Vive La Kommune 1871-2021: 150 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα

Προλογικό- επιμέλεια δημοσίευσης: Γιώργος Μεριζιώτης

Προλογικό

Φέτος γιορτάζουμε τα 150 χρόνια (1871-2021) από την Παρισινή Κομμούνα, είπα να προλάβω τον χρόνο και να της κάνω ένα αξιοπρεπές επετειακό αφιέρωμα γιατί εκτός των άλλων την αισθάνομαι σαν συγγενή μου, σαν την προγιαγιά μου… εσείς; …

Το αφιέρωμα αποτελείται από 3 μέρη, δείτε όλα τα μέρη εδώ: 1871-2021: 150 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα (Αφιέρωμα)

*************************************

Η Παρισινή Κομμούνα: Κομβική στιγμή του ιστορικού γίγνεσθαι

Το πρώτο δημοσίευμα είναι από το βιβλίο «Η Παρισινή Κομούνα, μια κριτική αποτίμηση» εκδ. Ελεύθερος Τύπος. Δημοσιεύω το κείμενο του Νίκου Β. Αλεξίου  με τίτλο «Η Παρισινή Κομμούνα: Κομβική στιγμή του ιστορικού γίγνεσθαι» . Στο τέλος έχω συμπεριλάβει και ένα μικρό γλαφυρό  απόσπασμα από το βιβλίο του κομμουνάρου Ζυλ Βαλέ «Ο ξεσηκωμένος» εκδ. Αποσπερίτης. Επίσης στο τέλος δημοσιεύω και ένα χρονολόγιο γεγονότων εκείνης της περιόδου.

«“Η ιστορία της Κομμούνας [των Ιακωβίνων, του 1789] εξαφανίσθηκε με ταχυδακτυλουργικό τρόπο”, λέει ο Μισελέ, αναφερόμενος στην Γαλ­λική Επανάσταση. Η ιστορία της Κομμούνας του 1871 πλαστογραφήθηκε από τους ταχυδακτυλουργούς. Περιφρόνηση ή μίσος για την τάξη που παράγει τα πάντα: ιδού το σύγχρονο χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας πάλαι ποτέ σπουδαίας αστικής τάξης, πανικόβλητης όμως σήμερα μπροστά στις εκ των κάτω επαναστάσεις….» Προσπέρ-Ολιβιέ Λισαγκαρέ, Η Ιστορία της Παρισινής Κομμούνας τον 1871, (από τον Πρόλογο της β’ έκδοσης)

Η ΠΑΡΙΣΙΝΗ ΚΟΜΜΟΥΝΑ: ΚΟΜΒΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ

«Αυτό που προκαλεί την χαύνωση στις χώρες που υποφέρουν, είναι η διάρκεια του κακού το οποίο αιχμαλωτίζει την φαντασία των ανθρώ­πων, κάνοντάς τους να πιστεύουν ότι δεν θα τελειώσει ποτέ. Μόλις όμως βρουν κάποιον τρόπο για να ξεφύγουν από αυτό -κάτι που πάντοτε συμβαίνει όταν το κακό έχει φθάσει σ’ ένα ορισμένο σημείο- αισθάνονται τέτοια έκπληξη, ανακούφιση και ενθουσιασμό, ώστε περνούν κατ’ ευθείαν στο άλλο άκρο και αντί να θεωρούν τις επαναστάσεις αδύνατες, τις θεω­ρούν εύκολες. Αυτή και μόνο η προδιάθεση είναι ενίοτε ικανή να τις πραγματοποιήσει.» Καρδινάλιος του Ρετζ, Απομνημονεύματα

1

ΓΑΛΛΙΑ 1870-71. Κάτω από το απαστράπτον προσω­πείο της Αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα Γ’, ο γερο-τυφλοπόντικας της επανάστασης ροκανίζει τα σαθρά θεμέλια του διεφθαρμένου αυτοκρατορικού καθεστώτος. Παρά την αποθάρρυνση και την ηττοπάθεια που είχαν προκαλέσει στον λαό οι ήττες των προηγούμενων δεκαετιών, ήδη από το 1860 κυοφορούντο υπογείως δυνάμεις για κοινωνική και πολιτική αλλαγή, οι οποίες, εν τούτοις, παρέμεναν σε λανθάνουσα κατάσταση στον βαθμό που δεν διέθεταν την ορ­γάνωση και την προετοιμασία [1] για να λειτουργήσουν ως επαναστατικός καταλύτης, μετατρέποντας τις σπίθες της λαϊκής δυσαρέσκειας σε έκρηξη. Ωστόσο, τον ρόλο αυτόν θα παίξει ο Γαλλοπρωσικός Πόλεμος. Η ήττα της Γαλλίας και η συνακόλουθη εθνική της ταπείνωση θα φέρουν στην επιφάνεια τις δυνάμεις του αρνητικού, οι οποίες στις 18 Μαρτίου 1871 θα αναλάβουν την εξουσία. Η Κομμούνα είχε γεννηθεί.

Αυτήν την φορά όμως το προλεταριάτο, εν αντιθέσει με ό,τι συνέβη τον Ιούνιο του 1848, όταν αυτό είχε «εναντίον του όλες τις τάξεις της κοινωνίας» (Καρλ Μαρξ), θα έχει στο πλευρό του τους μικροαστούς, τους αγρότες, ακόμη και το λούμπεν προλεταριάτο. Εν τούτοις, παρά τις προσδοκίες του Μαρξ, όπως είχαν εκφρασθεί σε μια επιστολή[2] του προς τον Ένγκελς, η οποία αναφερόταν στον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο, το επαναστατικό υποκείμενο δεν ήταν η «πειθαρχημένη, ενοποιημένη και οργανωμένη από την διαδικασία της ίδιας της καπιταλιστικής παραγωγής» [από το εργοστάσιο] εργατική τάξη (Το Κεφάλαιο, εκδ. Σύγχρονη Εποχή), αλλά τα προβιομηχανικά, «καθυστερημένα, υποανάπτυκτα» (κατά Μαρξ) στρώματα της τάξης αυτής.

Έναν χρόνο μετά την επιστολή του Μαρξ προς τον Ένγκελς, [πλαισιωμένοι από τους ριζοσπάστες καταστηματάρχες, μικροεμπόρους και κατωτέρους υπαλλήλους], «οι περιθωριακοί της Μονμάρτρης, οι χειροτέχνες και οι εργάτες της μικρής βιομηχανίας (οι εργάτες παραγωγής των «ειδών πολυτελείας», όπως περιφρονητικά τους αποκαλούσε ο Μαρξ), ύψωσαν κόκκινες σημαίες και πέθαναν κατά εκατοντάδες στα οδοφράγματα, υπερα­σπίζοντας την Παρισινή Κομμούνα το 1871. 60 δε χρόνια αργότερα, εκείνος που πήρε τα όπλα εναντίον του φασι­σμού δεν ήταν το υπερσύγχρονο, υπερσυγκεντροποιημένο και πολύ πειθαρχημένο εργατικό κίνημα της Γερμανίας, αλλά οι εργάτες και οι αγρότες της Ισπανίας -που και οι δύο υπήρξαν μοναδικοί επειδή διατήρησαν την πιό προβιομηχανική νοοτροπία στην Δυτική Ευρώπη». (Μάρραιη Μπούκτσιν, Οι Ισπανοί Αναρχικοί, εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος)

«Η ιστορία όλων των επαναστάσεων που έγιναν στο παρελθόν, μας δείχνει ότι τα μεγάλα λαϊκά κινήματα δεν είναι διόλου ένα αυθαίρετο και ενσυνείδητο δημιούργημα των λεγάμενων αρχηγών ή των κομμάτων, όπως φαντάζονται οι αστυνομικοί και οι επίσημοι αστοί ιστοριο­γράφοι, αλλά αυθόρμητα κοινωνικά φαινόμενα,γεννημένα από μια δύναμη φυσική που έχει την πηγή της στον ταξικό χαρακτήρα της σύγχρονης κοινονιας» Ροζα Λουξεμπουργκ[3]

2

Αν και σ’ αυτήν έπαιξαν σημαντικό ρόλο μέλη αναρχικών ομάδων, όπως οι μουτουελιστές[4] Κουρμπέ, Λονζελό, Βερ- μορέλ, Τολέν, Λονγκέ, Ζουρντ, Τεΐς και Μπελέ, οι ελευθεριακοί κολλεκτιβιστές Βαρλέν, Μαλόν και Λεφρανσέ, και οι μπακουνικοί Ελί και Ελιζέ Ρεκλύ και Αουΐζ Μισέλ, θα μπορούσε υπό μία ευρύτερη έννοια να ειπωθεί ότι η Κομ­μούνα πολέμησε υπό το λάβαρο του προυντονικού φεντε­ραλισμού -μολονότι οι προυντονικοί ήταν μειοψηφία- άπο­ψη υπέρ της οποίας συνηγορεί και το γεγονός ότι στην Δια­κήρυξή της προς τον Γαλλικό Λαό, στις 19 Απριλίου 1871, υπάρχουν φράσεις τις οποίες κάλλιστα θα μπορούσε να είχε γράψει ο ίδιος ο Προυντόν: «Η απόλυτη αυτονομία της Κομμούνας, προτεινόμενη σε όλες τις περιοχές της Γαλ­λίας, εξασφαλίζει σε κάθε μία την ακεραιότητα των δικαιω­μάτων της και σε κάθε Γάλλο την πλήρη άσκηση των δυνα­τοτήτων του ως ανθρώπου, πολίτη και εργαζομένου […] η αυτονομία της Κομμούνας θα έχει ως όριο μόνο την ισότιμη αυτονομία όλων των άλλων κομμουνών που έχουν συνάψει το συμβόλαιο. Οι ενώσεις τους πρέπει να διασφαλίζουν την ελευθερία της Γαλλίας».

Επιπλέον, «το όποιο κοινωνικό και οικονομικό πρόγραμμα είχε η Κομμούνα, προερχόταν από τους προυντονικούς διεθνιστές…». (Σάμουελ Μπερνστάϊν, Blanqui and the Art of Insurrection) Η Παρισινή Κομμούνα αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του παγκόσμιου εργατικού κινήματος και του αγώνα για την ανθρώπινη χειραφέτηση γενικότερα. Ήταν η πρώτη από­πειρα λαϊκής αυτοκυβέρνησης-οι εργάτες του Παρισιού το εξέφρασαν σαφώς όταν στο πρώτο τους μανιφέστο (Journal Officiel, 21-3-1871) διακήρυξαν ότι θεωρούν «υπέρτατο καθήκον και απόλυτο δικαίωμά τους να γίνουν κύριοι της τύχης τους, παίρνοντας στα χέρια τους την κυβερνητική εξουσία»- η πρώτη πανηγυρική κατάρριψη της πεποίθησης ότι οι απλοί άνθρωποι είναι ανίκανοι να αυτοκυβερνηθούν.

