαϊκού εβραίου. Μετά την πτώση της Γαλλίας στις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Arendt δραπέτευσε από ένα στρατόπεδο εγκλεισμού στο Gurs και πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σχεδόν αμέσως μετά την άφιξή της στη Νέα Υόρκη έγραψε το ένα άρθρο μετά το άλλο καλώντας έναν εβραϊκό στρατό για να πολεμήσει τους Ναζί και για μια νέα προσέγγιση στην εβραϊκή πολιτική σκέψη. Μετά τον πόλεμο, η προσοχή της επικεντρώθηκε στη δημιουργία μιας εβραϊκής πατρίδας σε ένα διεθνικό (αραβο-εβραϊκό) κράτος του Ισραήλ.
Αν και οι σκέψεις της Arendt τελικά στράφηκαν περισσότερο στην έννοια της ανθρώπινης ελευθερίας και του αδιαχώριστού της από την πολιτική ζωή, η αρχική της αντίληψη για την πολιτική ελευθερία δεν μπορεί να γίνει πλήρως κατανοητή εκτός από την εμπειρία της ως Εβραία. Το 1961 παρακολούθησε τη δίκη του Adolf Eichmann στην Ιερουσαλήμ. Η έκθεσή της για εκείνη τη δίκη, ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ, προκάλεσε μια τεράστια διαμάχη, η οποία κορυφώθηκε με τον εικονικό αφορισμό της από την παγκόσμια εβραϊκή κοινότητα. Σήμερα αυτή η διαμάχη είναι αντικείμενο σοβαρής επαναξιολόγησης, ειδικά μεταξύ των νεότερων ανθρώπων στην Αμερική, την Ευρώπη και το Ισραήλ.
Η έκδοση του The Jewish Writings –μεγάλο μέρος των οποίων δεν έχει εμφανιστεί ποτέ στο παρελθόν– παρακολουθεί τη ζωή και τη σκέψη της Arendt ως Εβραία. Θα θέσει τέλος σε κάθε αμφιβολία για την κεντρική θέση, από την αρχή μέχρι το τέλος, της εβραϊκής εμπειρίας της Άρεντ».
*) Δείτε και την επιστολή που υπόγραψε με άλλους Εβραίους διανοούμενους
Autonomi Drasi 