Επίσης, η εγκαθίδρυσή της δεν σήμαινε απλώς την αντικα­τάσταση της κυριαρχίας μίας τάξης από εκείνη μιάς άλλης, αλλά την κατάργηση κάθε ταξικής κυριαρχίας -η σύνθεση της Κομμούνας δεν ήταν αμιγώς προλεταριακή, μόνο το 1/3 των μελών της ήταν εργάτες. Εξάλλου, ήδη από τις 20 έως τις 23 Φεβρουάριου, η Αντιπροσωπία των 20 Διαμερι­σμάτων είχε υιοθετήσει ψήφισμα για την δημιουργία ενός επαναστατικού σοσιαλιστικού κόμματος, του οποίου ο σκοπός ήταν: «Η κατάργηση των προνομίων της μπουρ­ζουαζίας, η εξαφάνισή της ως άρχουσας κάστας και η άνοδος των εργατών στην πολιτική εξουσία. Κοντολογίς, κοινωνική ισότητα: όχι πλέον εργοδότες, όχι πλέον προλεταριάτο, όχι πλέον τάξεις». (The Communards of 1871, επιμ. Στιούαρτ Έντουαρντς)

Η Κομμούνα δεν ήταν ένα ακόμη επεισόδιο μέσα στην ατέρμονη πορεία του κοινωνικού γίγνεσθαι, αλλά μια κα­μπή: ήταν το πέρασμα σε μια νέα διάσταση στην οποία ό,τι φαινόταν σχεδόν ανέφικτο καθίσταται πραγματικό, υπογρά­φοντας την καταδίκη του υπάρχοντος. Ως εκ τούτου, ήταν μια επανάσταση που δεν περιοριζόταν στα όρια της εποχής[5] της. Ήταν «η πολιτική μορφή η οποία επιτέλους ανακαλύ­φθηκε και με την οποία θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί η οικονομική χειραφέτηση της εργασίας…», (Κ. Μαρξ, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Γαλλία, εκδ. Στοχαστής), καθώς «…το Παρίσι [ήταν εκείνο που] κατάφερε ένα θανάσιμο πλήγμα στις πολιτικές παραδόσεις του αστικού ριζοσπα­στισμού, προσφέροντας μια πραγματική βάση για τον επα­ναστατικό σοσιαλισμό. […] Το Παρίσι που εγκαινίασε την νέα εποχή της τελικής και πλήρους απελευθέρωσης των λαϊκών μαζών, και της αλληλεγγύης, η οποία εφ’ εξής απο­τελεί ένα πραγματικό γεγονός κατά μήκος και πέραν των κρατικών συνόρων». (Μ. Μπακούνιν, Η Παρισινή Κομμού­να του 1871 και η Ιδέα του Κράτους, εκδ. Ελεύθερος Τύπος)

«Τι χαρά! Ό,τι κι αν γίνει, ακόμη κι αν νικη­θούμε κι αν αύριο πεθάνουμε, η γενιά μας έχει πλέον παρηγορηθεί για τις μέχρι τώρα ατυχίες της. Παιδιά των απελπισμένων, αύριο θα είστε ελεύθεροι άνθρωποι!» Ζυλ Βαλές

3

Από την εποχή της Κομμούνας μέχρι σήμερα έχουν δια­τυπωθεί ποικίλες απόψεις για την φύση και τον χαρακτήρα της, ενίοτε συμπληρωματικές αλλά συχνότερα αντικρουόμενες. Τι ήταν όμως πραγματικά η Κομμούνα; «Η εξέγερση του δήμου», όπως λέει ο Βαρλέν, «άσημοι προλετάριοι που αποφάσισαν να σώσουν την πατρίδα και την ελευθερία», όπως διακηρύσσει η Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφρουράς, «κυβέρνηση της εργατικής τάξης, το αποτέλεσμα της ταξι­κής πάλης μεταξύ παραγωγών και εκμεταλλευτών», όπως υποστηρίζει ο Μαρξ, ή «μία ιακωβίνικη εξέγερση, η τελευ­ταία των επαναστάσεων του 19ου αιώνα», όπως ισχυρίζεται ο ιστορικός Ζακ Ρουζρύ στο έργο του Procès des Communards.

Ήταν όλα αυτά, αλλά και πολλά περισσότερα. Πίσω από την εμφάνεια του πατριωτισμού και του πόθου για την αυτονομία του Παρισιού, αυτό που εκτυλισσόταν την ιστο­ρική εκείνη στιγμή, δεν ήταν παρά η υλοποίηση όλων των αγώνων και των προσπαθειών για κοινωνική και οικονο­μική χειραφέτηση που διατρέχουν ολόκληρο τον 19ο αιώ­να, και, επιπλέον, η πρώτη εργατική επανάσταση.

Η Κομμούνα ήταν επίσης μια γιορτή, το παιχνίδι της ζωής ενάντια στον παρατεταμένο θάνατο της επιβίωσης σ’ ένα καθεστώς στο οποίο είχε εκπέσει κάθε αξία, η εκφόρτιση της καταπιεσμένης κοινωνικής λίμπιντο, η υπέρβαση των διαχωρισμένων επιθυμιών, η έκρηξη του λαϊκού, ομα­δικού ασυνείδητου, ένα αυθόρμητο ξέσπασμα των εξουσιαζομένων, οι οποίοι, με αφορμή το εθνικό ζήτημα, αποφασί­ζουν να γίνουν υποκείμενο της Ιστορίας, διεκδικώντας την θέση που τους αρμόζει μέσα σε μια ελεύθερη κοινωνία, η «αυτοκυβέρνηση των παραγωγών» (Μαρξ), η συνειδητή ανάκτηση του αλλοτριωμένου χωρόχρονου, η μεταμόρφω­ση της πόλης. Κοντολογίς, οι εξεγερμένοι, ενσαρκώνοντας τα λόγια του Ρεμπώ «να αλλάξουμε την ζωή», έδρασαν προσπαθώντας να συνδέσουν την πάλη για την ελευθερία με την ολοκλήρωση τού είναι τους, κάτι που η Λουΐζ Μισέλ περιγράφει πολύ γλαφυρά στο βιβλίο της Memoirs: «Ο κόσμος ήθελε να τα αγκαλιάσει όλα μεμιάς: τις τέχνες, τις επιστήμες, την λογοτεχνία, τις ανακαλύψεις. Η ζωή έβραζε. Όλοι βιάζονταν να ξεφύγουν απ’ τον παλιό κόσμο».

Ως προς αυτό το ζήτημα, μετά την νίκη της, η «αντίπερα όχθη» θα αποφανθεί περισπούδαστα: «Το ίσο δικαίωμα για όλους στα αγαθά και τις απολαύσεις αυτού του κόσμου, η καταστροφή κάθε εξουσίας, η άρνηση κάθε ηθικού φραγ­μού, ιδού τα αίτια, αν εμβαθύνουμε στα πράγματα, της εξέ­γερσης της 18ης Μαρτίου και οι αρχές της επίφοβης οργά­νωσης[6] που της χάρισε έναν στρατό». (Κοινοβουλευτική Έρευνα για την Εξέγερση της 18ης Μαρτίου)

Ωστόσο, τον απλούστερο και σαφέστερο ορισμό της Κομμούνας θα δώσει ένας από τους συντηρητικότερους επίσημους «διαχειριστές» της, ο καιροσκόπος Φελίξ Πυά: «Μια εξουσία φυσική, αυθόρμητη, που δεν είναι κλεμμένη, ούτε αποσπασμένη εκβιαστικά, γεννημένη από την προκαλουμένη, πληττόμενη και περιερχόμενη σε κατάσταση νόμιμης άμυνας κοινή συνείδηση της χυδαίας πολυπλοκότητας μιας εξουσία που δεν οφείλει τίποτα στην επιρροή των κομμάτων, στην αυθεντία των ενδόξων ανδρών, στο κύρος των αρχηγών, στα τερτίπια των κομμάτων…», διότι, όπως αποκαλύπτει η ιστορική εμπειρία, «η επαναστατική ενεργητικότητα των μαζών δεν δέχεται να μπει στο μπουκάλι, κι ένας μεγάλος λαϊκός αγώνας δεν δέχεται να κατευθύνεται σαν στρατιωτική παρέλαση». (Ρόζα Λούξεμπουργκ, Απεργία, Αυθορμητισμός των Μαζών)

Πράγματι, τα ηγετικά στελέχη ήταν άτομα άσημα, ενώ κανένα από αυτά δεν ανήκε στην άρχουσα τάξη. Επρόκειτο για «μια επανάσταση την οποία δεν εκπροσωπούσαν ούτε δικηγόροι, ούτε βουλευτές, ούτε δημοσιογράφοι, ούτε στρατηγοί. Την θέση τους είχε πάρει ο μεταλλωρύχος του Κρεζό, ο βυρσοδέψης, ο μάγειρας κ.ά. […] Δεν στάθηκαν ούτε έξω, ούτε πάνω από το πλήθος […] ένιωθαν ότι ζουν μαζί του, μέσα του και μέσω αυτού […] προσπαθώντας να μεταδίδουν με συμπυκνωμένη μορφή την γνώμη των 300.000 [εξεγερμένων] ανθρώπων. Στην ουσία, η Παρισινή Κομμούνα αποτελούσε μόνο μια ηθική δύναμη και δεν διέθετε καμιά άλλη υλική δύναμη εκτός από την γενική συμπάθεια των πολιτών». (Αρτύρ Αρνού, Histoire populaire et parlementaire de la Commune de Paris) «Το σημαντικότερο κοινωνικό μέτρο της Κομ­μούνας ήταν η ίδια η ύπαρξή της.» Καρλ Μαρξ, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Γαλλία

4

Πέρα από τα λάθη και τις αδυναμίες της Κομμούνας (μη παρεμπόδιση των δυνάμεων του Θιέρσου όταν αποχω­ρούσαν από το Παρίσι, έλλειψη σαφούς προγράμματος, πε­ριορισμός στα όρια του Παρισιού, ατολμία των ηγετικών στελεχών, διφορούμενος χαρακτήρας των σχέσεων μεταξύ «βάσης»[7] και «ηγεσίας», μη επίθεση κατά των Βερσαλλιών, μη απαλλοτρίωση της Τράπεζας της Γαλλίας, μη συν­τονισμός της άμυνας μέσω της αλληλοκάλυψης των οδοφραγμάτων των διαφόρων συνοικιών όταν επιτέθηκαν οι βερσαλλιέροι κ.λπ.), που ορθώς επεσήμαναν ο Μαρξ, ο Κροπότκιν, ο Λισαγκαρέ κ.ά., και τα οποία απετέλεσαν την αχίλλειο πτέρνα της, «το αληθινό μυστικό της», γράφει ο Μαρξ (Ο Εμφύλιος Πόλεμος), «είναι ότι υπήρξε ουσιαστικά μια κυβέρνηση της εργατικής τάξης» και, προ πάντων, ήταν η δημοκρατία στην πράξη. «Τίποτα δεν ήταν πιό ξένο προς το πνεύμα της από το να ζητήσει την αντικατάσταση της καθολικής ψηφοφορίας από ένα καθεστώς ιεραρχικών δια­ταγών.» (Μαρξ, ό.π.)

Σε αυτό συνέβαλε και η σύμπραξη ετερόκλιτων πολιτικών τάσεων -από τους μπλανκιστές έως τους προυντονικούς- γεγονός που οδήγησε στην άνθηση ενός πλούσιου φάσματος ιδεών. Όμως η Κομμούνα, όπως το διατύπωσε επίσης στο ίδιο έργο ο Μαρξ, «ήταν ένα εργατικό και όχι ένα κοινοβουλευτικό σώμα, εκτελεστικό και συγχρόνως νομοθετικό». Με άλλα λόγια, ήταν η από­λυτη άρνηση του αστικού κοινοβουλευτισμού και η εγκαθί­δρυση μιάς δημοκρατίας που εκπροσωπούσε άμεσα τον λαό. Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν υπήρχε ιστορι­κό προηγούμενο στο οποίο τόσα πολλά να είχαν γίνει μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, παρά τους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς των εξ αριστερών επικριτών της όπως ο Τρότσκι.

Τα χαρακτηριστικά της Κομμούνας, που αποτελούν και πολύτιμη κληρονομιά του εργατικού και του επαναστατικού κινήματος, ήταν τα εξής:

α) ο αντικρατισμός (κατάργηση της υποχρεωτικής στρα­τιωτικής θητείας, διάλυση του μόνιμου στρατού και της αστυνομίας, και αντικατάστασή τους από τον ένοπλο λαό – δημιουργία Εθνοφρουράς, αποτελούμενης από «όλους τους ικανούς να φέρουν όπλο άνδρες»)·

β) ο αντιγραφειοκρατισμός (κατάργηση των προνομίων των δημοσίων υπαλλήλων, καθιέρωση της αμοιβής του ειδικευμένου εργάτη ως ανωτάτου ορίου αμοιβής των αξιωματούχων, οι υπάλληλοι όλων των βαθμιδών ήταν αιρετοί, υπόλογοι απέναντι στους εκλογείς τους και ανακλητοί ανά πάσα στιγμή, καθιέρωση της δημοσιότητας των συνεδριά­σεων της Κομμούνας, σύσταση επιτροπής για την ανα­διοργάνωση των πολιτικών δικαστηρίων μέσω του καθολι­κού εκλογικού δικαιώματος)·

γ) ο αντικληρικαλισμός (χωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος, αποδυνάμωση της εξουσίας της Εκκλησίας μέσω του τερματισμού της επιδότησής της και της κατάργησης της θρησκευτικής εκπαίδευσης, εθνικοποίηση των εκκλη­σιαστικών ακινήτων)·

δ) η αποκέντρωση και ο φεντεραλισμός (αυτό όμως δεν σήμαινε κατακερματισμό, αλλά ανασύσταση της εθνικής ενότητας επί μιάς νέας, οργανικής βάσεως). «Η Κομμούνα προϋποθέτει την πολιτική ενότητα. Το Κράτος, το Έθνος δεν είναι παρά το άθροισμα των Κομμουνών.» Κ.Ε. των 20 Διαμερισμάτων

ε) ο διεθνισμός (καθώς η Κομμούνα διακήρυξε την παγκο- σμιότητά της -4 Απριλίου- έχοντας ως σημαία της την πα­γκόσμια δημοκρατία, συμμετείχαν σ’ αυτήν εργάτες, αλλά και άλλοι αγωνιστές» από πολλές χώρες, οι οποίοι ανέλαβαν ακόμα και ανώτερες διοικητικές και στρατιωτικές θέσεις -συνολικά 1.725 άτομα)·[8]

στ) ο ανθρωπισμός (απελευθέρωση όσων κρατούνταν χω­ρίς κατηγορία, κατάργηση και δημόσια καταστροφή της γκιλοτίνας)·

ζ) ο κοινωνισμός (ριζική αναμόρφωση της εκπαίδευσης -δημιουργία επιτροπής για την αναδιοργάνωση της εκπαί­δευσης, καθιέρωση δωρεάν παιδείας, σύσταση επιτροπής για την δημιουργία ελεύθερων πανεπιστημίων, μέριμνα για την βελτίωση των συνθηκών ζωής και εργασίας της εργατι­κής τάξης, μείωση του ωραρίου εργασίας, κατάργηση της νυχτερινής εργασίας, καθιέρωση της ισότητας των δύο φύ­λων, κατάργηση των διακρίσεων μεταξύ ανύπανδρων και έγγαμων μητέρων, νόθων και νομίμων παιδιών, μέτρα για την καταπολέμηση της πορνείας και την προστασία των εκδιδομένων γυναικών, πλήρης κατάργηση της ποινικής και αστικής δικαιοδοσίας των επιχειρηματιών στους τόπους δουλειάς.

Κατάργηση του δικαιώματος επιβολής προστίμων και επιστροφή όσων είχαν ήδη εισπραχθεί, κατάργηση των πολιτικών και επαγγελματικών όρκων, δημιουργία επιτρο­πής για την καταγραφή των εγκαταλελειμμένων από τους ιδιοκτήτες τους επιχειρήσεων προκειμένου να επαναλειτουργήσουν υπό εργατικό έλεγχο, κατάργηση των διώξεων λόγω διαμαρτύρησης γραμματίων, απαγόρευση των εξώ­σεων επί τρίμηνο και επιστροφή του ενοικίου του Μαρτίου, απαγόρευση των πωλήσεων ενεχειριασμένων αντικειμέ­νων, δωρεάν επιστροφή όλων των αντικειμένων αξίας κάτω των 20 φράγκων που είχαν ενεχειριασθεί μετά τις 25-4­1871, κατάργηση των τυχερών παιγνίων κ.λπ.)·

η) η πολιτιστική αποαλλοτρίωση (οι κομμουνάροι είχαν συνειδητοποιήσει ότι μια νέα κοινωνία δεν μπορούσε να δημιουργηθεί χωρίς να αποδοθούν στον λαό, τον αληθινό δημιουργό τους, οι επιστήμες, οι τέχνες και η λογοτεχνία, ώστε να υπηρετούν τις πραγματικές ιστορικές και κοινωνικές του ανάγκες και τους αληθινούς του στόχους. Έτσι, έχοντας συλλάβει την σημασία της πολιτιστικής διάστασης, όσον αφορά την συνείδηση των ανθρώπων, καθώς και τις δυνατότητές της, έλαβαν μια σειρά ριζοσπαστικών μέτρων[9] για την δημιουργία ελεύθερων θεσμών και την λήψη πρωτοβουλιών, ελάχιστο δείγμα του πολιτισμού της Κομμούνας, στον οποίο ο χρόνος δεν επέτρεψε να αποκαλυφθεί σε όλο του το εύρος…)·

θ) η αυτοδιεύθυνση (1. στην παραγωγή», η υπό την επί­δραση των προυντονικών ιδεών ίδρυση συνεταιρισμών ως πρώτο βήμα μετατροπής της καπιταλιστικής οικονομίας σε κοινοτιστική, δηλ. σοσιαλιστική, σχέδιο που βέβαια δεν ολοκληρώθηκε λόγω του βραχύβιου της Κομμούνας 2. στο κοινωνικό επίπεδο, ο λαός των συνοικιών βρίσκεται για πρώτη φορά στους δρόμους του κέντρου, καθώς δεν υπάρ­χει πλέον ούτε στρατός, ούτε αστυνομία για να τον εκδιώ­ξει, συμμετέχει ενεργά στις υποθέσεις των συνοικιών, ακό­μη και ολόκληρης της πόλης, και δεν θα φύγει από εκεί παρά μόνο όταν πέσει και το τελευταίο οδόφραγμα)·

ι) η ενότητα (παρ’ ότι στην Κομμούνα συνυπήρχαν αντί­θετες πολιτικές τάσεις και παρά τις οξύτατες μεταξύ τους διαμάχες, ο χαρακτήρας της ήταν ενωτικός,[10] εν αντιθέσει με ό,τι συνέβη στην Ρωσική Επανάσταση, όπως εύστοχα επισημαίνει ο Κάουτσκι. («Η Δικτατορία του Προλετα­ριάτου». Βλ. Π.-Ο. Λισαγκαρέ, Η Ιστορία της Παρισινής Κομμούνας του 1871, τόμος Β’.)

«Το διεθνές επαναστατικό κίνημα, όπως τέθηκε σε κίνηση από το προλεταριάτο της Δύσης έναν αιώνα νωρίτερα, απέτυχε. Οι επίσημες “νίκες” και οι επίσημες “ήττες” του πρέπει να κρίνονται στο φως των συνεπειών τους, και οι αλήθειες τους να αποκατασταθούν. Έτσι, μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι “υπάρχουν ήττες που είναι νίκες και νίκες που είναι πιό επαίσχυντες από τις ήττες” (Καρλ Λήμπκνεχτ, μια μέρα πριν δολο­φονηθεί). Η πρώτη μεγάλη ήττα της προλετα­ριακής εξουσίας, η Παρισινή Κομμούνα, στην πραγματικότητα είναι η πρώτη μεγάλη νίκη της, διότι το πρωτόγονο προλεταριάτο επιβεβαίωσε για πρώτη φορά την ιστορική του ικανότητα να διευθύνει ελεύθερα όλες τις όψεις της κοινωνι­κής ζωής. Ομοίως η πρώτη μεγάλη “νίκη” της, η μπολσεβίκικη επανάσταση, δεν είναι σε τελική ανάλυση παρά η πιό βαριά ως προς τις συνέ­πειες ήττα της.» I.S., Για την Αθλιότητα των Φοιτητικών Κύκλων»[11]

5

Όμως η «άνοιξη»[12] δεν θα διαρκέσει πολύ. Ο νομο­τελειακός χαρακτήρας της περίφημης φράσης[13] του Σαιν- Ζυστ θα επιβεβαιωθεί πανηγυρικά για μία ακόμη φορά. Στις 29 Μαΐου 1871 -μετά από έναν σύντομο βίο 72 μόλις ημε­ρών- η Κομμούνα θα υποκύψει μπροστά στις υπέρτερες δυ­νάμεις τής συνεπικουρούμενης από τον ξένο εισβολέα[14] εγχώριας αντίδρασης, πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος. Ο δήμιος Θιέρσος θα τηλεγραφήσει στους νομάρχες του: «Η τάξη, η δικαιοσύνη και ο πολιτισμός τελικώς νίκησαν. […] Η γη είναι στρωμένη με τα πτώματά τους».

Παρ’ όλα αυτά, όπως το μένος της άρχουσας τάξης δεν θα ικανοποιηθεί κατά την διάρκεια της Κομμούνας με τους τόνους λάσπης που εξακόντιζε εναντίον των κομμουνάρων (οι εξεγερμένοι ήταν «ληστές», «δολοφόνοι», «συμμο­ρίτες» και οι γυναίκες τους «πόρνες»!), και με την άνανδρη δολοφονία των αιχμαλώτων, δεν θα κορεσθεί ούτε με τις εκατόμβες θυμάτων τις οποίες θα προκαλέσει μετά την ήττα της Κομμούνας. Έτσι θα συνεχίσει την εκστρατεία κατασυ­κοφάντησης, στοχεύοντας στην αποσιώπηση, διαστρέ­βλωση και απαξίωση του ρόλου που έπαιξαν μεγάλες μορφές[15] του πνεύματος στα γεγονότα της Κομμούνας, ρόλο τον οποίο πολλοί ιστορικοί του κατεστημένου χαρα­κτήρισαν ως μελανή κηλίδα της προσωπικής τους ζωής.

Εξ ου και ποιητές όπως ο Αρτύρ Ρεμπώ, ο Πωλ Βερλαίν και ο Σαρλ Μπωντλαίρ, θεωρούνται μέχρι σήμερα «καταρα­μένοι», «παρακμιακοί», «αυτοκαταστροφικοί ρομαντικοί» κ.λπ., κατά βάναυση παραβίαση της ιστορικής αλήθειας την οποία επεδίωκαν να συσκοτίσουν οι επονείδιστοι αστοί συκοφάντες, δηλ. ότι αυτοί οι άνδρες ήταν εναντίον της ηθικής και των αξιών της αστικής τάξης, έστω κι αν το όπλο τους δεν ήταν η ταξική πάλη ή ο πόλεμος των οδοφρα­γμάτων, αλλά ο ποιητικός ανταρτοπόλεμος.

Ωστόσο, τα λόγια μιας χούφτας κομμουνάρων λίγο πριν πέσουν στην μάχη -«Είμαστε θνητοί, αλλά η επανάστασή μας είναι αθάνατη»- έμελλε να αποδειχθούν προφητικά, διότι …«Νικολά, η Κομμούνα δεν πέθανε!» (Μάης ’68), καθώς «το εργατικό Παρίσι με την Κομμούνα του θα γιορ­τάζεται πάντα ως ο ένδοξος πρόδρομος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τούς έχει κλείσει μέσα στην μεγά­λη της καρδιά η εργατική τάξη, ενώ τους εξολοθρευτές της τούς έχει ήδη καρφώσει η Ιστορία στον αιώνιο εκείνο πάσ­σαλο της ατίμωσης, απ’ όπου δεν μπορούν να τους λυτρώ­σουν ούτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους». (Μαρξ, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Γαλλία)

Η Κομμούνα ως ιστορικό γεγονός δεν υπήρξε απλώς ένα στάδιο μιας βαθμιαίας κοινωνικής προόδου, αλλά ένα χρο­νικό άλμα, μία από εκείνες τις στιγμές που ακυρώνουν τον ιστορικό χρόνο. Ιδού γιατί η Κομμούνα μπορεί να θεωρηθεί επιτυχία παρά την αποτυχία της. Φυσικά, αν ιδωθεί υπό το πρίσμα του συντηρητικού, του φανατικού της αποτελεσματικότητας, της πολιτικής ως τέχνης του εφικτού ή των «ανα­γκαίων συνθηκών», η Κομμούνα ήταν ένα απονενοημένο εγχείρημα, παράλογο και ανεδαφικό, καταδικασμένο εκ των προτέρων σε αποτυχία.

Όμως αυτή η «λογική θερμοκη­πίου» παραγνωρίζει το ουσιώδες: η Κομμούνα ήταν επίσης η εξέγερση ενός καταπιεσμένου πληθυσμού εναντίον μίας τέτοιας συμβατικής σοφίας με την υποτιθέμενη σύνεσή της, διότι «όταν διψάει η ψυχή πρέπει να πιει κι ας είναι και φαρμάκι». (Βίκτωρ Ουγκώ, Ρουΐ Μπλας, εκδ. Δημητράκου) Ο μύθος είναι συχνά σημαντικότερος από το πραγματικό γεγονός, ενώ η αποτυχία ενίοτε πιο σημαντική από οποιο­δήποτε κέρδος θα μπορούσε να αποφέρει η μετριοπάθεια, διότι χωρίς τέτοιες «αποτυχίες» θα χανόταν κάθε όραμα.

Ως εκ τούτου, η Κομμούνα αντιπροσωπεύει μια κομβική στιγ­μή κατά την οποία «ούτε η αισθητική, ούτε η κοινωνική θεωρία είναι σε θέση να αγκαλιάσουν επαρκώς την όλη κοι­νωνική κατάσταση. Οι κομμουνάροι της περιοχής Μπελβίλ του Παρισιού, που αγωνίσθηκαν στις μάχες των οδοφραγ­μάτων και σκοτώθηκαν κατά δεκάδες χιλιάδες απ’ τα όπλα των Βερσαλλιών, αρνήθηκαν να περιορίσουν την εξέγερση τους στον ιδιωτικό κόσμο που περιέγραφαν τα ποιήματα των συμβολιστών, ή στον δημόσιο κόσμο που περιέγραφε η μαρξιστική οικονομία. Απαιτούσαν το φαΐ και το ανυψω­μένο ηθικό, το γεμάτο στομάχι και την οξυμένη αισθαντικότητα. Η Κομμούνα έπλευσε σε μια θάλασσα οινοπνεύμα­τος -εβδομάδες ολόκληρες οι πάντες στην περιοχή Μπελβίλ ήταν κατά θαυμαστό τρόπο μεθυσμένοι.

Μη κατεχόμενοι από τον μεσοαστικό καθωσπρεπισμό των ινστρουχτό­ρων τους, οι κομμουνάροι της Μπελβίλ μετέτρεψαν την εξέγερση τους σε ένα πανηγύρι δημόσιας χαράς, παιχνιδιού και συναδέλφωσης. […] Αντιμετωπίζοντας μια αιματηρή σύγκρουση και μια σχεδόν βέβαιη ήττα, οι κομμουνάροι κλώτσησαν την ζωή τους με την αυταπάρνηση των ανθρώ­πων οι οποίοι, έχοντας γευτεί την εμπειρία του ανοικτού, δεν μπορούν πλέον να επιστρέφουν στα φέρετρα της καθημερι­νής ρουτίνας, της σκληρής δουλειάς και της παραίτησης. Έκαψαν το μισό Παρίσι, μαχόμενοι έως το τέλος στα υψώ­ματα της περιοχής τους». (Μάρραιη Μπούκτσιν, «Επιθυμία και Ανάγκη στο Επαναστατικό Κίνημα», Πεζοδρόμιο, τεύχος 8)

Όμως, και πριν ακόμη επιτεθούν οι Βερσαλλίες κατά του Παρισιού, ο Βιλιέρ ντελ’Ιλ Αντάμ έγραφε έκπληκτος (The Communards of 1871): «Ποιος θα το πίστευε; Το Παρίσι πολεμά και τραγουδά. Ενώ επίκειται η επίθεση ενός ανηλεούς και εξαγριωμένου στρατού κατά του Παρισιού, εκείνο γελά! Το Παρίσι είναι περικυκλωμένο απ’ όλες τις πλευρές από χαρακώματα και οχυρώσεις, κι όμως μέσα σ’ αυτά τα φοβερά τείχη υπάρχουν γωνιές στις οποίες οι άνθρωποι γελούν».

Ιδού γιατί οι κομμουνάροι υπήρξαν πραγματικά ηρωικοί, έχοντας εκείνη την σπίθα που ο Ωγκύστ Ρενουάρ, αν και αντίπαλος της Κομμούνας, τους αναγνωρίζει ότι διέθεταν: «Είναι παρανοϊκοί, αλλά έχουν μέσα τους την σπίθα εκείνη που δεν σβήνει ποτέ».

«Ουτοπία είναι η αλήθεια του αύριο.» Βίκτωρ Ουγκώ

6

Ο σύγχρονος σκεπτικιστής δεν μπορεί βεβαίως να απο­φύγει τον πειρασμό να θέσει το ερώτημα: έχει η Παρισινή Κομμούνα κάποια σημασία για το σήμερα ή αποτελεί ένα ακόμη έκθεμα στο μουσείο της ιστορίας των επανα­στάσεων, αξιομνημόνευτο μεν, αλλά που δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή πραγματικότητα;

Ο αστός, ο γραφειοκράτης, το στέλεχος, ο σταλινικός, θα απαντήσουν εν χορώ «Ουδεμία!», αναμασώντας το γνωστό τροπάρι ότι η σύγχρονη ανάπτυξη της επιστήμης, οι πολυπλοκότητες της παραγωγής, της διανομής και των υπηρε­σιών απαιτούν την ύπαρξη ειδικών,[16] ενώ η αλματώδης πληθυσμιακή αύξηση και η πραγματικότητα των σύγχρονων μαζικών κοινωνιών, εξειδικευμένα πολιτικά στελέχη (κόμ­ματα), και ότι, συνεπώς, η αυτοδιεύθυνση είναι μια ουτο­πία.[17]

Όμως αυτόν ακριβώς τον μύθο κατέρριψε η Κομμούνα και η μεταγενέστερη εφαρμογή της αυτοδιεύθυνσης σε μα­ζική κλίμακα (Σοβιέτ, Μαχνοβιτσίνα, Ισπανικός Εμφύλιος) -για να μην αναφέρουμε τις πολυάριθμες επιτυχείς εφαρ­μογές της σε μικρότερη κλίμακα, τόσο στην σημερινή επο­χή όσο και στο παρελθόν- η οποία δεν επιβίωσε όχι επειδή κατέρρευσε υπό το βάρος των ανεπαρκειών της, αλλά επειδή υπέκυψε μπροστά στην υπέρτερη δύναμη της αντί­δρασης, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Παρισινής Κομμούνας.

Φυσικά, εξίσου νοσηρή και ηλίθια είναι η μηχανιστική υιοθέτηση της Κομμούνας ως πρότυπο για την σύγχρονη πραγματικότητα[18] ή ακόμη και για το μέλλον, όπως συμβαί­νει σε πολλές περιπτώσεις αθεράπευτης ιδεοληψίας ή από­πειρας αποικιοποίησης του μέλλοντος. Αυτό, όμως, επ’ ουδενί αναιρεί την σημασία της ως γόνιμης πηγής ιδεών της επαναστατικής δράσης. Διότι, εν κατακλείδι, μας δίδαξε με όσα έκανε ή δεν έκανε, και με όσα απέτυχε να κάνει, ότι η απελευθέρωση της εργατικής τάξης είναι έργο της ίδιας της εργατικής τάξης και, από κοινού με την μετέπειτα Ρωσική[19] Επανάσταση, τι πρέπει και τι δεν πρέπει να είναι μια κοινω­νική επανάσταση.

«Το πτώμα κείτεται καταγής, όμως η ιδέα ζει» (Β. Ουγκώ) …και, ως εκ τούτου, η εμπειρία της Κομμούνας αποτελεί παράδειγμα και οδηγό για κάθε σημε­ρινό ή μελλοντικό εγχείρημα για την εγκαθίδρυση μιας κοι­νωνίας στην οποία, επιτέλους, «η διαχείριση των πραγμάτων θα αντικαταστήσει την διακυβέρνηση των ανθρώπων» (Σαιν-Σιμόν), διότι «η ριζική ανοικοδόμηση της κοινωνίας πρέπει να αναπτύξει μεθόδους που χρησιμεύουν στην απελευθέρωση της δημιουργικής παρόρμησης και όχι στην εδραίωση νέων μορφών εξουσίας». (Νόαμ Τσόμσκι) «Ποιος λοιπόν μπορεί να γράψει την αλήθεια, εκτός από εκείνον που την έχει αισθανθεί;» Καρδινάλιος του Ρετζ, Απομνημονεύματα

7

Το έπος της Κομμούνας, τόσο στον καιρό της όσο και στην πορεία του χρόνου, έχει υποστεί τα πάνδεινα στα χέ­ρια των ειδικών της ανασύστασης του παρελθόντος. Θα γνωρίσει την παραχάραξη από τους αστούς ιστοριο­γράφους, την υποτίμηση από ορισμένους μαρξιστές και την μυθοποίηση από πολλούς ριζοσπάστες επαναστάτες -μη εξαιρουμένων κάποιων αναρχικών- παρ’ όλα αυτά, όμως, θα βρει τον αυθεντικό, αμερόληπτο και ασυμβίβαστο ιστο­ρικό της στο πρόσωπο του Λισαγκαρέ.

Ο Προσπέρ-Ολιβιέ Λισαγκαρέ (Τουλούζη 1838 – Παρίσι 1901) ήταν ένας δημοσιογράφος ιδιότυπων ελευθεριακών[20] αντιλήψεων, ο οποίος βίωσε τα γεγονότα που αφηγείται και πολέμησε μέχρι τέλους στα οδοφράγματα. Ήταν γόνος μίας μεσοαστικής βασκικής οικογένειας, αλλά γεννήθηκε και έζησε στην Γαλλία, όπου είχε μεταναστεύσει η οικογένειά του. Η κλασική και φιλολογική παιδεία του άφησε ανάγλυ­φα τα σημάδια της στο συγγραφικό του έργο, η δε εντρύφηση του στην Ελληνική και Ρωμαϊκή Ιστορία και Μυθολο­γία και, κυρίως, στο επαναστατικό παρελθόν της Γαλλίας, επηρέασε βαθύτατα την πνευματική του ανάπτυξη.

Όταν ήταν 10 ετών, το καθεστώς του αστού-βασιλιά Λουδοβίκου-Φιλίππου, προϊόν της Επανάστασης του 1830, θα ανατραπεί από την Επανάσταση του ’48. Η τελευταία, που έμεινε στην Ιστορία και ως οι Ημέρες του Ιουνίου, ήταν μια αιματηρή σύγκρουση μεταξύ μπουρζουαζίας και εργα­τικής τάξης του Παρισιού, η οποία απετέλεσε το προοίμιο της Κομμούνας του 1871. Η Β’ Αυτοκρατορία, που θα θεμελιωθεί πάνω στα πτώματα των εργατών του Παρισιού, θα διαρκέσει 18 χρόνια, και ο Λουδοβίκος-Ναπολέων, ο οποίος το 1849 θα εκλεγεί πρόεδρος με την ψήφο των επαρχιωτών, θα εγκαθιδρύσει την προσωπική του εξουσία με το πραξικόπημα της 2ας Δεκεμβρίου 1851, για να γίνει ο αυτοκράτορας Ναπολέων Γ’ έναν χρόνο αργότερα.

Έτσι ο Λισαγκαρέ θα μεγαλώσει μέσα σε ένα δικτατορικό καθεστώς στο οποίο η ελευθερία είναι ανύπαρκτη και τα συνδικάτα και τα εργατικά κόμματα εκτός νόμου. Σύντομα γίνεται εχθρός της Αυτοκρατορίας και κατά την δεκαετία του 1860, λόγω της ελαφρώς πιο φιλελεύθερης ατμόσφαι­ρας που επικρατούσε, θα εργασθεί στις δημοκρατικές εφη­μερίδες Avenir και Réforme, ενώ όλη αυτήν την περίοδο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί αστοδημοκράτης αριστερών τάσεων. Μέσω αυτής της εμπειρίας θα μυηθεί στα μυστικά της δημοσιογραφίας και θα γνωρίσει τις προσωπικότητες τόσο του κατεστημένου όσο και των αντιπολιτευτικών ομά­δων -κάτι που αργότερα θα αποδειχθεί πολύτιμο, όταν θα συγγράψει την Ιστορία της Κομμούνας– ενώ συγχρόνως θα ριζοσπαστικοποιείται ολοένα και περισσότερο και θα διωχθεί επανειλημμένα για αδικήματα του νόμου περί Τύπου.

Με το ξέσπασμα του Γαλλοπρωσικού Πολέμου, για να αποφύγει την σύλληψη όντας γνωστός ριζοσπάστης, φεύγει από το Παρίσι, όπου θα επιστρέφει αργότερα μετά την κα­τάρρευση της Αυτοκρατορίας, ενώ μετά τον σχηματισμό της Προσωρινής Κυβέρνησης ορίζεται Επίτροπος Πολέμου στην Τουλούζη. Όταν θα γίνει ανακωχή και θα ανακηρυχθεί η Κομμούνα, θα εργασθεί στις εφημερίδες  Action και La Tribune du Peuple. Όντας αταλάντευτος υπέρμαχος της Κομμούνας, ο Λισαγκαρέ θα γράψει εκφράζοντας βαθύ­τατη περιφρόνηση για τους εχθρούς της και ιδίως για τον μελλοντικό σφαγέα της Θιέρσο. Υπήρξε ένας από εκείνους που πολέμησαν μέχρι τέλους τον στρατό των Βερσαλλιών και, μάλιστα, ίσως ήταν ο υπερασπιστής του τελευταίου οδοφράγματος.[21]

Μετά την πτώση της Κομμούνας, ο Λισαγκαρέ θα αφιε­ρώσει τα 5 πρώτα χρόνια της αυτοεξορίας του στην συγγρα­φή αυτού του βιβλίου -του σημαντικότερου των έργων[22] του- το οποίο θα εκδοθεί για πρώτη φορά στις Βρυξέλλες το 1876. Το έργο αυτό είναι αναμνήσεις και συγχρόνως ιστορία, περιέχει δε οξυδερκείς παρατηρήσεις που το καθιστούν ανεκτίμητο, ενώ αποτελεί διεθνώς την εκτενέ­στερη, πληρέστερη και πιστότερη καταγραφή των γεγονό­των της Κομμούνας, κάτι που αναγνωρίζεται τόσο από τους αστούς όσο και από όλες τις τάσεις τού -με ή χωρίς εισαγωγικά- επαναστατικού κινήματος (μη εξαιρουμένου ακόμη και του …Στάλιν, ο οποίος εγκωμιάζει τον Λισαγκαρέ στο κατά τα άλλα απείρου κάλλους «κριτικό» κείμενό του με τίτλο «Αναρχισμός και Σοσιαλισμός», εφημερίδα Ριζοσπάστης, 21-10-2001), ως εκ τούτου δε, θεωρείται από την Αριστερά ως η επίσημη ιστορία της Κομμούνας.

« Η Ιστορία της Κομμούνας του Λισαγκαρέ είναι η μόνη αυθεντική και αξιόπιστη ιστορία που έχει γραφτεί ποτέ γι’ αυτό το πλέον αξιομνημόνευτο κίνημα της σύγχρονης επο­χής. Είναι αλήθεια ότι ο Λισαγκαρέ υπήρξε στρατιώτης της Κομμούνας, είχε όμως το θάρρος και την εντιμότητα να πει την αλήθεια. Δεν προσπάθησε να αποκρύψει τα λάθη του κόμματός[23] του, ούτε να δικαιολογήσει τις μοιραίες αδυνα­μίες της Επανάστασης.» (Ελεανόρ Μαρξ[24] )

Ο Λισαγκαρέ είδε στην Κομμούνα την «μεγαλύτερη πλημμυρίδα του αιώνα», προάγγελο «αναπόφευκτων επαναστάσεων», για την επιτυχία των οποίων έκρινε αναγκαία την συμμαχία της μικροαστικής τάξης και του προλεταριάτου, της οποίας προεικόνιση υπήρξε ήδη η Παρισινή Κομμούνα.

Καθώς το βιβλίο του δεν είναι αποτέλεσμα εξερεύνησης σκονισμένων αρχείων, φέρει ανάγλυφη την σφραγίδα της βιωμένης εμπειρίας, ενώ εμπνέεται από το πάθος του ανθρώπου που έχει συμμετάσχει ενεργά στα γεγονότα, του πολεμιστή -ο συγγραφέας του ακολούθησε την εκτύλιξη των γεγονότων ως ταπεινός δημοσιογράφος και «απλός μαχητής» των οδοφραγμάτων, μη όντας, σύμφωνα με τα ίδια του τα λόγια, «ούτε μέλος, ούτε αξιωματούχος, ούτε υπάλληλος της Κομμούνας». Έτσι, στην Ιστορία του, επικε­ντρώνει την προσοχή του στο τι πραγματικά συνέβη, εν αντιθέσει προς τον Μαρξ, ο οποίος, στο βιβλίο του Ο Εμφύ­λιος Πόλεμος στην Γαλλία, κάνει μια θεωρητική ανάλυση της φύσης της Κομμούνας, αντλώντας διδάγματα χάριν του εργατικού κινήματος. Εν τούτοις, ο Λισαγκαρέ δεν αρκείται στην απλή αφήγηση των γεγονότων, αλλά επισημαίνει και τις κοινωνικές πλευρές της Κομμούνας, σκιαγραφώντας τα προλεταριακά χαρακτηριστικά της: ένα νέο πολιτικό σχήμα, απόρροια μιας βούλησης για άμεση δημοκρατία. Επιπλέον, καταδεικνύει τον διττό χαρακτήρα της Κομμούνας: εθνικό, καθώς η Κομμούνα υπήρξε μία αντίδραση κατά της εθνικής προδοσίας, και διεθνιστικό, καθώς έγινε το σύμβολο της παγκόσμιας δημοκρατίας, αναθέτοντας σε ξένους ύπατα αξιώματα, όπως π.χ. στον Φράνκελ, στον Ντομπρόφσκι κ.ά.

Η ελληνική έκδοση του βιβλίου του Λισαγκαρέ (εκδό­σεις Ελεύθερος Τύπος), η πλέον πλούσια σε ύλη παγκοσμίως, από όσο γνωρίζω, έχει εμπλουτιστεί με πολλά βοη­θητικά ή συμπληρωματικά κείμενα, τα οποία επέλεξα από ένα πλήθος πρωτογενούς και μεταγενέστερου ιστορικού υλικού: ένα κριτικό κείμενο του Ανρί Γκυγιεμέν για τα γε­γονότα από την Γαλλική Επανάσταση έως την Κομμούνα, εκτενές χρονολόγιο, ντοκουμέντα της εποχής, πίνακα ονο­μάτων και οργανώσεων, εκτενή βιβλιογραφία, πλούσια εικονογράφηση και μια αποτίμηση της Κομμούνας από τους σημαντικότερους ιστορικούς εκπροσώπους της μαρξι­στικής και της ελευθεριακής σοσιαλιστικής σχολής, καθώς επίσης και 4 σύγχρονες συνεισφορές, έτσι ώστε να αναδειχθεί η σημασία της σε όλες της τις διαστάσεις και ο αναγνώ­στης να μπορέσει να εμβαθύνει στο θέμα μακριά από τους παραμορφωτικούς φακούς της ιδεολογίας και τους δογματι­σμούς και τις μυθοποιήσεις[25] των κάθε λογής επίδοξων ιδιο­κτητών της Ιστορίας…

Νίκος Β. Αλεξίου

(Το παραπάνω κείμενο, με κάποιες μικρές αλλαγές, αποτελεί την Εισαγωγή μου στο βιβλίο του Π.-Ο. Λισαγκαρέ Η Ιστορία της Παρισινής Κομμούνας του 1871, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος [τόμος Α’], στο οποίο επίσης εμπεριέχονται τα κείμενα του Κροπότκιν και της 1.8. [τόμος Β’].)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ (1848-1880)

Το παρόν χρονολόγιο γεγονότων – όχι άσχετα –  αρχίζει με την πρώτη μεγάλη σύγκρουση της εργατικής τάξης με αυτή των αστών, τον Ιούνιο του 1848 στη Γαλλία, και πιο συγκεκριμένα στο Παρίσι. Μία σύγκρουση η οποία διέλυσε την ψευδαίσθηση ότι με το τέλος της μοναρχίας όλα τα προβλήματα των καταπιεσμένων θα λυθούν ως δια μαγείας, και που αποτέλεσε μία σημαντική παρακαταθήκη για τους επόμενους αγώνες των εργατών, όχι μόνο στη Γαλλία αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.

(Περισσότερα εδώ: Η Πρώτη Μεγάλη Σύγκρουση – Ιούνης 1848)

1848

Φεβρουάριος: Πρωτοδημοσιεύεται στο Λονδίνο το Κομμουνι­στικό Μανιφέστο.

22 Φεβρουάριου: Εργατική εξέγερση στο Παρίσι και εισβολή στην Εθνοσυνέλευση.

23 Φεβρουάριου: Απόλυση του Γκιζό.

24 Φεβρουάριου: Κατάλυση του καθεστώτος και ανακήρυξη της Β’ Δημοκρατίας. Η Προσωρινή Κυβέρνηση, υπό τον ποιητή και πολιτικό Αλφόνσο Λαμαρτίνο, καθιερώνει την καθολική ψηφο­φορία και καταργεί την δουλεία στις αποικίες.

25 Φεβρουάριου·. Ως απάντηση στην πρόταση του Λουΐ Μπλαν να εγγυηθεί η κυβέρνηση εργασία για κάθε πολίτη, δημιουργούνται τα Εθνικά Εργοτάξια -παρωδία των οραματισμών του, με στόχο τόσο την δυσφήμηση του ιδίου, όσο και των σοσιαλι­στικών ιδεών.

7 Μορτίου-15 Ιουνίου·. Τεράστια αύξηση της ανεργίας (από 6.100 σε 118.310 άτομα) στην Γαλλία. Η περίφημη Επιτροπή του Λουξεμπούρ, με πρόεδρο τον Λουΐ Μπλαν, γίνεται διαιτητής των συντεχνιακών συγκρούσεων και επίκεντρο της σοσιαλιστικής προπαγάνδας.

Απρίλιος: Εκλογή νέας Συντακτικής Συνέλευσης, στην οποία επικρατούν οι εχθρικά διακείμενοι προς τον σοσιαλισμό μετριο­παθείς δημοκρατικοί.

15 Μαΐου: Ο Μπαρμπές επιχειρεί να σχηματίσει επαναστατική κυβέρνηση στο Δημαρχείο του Παρισιού. Ο Μπλανκί καταδικά­ζεται σε 10 ετή κάθειρξη λόγω της συμμετοχής του στα γεγονότα. Για τον ίδιο λόγο διώκεται και ο Αλεξάντρ Αλμπέρ, ο επονομα­ζόμενος «Εργάτης», αντιπρόεδρος της Επιτροπής του Λουξεμ­πούρ και μέλος της κυβέρνησης του Φεβρουάριου.

22-25 Ιουνίου (Οι Ημέρες του Ιουνίου): Αυθόρμητη επαναστα­τική έκρηξη στο Παρίσι.

22 Ιουνίου: Μετά την άρνηση του μέλους (από τις 10/5) της Εκτελεστικής Επιτροπής, Μαρί, να δεχθεί αντιπροσωπία εργα­τών με επί κεφαλής τον Πυζόλ, σχετικά με το ζήτημα της μαζικής απόλυσης χιλιάδων εργατών και την κατάργηση των Εθνικών Εργοταξίων, η εξέγερση των εργατών κορυφώνεται.

23 Ιουνίου: Ο Λαμαρτίνος παύεται από το αξίωμά του, όταν οι αστοί αντιλαμβάνονται ότι στην πραγματικότητα λειτουργεί ως εκπρόσωπος της εργατικής τάξης.

24 Ιουνίου: Η Εκτελεστική Επιτροπή εκχωρεί δικτατορική εξου­σία στον υπουργό Πολέμου στρατηγό Καβενιάκ, με εντολή να θέσει υπό έλεγχο τους εξεγερμένους που έστηναν οδοφράγματα σε όλο το Παρίσι.

24 Ιουνίου: Αιματηρές μάχες οδοφραγμάτων. Σε ένα από αυτά, στην οδό Σαιντ-Αντουάν, σκοτώνεται ο αρχιεπίσκοπος του Παρι­σιού Αφρ, καθώς μάταια προσπαθούσε να πείσει τα αντι- μαχόμενα μέρη να σταματήσουν την αδελφοκτόνο αιματοχυσία.

26 Ιουνίου: Τελευταίες μάχες. Ο Καβενιάκ αντιμετωπίζει τον «κόκκινο κίνδυνο», πνίγοντας την εξέγερση στο αίμα. Τελικός απολογισμός: 10.000 νεκροί, 15.000 αιχμάλωτοι και 4.300 εκτοπισμένοι σε στρατόπεδα στην Αλγερία.

Σεπτέμβριος·. Το νεοϊδρυθέν από τον Θιέρσο Κόμμα της Τάξης (οπαδοί των Βουρβώνων, του Αουδοβίκου-Φιλίππου και καθολι­κοί), υποστηρίζει την υποψηφιότητα για την προεδρία του ανιψιού του Ναπολέοντα Α’, Λουδοβίκου-Ναπολέοντα.

10 Δεκεμβρίου·. Ο Λουδοβίκος-Ναπολέων (μετέπειτα Ναπολέων Γ’) εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας, υποστηρίζεται από λαό και κλήρο, και εμφανίζεται ως απόλυτος κύριος του στρατού και της γραφειοκρατίας.

1849

Μάϊος·. Νίκη του συντηρητικού Κόμματος της Τάξης στις εκλο­γές.

13 Ιουνίου·. Ο Αεντρύ-Ρολέν ηγείται μιάς μαζικής διαδήλωσης κατά του Λουδοβίκου-Ναπολέοντα. Ο στρατηγός Σανγκαρνιέ και η Εθνοφρουρά διαλύουν τους διαδηλωτές. Μεταξύ των συλλη- φθέντων είναι και 33 βουλευτές. Διάγγελμα του Λουδοβίκου-Να­πολέοντα εγκαινιάζει μια πολιτική διώξεων. Οι Λεντρύ-Ρολέν, Πυά, Ντελεκλύζ και άλλοι ορεινοί διαφεύγουν στο εξωτερικό.

1850

Μάρτιος·. Επαναληπτικές εκλογές για την πλήρωση κενών κοινο­βουλευτικών εδρών, τις οποίες καταλαμβάνουν ριζοσπάστες.

1851

2 Δεκεμβρίου·. Πραξικόπημα του Λουδοβίκου-Ναπολέοντα. Σύσσωμοι οι δημοκρατικοί αγωνίζονται με σθένος επί μέρες κατά του πραξικοπήματος, αλλά θα ηττηθούν στις οδομαχίες τόσο στο Παρίσι όσο και σε άλλες πόλεις. Χιλιάδες δημοκρατικοί συλ- λαμβάνονται και απελαύνονται.

1852

Νοέμβριος·. Ο Λουδοβίκος-Ναπολέων ανακηρύσσεται με δημο­ψήφισμα Αυτοκράτωρ Ναπολέων Γ’. Περίοδος γνωστή ως Β’ Αυτοκρατορία.

1853-1856

Κριμαϊκός Πόλεμος: Ρωσία εναντίον Τουρκίας, Γαλλίας, Αγγλίας και Πεδεμοντίου. Θα λήξει με την ήττα της Ρωσίας.

1857

Εκλογή στην Εθνοσυνέλευση της πρώτης αντιπολιτευτικής δημο­κρατικής Ομάδας των «5».

1858

14 Ιανουάριου: Ο Ιταλός επαναστάτης Ορσίνι αποπειράται να δολοφονήσει τον Ναπολέοντα Γ’. Συλλαμβάνεται, δικάζεται (με συνήγορο υπερασπίσεως τον Ζυλ Φαβρ), καταδικάζεται σε θάνα­το και εκτελείται.

1860

Ο βαρόνος Ωσμάν, νομάρχης στο Διαμέρισμα του Σηκουάνα (1853-70), προσαρτά απομακρυσμένες κοινότητες στην διοίκηση του Παρισιού.

1861-1867

Υπό τον Μπαζέν, εκστρατεία της Γαλλίας στο Μεξικό.

1863

Ιανουάριος: Πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο αυταρχικός Εζέν Ρουέρ, γνωστός και ως «αντιαυτοκράτορας».

1864

Ο Ανρί Τολέν κατέρχεται στις εκλογές ως υποψήφιος της εργατι­κής τάξης. Κυκλοφορεί το Μανιφέστο των 60.

25 Μάίου: Κατόπιν πιέσεων του Θιέρσου, παραχωρούνται ορισμένες ελευθερίες και δικαιώματα (αναγνώριση του δικαιώ­ματος της απεργίας, της ελευθερίας του Τύπου και του συνεται- ρίζεσθαι).

28-29 Σεπτεμβρίου: Ίδρυση της Α’ Διεθνούς στο Σαιν-Μάρτινς Χωλ του Λονδίνου.

1866

Α’ Συνέδριο της Διεθνούς στις Βρυξέλλες. Συλλήψεις μπλανκιστών.

1867

Εργατική αντιπροσωπία επισκέπτεται την Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι. Απεργία των εργατών χαλκού στο Παρίσι.

Φεβρουάριος: Οι Γάλλοι εισβολείς στο Μεξικό υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν την χώρα, μετά και από τις διαμαρτυρίες των ΗΠΑ.

1868

Φιλελευθεροποίηση των νόμων περί Τύπου, διεύρυνση των δικαιωμάτων των μελών του Κοινοβουλίου, ελευθερία του συνέρχεσθαι.

14 Νοεμβρίου: Ο Ντελεκλύζ δικάζεται για τα άρθρα του στην

ΚένείΙ και την διενέργεια εράνου για την ανέγερση ανδριάντα του βουλευτή και ιατρού Ζαν Μπωντέν, που είχε σκοτωθεί σε οδό­φραγμα στις 3-12-1851. Συνήγορός του αναλαμβάνει ο Λέων Γαμβέττας, ο οποίος εκφωνεί τον περίφημο φιλιππικό του κατά της Αυτοκρατορίας και καθίσταται διάσημος.

1869

Το Μανιφέστο της Μπελβίλ του Γαμβέττα μαζί με το κείμενο Η Ριζοσπαστική Πολιτική (1868) του Ζυλ Σιμόν, αποτελούν την βάση του πολιτικού προγράμματος του Ριζοσπαστικού Κόμμα­τος. Στο Συνέδριο της Α’ Διεθνούς (που αριθμεί ήδη 800.000 μέλη) στην Βασιλεία, η Διεθνής Σοσιαλδημοκρατική Συμμαχία του Μπακούνιν (ιδρύθηκε το 1868), αμφισβητεί τον ηγεμονικό ρόλο του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς.

Μάιος: Εθνικές εκλογές. Η δημοκρατική αντιπολίτευση λαμβά­νει 3 εκ. ψήφους, σημειώνοντας νίκες σε όλες τις μεγάλες πόλεις, ωστόσο η κυβερνητική παράταξη υπερισχύει με 1 εκ. ψήφους διαφορά. Ο Ανρί Ροσφόρ ιδρύει την εφημερίδα Marseillaise και εκλέγεται βουλευτής στις επαναληπτικές εκλογές για την πλήρω­ση της κενής έδρας της Μπελβίλ. Συνέδριο στην Λυών με θέμα την αποκέντρωση. Αποστολή στρατευμάτων εναντίον των απερ­γών σε Σαιντ-Ετιέν και Ωμπέν.

Δεκέμβριος·. Ίδρυση της Ομοσπονδίας Εργατικών Συνδικάτων.

1870

Ιανουάριος·. Στρατός εναντίον απεργών στο Κρεζό.

2 Ιανουάριου: Φιλελεύθερη κυβέρνηση υπό τον Εμίλ Ολιβιέ.

12 Ιανουάριου: Η κηδεία του δημοσιογράφου Βικτόρ Νουάρ, ο οποίος δολοφονήθηκε από τον εξάδελφο του βασιλιά Πέτρο Βοναπάρτη, εξελίσσεται σε μεγάλη λαϊκή διαδήλωση.

29 Απριλίου: Σύλληψη των μελών του γραφείου της Διεθνούς και του προεδρείου της Συνομοσπονδίας Εργατών.

8 Μαΐου: Δημοψήφισμα επικυρώνει πανηγυρικά το ψήφισμα της Γερουσίας της 20ής Απριλίου, το οποίο ισοδυναμεί με νέο Σύνταγμα.

13 Ιουλίου: Ο Μπίσμαρκ δίνει στην δημοσιότητα το παραποιη­μένο από τον ίδιο τηλεγράφημα του Εμς (τηλεγραφικές οδηγίες, σταλμένες από το Μπαντ-Εμς της πρωσικής Ρηνανίας, σχετικά με την υποψηφιότητα για τον ισπανικό θρόνο του Λεοπόλδου Χοεντσόλερν Σίγκμαρινγκεν, συγγενούς του βασιλιά της Πρω­σίας), για να προσβάλει την γαλλική κυβέρνηση και να επιτα­χύνει την έναρξη του πολέμου.

19 Ιουλίου: Η Γαλλία κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Πρωσίας.

23 Ιουλίου: Διακήρυξη κατά του πολέμου της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων από το Παρίσι.

28 Ιουλίου: Ο Ναπολέων Γ’ αναλαμβάνει αρχηγός του στρατού.

4 Αυγούστου: Ήττα της εμπροσθοφυλακής του Μακ-Μαόν στο Βισενμπούρ, από την Γ’ γερμανική στρατιά.

6 Αυγούστου: Συντριβή των δυνάμεων του Μακ-Μαόν. Κατά­ληψη της Αλσατίας. Η Α’ γερμανική στρατιά νικά τις γαλλικές δυνάμεις του Φροσάρ και εισέρχεται στην Λωραίνη.

8-9 Αυγούστου: Διαδηλώσεις στο Παρίσι κατά της Αυτοκρα­τορίας. Πτώση του Ολιβιέ.

12 Αυγούστου: Μετά τις ήττες των Γάλλων και την νικηφόρο προέλαση των Πρώσων, ο Ναπολέων Γ’ διατάσσει γενική υπο­χώρηση στο Σαλόν. Η διοίκηση του στρατού ανατίθεται στον στρατάρχη Μπαζέν.

14 Αυγούστου: Κατάληψη του Νανσύ. Διάλυση του Κοινοβου­λίου. Απόπειρα εξέγερσης των μπλανκιστών στο Παρίσι και επίθεση με σκοπό την κλοπή όπλων στον πυροσβεστικό σταθμό της Λα Βιλέτ.

16-18 Αυγούστου: Μάχη στο Γκραβελότ και στο Σαιν-Πριβά. 13.000 νεκροί και τραυματίες Γάλλοι, 19.260 νεκροί και τραυμα­τίες Πρώσοι. Υπό την πίεση της Α’ και Β’ πρωσικής στρατιάς του Χέλμουτ φον Μόλτκε, ο Μπαζέν αναγκάζεται να υποχω­ρήσει και εγκλωβίζεται στο Μετς.

27 Αυγούστου: Ο Μπαζέν παραδίδει άνευ όρων στους Γερμα­νούς 173.000 άνδρες, 6.000 αξιωματικούς, 1.600 κανόνια και 250.000 τουφέκια. (Μετά την απελευθέρωσή της, η αιχμαλωτι­σμένη αυτή στρατιά του Μετς θα αποτελέσει την στρατιά των βερσαλλιέρων που αργότερα θα καταστείλει την Κομμούνα.)

1 Σεπτεμβρίου: Μάχη στο γαλλικό μεθοριακό οχυρό του Σεντάν στις όχθες του Μέϊσυ. Ο Μόλτκε κυκλώνει και σφυροκοπεί τα στρατεύματα του Μακ-Μαόν. Βαρύτατες οι απώλειες των Γάλ­λων. Τραυματισμός του Μακ-Μαόν.

2 Σεπτεμβρίου: Ο αυτοκράτορας Ναπολέων Γ’ και ο στρατάρχης Μακ-Μαόν παραδίδονται στο Σεντάν μαζί με 83.000 άνδρες.

4 Σεπτεμβρίου: Το πλήθος εισβάλλει στην Εθνοσυνέλευση. Η Γ’

Δημοκρατία ανακηρύσσεται στο Δημαρχείο. Σχηματίζεται η Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας (ΚΕΑ). Οι αντιπρό­σωποι των 20 Διαμερισμάτων ζητούν να δοθούν όπλα στον λαό.

6 Σεπτεμβρίου·. Δεύτερο και μαχητικότερο αντιπολεμικό μήνυμα της Διεθνούς.

7 Σεπτεμβρίου·. Η Διεθνής καλεί τους εργάτες να οργανώσουν επιτροπές, κάτι που οδηγεί στον σχηματισμό της Κεντρικής Επι­τροπής των 20 Διαμερισμάτων.

12 Σεπτεμβρίου·. Κατόπιν απαιτήσεως του Ζυλ Φαβρ (υπουργού Εξωτερικών της ΚΕΑ), ο Θιέρσος αναλαμβάνει διπλωματική αποστολή στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, χωρίς όμως αποτε­λέσματα. Η πρωσική εμπροσθοφυλακή φθάνει στο Σατώ-Τιερύ.

18 Σεπτεμβρίου·. Ίδρυση του Συνδέσμου του Νότου από τους διεθνιστές της Λυών και της Μασσαλίας, υπό την επιρροή του Μπακούνιν.

19 Σεπτεμβρίου·. Οι Πρώσοι, που εδώ και 2 μέρες έχουν κατα­λάβει το ύψωμα της Βιλνέβ, κυκλώνουν το Παρίσι και αρχίζουν να το πολιορκούν. Ήττα των Γάλλων στο Σατιγιόν.

19-20 Σεπτεμβρίου·. Συνάντηση Μπίσμαρκ-Φαβρ στην Φεριέρ, στον πύργο του τραπεζίτη Ρότσιλντ. Ο Φαβρ δεν κατορθώνει να ανακρούσει τους όρους που θέτει ο Πρώσος.

20 Σεπτεμβρίου·. Εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στο Παρίσι, όταν γί­νεται γνωστό ότι διεξάγονται διαπραγματεύσεις. Η Κ.Ε. τίθεται επί κεφαλής μιάς αντιπροσωπίας που πηγαίνει στο Δημαρχείο.

28 Σεπτεμβρίου·. Ο Σύνδεσμος του Νότου στέλνει αντιπροσώ­πους στην Τουρ, ζητώντας να έχουν δικαίωμα στρατολογίας και σύστασης ιδιαίτερης οργάνωσης άμυνας οι 15 νομοί της ΝΑ. Γαλλίας. Αποτυχημένη απόπειρα μπακουνικής εξέγερσης στην Λυών.

5 Οκτωβρίου·. Αντιπολεμική διαδήλωση, της οποίας ηγείται ο Γκυστάβ Φλουράνς.

7 Οκτωβρίου·. Ο Γαμβέττας εγκαταλείπει με αερόστατο το πολιορκημένο Παρίσι.

8 Οκτωβρίου·. Αποτυχημένη διαδήλωση της Κ.Ε. των 20 Διαμε­ρισμάτων.

9 Οκτωβρίου·. Ο Γαμβέττας τίθεται επί κεφαλής της Αντιπροσω- πίας (Προσωρινής Κυβέρνησης Εθνικής Σωτηρίας), μεταφέρο- ντας την έδρα της στην Τουρ και αναλαμβάνοντας τα υπουργεία Εσωτερικών και Πολέμου. Στρατολογεί 600.000 άνδρες, σχημα­τίζοντας 12 στρατιωτικά σώματα με 1.400 κανόνια.

27 Οκτωβρίου·. Ο Μπαζέν συνθηκολογεί στο Μετς και η στρατιά της Λωραίνης παραδίδεται στον εχθρό.

28-30 Οκτωβρίου·. Πολύνεκρες μάχες και ήττα των Γάλλων στο Μπουρζέ. Διαπραγματεύσεις Θιέρσου-Μπίσμαρκ.

31 Οκτωβρίου·. Οι μπλανκιστές εξεγείρονται στο Παρίσι μόλις γίνεται γνωστή η παράδοση του Μετς. Κατάληψη του Δημαρ­χείου και συλλήψεις μελών της κυβέρνησης, συμπεριλαμβα­νομένου και του διοικητή του Παρισιού Τροσύ. Η νέα κυβέρ­νηση, με την συμμετοχή κάποιων μετριοπαθών και του Μπλανκί, υπόσχεται εκλογές. Εξεγέρσεις σε Τουλούζη, Μασσαλία και Σαιντ-Ετιέν.

Νοέμβριος·. Ο Ζυλ Φερύ εκλέγεται δήμαρχος του πολιορκημένου και πεινασμένου Παρισιού.

1 Νοεμβρίου·. Διακήρυξη της Κομμούνας στην Μασσαλία. Σύλ­ληψη των επαναστατών.

3-5 Νοεμβρίου·. Δημοψήφισμα στο Παρίσι ενισχύει την θέση της αρχικής ΚΕΑ.

4 Νοεμβρίου·. Εκλογές για την ανάδειξη των δημάρχων των Δια­μερισμάτων.

9 Νοεμβρίου·. Η Α’ στρατιά του Λείγηρα, υπό τον ντ’Ωρέλ ντε Παλαντίν, νικά στο Κουλμιέ τους Βαυαρούς υπό τον φον ντε Ταν, αναγκάζοντάς τους να εκκενώσουν προσωρινά την Ορλεά­νη.

2 Δεκεμβρίου·. Αποτυχημένη έξοδος των πολιορκημένων στο Σαμπινύ-συρ-Μαρν.

5 Δεκεμβρίου·. Απώλεια της Ορλεάνης. Εγκαταλείπεται η προ­σπάθεια διάσωσης του Παρισιού.

9 Δεκεμβρίου·. Η Αντιπροσωπία της Προσωρινής Κυβέρνησης της Τουρ, με επί κεφαλής τον Γαμβέττα, υποχρεώνεται να μεταβεί στο Μπορντώ.

21 Δεκεμβρίου·. Νέα φονική μάχη στο Μπουρζέ.

28 Δεκεμβρίου·. Το πρωσικό πυροβολικό ξεκινά τον βομβαρδι­σμό του Παρισιού.

1871

6 Ιανουάριου·. Η Αντιπροσωπία των 20 Διαμερισμάτων ζητά με την «Κόκκινη Αφίσα» την δημιουργία Κομμούνας.

11-12 Ιανουαρίον. Ήττα της Β’ στρατιάς του Λείγηρα υπό τον Αλφρέ Σανζύ στο Λε Μαν και υποχώρησή της προς Δυσμάς.

15-17 Ιανουάριου: Στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους πολιορκημένους στο οχυρό Μπελφόρ, ο στρατηγός Βούρβαχης χάνει 6.000 άνδρες. Για να σωθούν, οι 85.000 άνδρες του κατα­φεύγουν στην Ελβετία.

18 Ιανουάριου. Στις υπό γερμανική κατοχή Βερσαλλίες, στην Αίθουσα με τους Καθρέφτες, ο Γουλιέλμος Α’ ανακηρύσσεται Γερμανός Αυτοκράτορας.

18-19 Ιανουάριου: Μετά από αλλεπάλληλες νίκες, ο στρατηγός Φαιντέρμπ ηττάται στο Σαιν-Κεντέν, ενώ διατηρεί υπό τον έλεγ­χό του τους νομούς στον Βορρά.

19 Ιανουάριου: Ήττα των Γάλλων κατά την αιματηρή έξοδο στο Μπυζενβάλ. Υπό γερμανική κατοχή η Τουρ (μέχρι τις 9-3-1871).

20 Ιανουάριου: Απελευθέρωση του Φλουράνς από τις φυλακές Μαζάς.

21 Ιανουάριου: Αντικατάσταση του διοικητή του Παρισιού Τροσύ από τον στρατηγό Βινουά. Μεγάλη διαδήλωση στην πλατεία Δημαρχείου διαλύεται βίαια από την κυβέρνηση. Οι εθνοφρουροί κηρύσσουν πόλεμο μέχρις εσχάτων.  Θάνατος του μπλανκιστή Σαπιά.

23 Ιανουάριου: Ο Φαβρ ξεκινά στις Βερσαλλίες διαπραγματεύ­σεις συνθηκολόγησης. Απαγορεύεται η έκδοση επαναστατικών εντύπων και η λειτουργία λεσχών.

26 Ιανουάριου: Υπογραφή της ανακωχής (Φαβρ-Μπίσμαρκ), η οποία θα ανακοινωθεί επισήμως στις 28. Η Γαλλία υποχρεώνεται σε καταβολή αποζημιώσεων 200 εκ. φράγκων εντός 15 ημερών, αφοπλισμό της οχυρωμένης ζώνης του Παρισιού και παράδοση των οχυρών. Σταματά ο βομβαρδισμός του Παρισιού.

6 Φεβρουάριου: Παραίτηση του Γαμβέττα.

8 Φεβρουάριου: Εκλογή νέας Εθνοσυνέλευσης με μοναρχική και υπέρ της συνθηκολόγησης πλειοψηφία. Ο Γαμβέττας επανεκλέ­γεται σε 9 νομούς. Από τους 46 βουλευτές του Παρισιού, μόνον οι 6 είναι υπέρ της συνθηκολόγησης. Η Γενική Συνέλευση της Εθνοφρουράς αποφασίζει να αντισταθεί.

12 Φεβρουάριου: Η Εθνοσυνέλευση συνεδριάζει για πρώτη φορά στο Μπορντώ. Η ΚΕΑ μεταβιβάζει την εξουσία στην Εθνο­συνέλευση.

15 Φεβρουάριον: Κατόπιν εντολής της Εθνοσυνέλευσης, ο συνταγματάρχης Ροσρώ παραδίδει το οχυρό Μπελφόρ, το οποίο υπερασπιζόταν ηρωϊκά από τις 3/11 με 17.600 άνδρες (απώλειες 5.200 άνδρες).

16 Φεβρουάριου: Συνέλευση των αντιπροσώπων των συνοικιών του Παρισιού. Απόφαση για την δημιουργία Κεντρικής Επιτρο­πής της Εθνοφρουράς.

17 Φεβρουάριου: Η Εθνοσυνέλευση εκλέγει πρόεδρο τον Ζυλ Γκρεβύ και «επί κεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας» (πρωθυ­πουργό) τον Θιέρσο.

24 Φεβρουάριου: Συνέλευση 2.000 αντιπροσώπων της Εθνο­φρουράς στο Βώξχολ. Έναρξη πολυήμερων διαδηλώσεων στην πλατεία Βαστίλλης.

26 Φεβρουάριου: Υπογραφή των προκαταρκτικών όρων της συν­θήκης ειρήνης στις Βερσαλλίες. Η Εθνοφρουρά συγκεντρώνει τα κανόνια της στην Μονμάρτρη και στην Μπελβίλ για να τα προ­στατεύσει.

1 Μαρτίου: Πανηγυρική είσοδος των Πρώσων στο Παρίσι και παρέλασή τους στα Ηλύσια Πεδία. Χάρη στην «Μαύρη Αφίσα» δεν σημειώνονται επεισόδια. Ο Θιέρσος επιτυγχάνει την επικύ­ρωση των όρων της συνθήκης ειρήνης από την Εθνοσυνέλευση.

3 Μαρτίου: Ίδρυση της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας της Εθνο­φρουράς. Απόφαση για επανεκλογή όλων των αξιωματικών.

10 Μαρτίου: Τελευταία συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης στο Μπορντώ. Ψηφίζεται η μεταφορά της στις Βερσαλλίες και θεσπί­ζονται διατάγματα περί ενοικίων και εκπρόθεσμων χρεών.

11 Μαρτίου: Ο Βινουά κλείνει άλλες 6 επαναστατικές εφημε­ρίδες. Στρατοδικείο καταδικάζει σε θάνατο τους Μπλανκί και Φλουράνς για τα γεγονότα της 31 ης Οκτωβρίου.

15 Μαρτίου: Εκλογές για την ανάδειξη Κεντρικής Επιτροπής της Εθνοφρουράς.

16 Μαρτίου: Ο Θιέρσος εγκαθίσταται στο Παρίσι για να «φέρει την ειρήνη» στην πόλη.

17 Μαρτίου: Σύλληψη του Μπλανκί στην επαρχία.

18 Μαρτίου: Αποτυχημένη απόπειρα του Θιέρσου να αρπάξει τα 227 κανόνια που ήταν τοποθετημένα σε Μονμάρτρη και Μπελ­βίλ, και είχαν αγορασθεί με έρανο από τον λαό του Παρισιού. Το Παρίσι ξεσηκώνεται. Δολοφονία των στρατηγών Αεκόντ και

Τομά στην οδό Ροζιέ. Ο Θιέρσος δίνει εντολή γενικής αναδί­πλωσης στις Βερσαλλίες και εγκαταλείπει το Παρίσι. Η Κ.Ε. της Εθνοφρουράς εγκαθίσταται στο Δημαρχείο.

19 Μαρτίου·. Η Κ.Ε. της Εθνοφρουράς προκηρύσσει εκλογές στο Παρίσι για την ανάδειξη Συμβουλίου της Κομμούνας. Απόπειρα συμφιλίωσης των δημάρχων με τους βουλευτές του Παρισιού. Γενική πολιτική αμνηστία όλων των πολιτικών κρατουμένων. Ο Θιέρσος διορίζει τον ναύαρχο Σαισέ αρχηγό της Εθνοφρουράς στην περιοχή του Σηκουάνα.

20 Μαρτίου·. Ακύρωση του νόμου για την πώληση υποθηκευ­μένων σπιτιών. Διάταγμα της Εθνοσυνέλευσης των Βερσαλλιών κηρύσσει στρατιωτικό νόμο στον νομό του Σηκουάνα. Εξέγερση στην πόλη Ναρμπόν.

21 Μαρτίου·. Οι Βερσαλλίες δίνουν διαταγή να καταληφθεί το Μον Βαλεριέν. Διακήρυξη των δημάρχων και των αντιδημάρχων της περιοχής του Σηκουάνα κατά των εκλογών για την Κομμού­να. Διαμαρτυρίες και εκ μέρους του αστικού Τύπου. Πρώτη δια­δήλωση των αντιδραστικών «Φίλων της Τάξης». Απόφαση της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς για την διεξαγωγή εκλογών χωρίς την συνεργασία των παλαιών δημοτικών συμβούλων για τις 23 Μαρ­τίου. Ο αρχηγός του πρωσικού επιτελείου γνωστοποιεί στην Εθνοφρουρά ότι οι Πρώσοι είναι διατεθειμένοι να τηρήσουν ουδέτερη στάση στην διαμάχη Παρισιού-Βερσαλλιών, αν το Παρίσι σεβαστεί τους όρους της γαλλοπρωσικής ανακωχής.

22 Μαρτίου·. Οι εκλογές αναβάλλονται για την 26η Μαρτίου. Η Κ.Ε. της Εθνοφρουράς απαντά στον αρχηγό του Γερμανικού Επι­τελείου ότι η Επανάσταση δεν έχει επιθετικές βλέψεις κατά της Γερμανίας και ότι οι όροι ειρήνης, που είχε συμφωνήσει η Εθνο­συνέλευση του Μπορντώ, δεν αφορούν την Κομμούνα. Δεύτερη βίαιη αντεπαναστατική διαδήλωση των «Φίλων της Τάξης» (της αστικής τάξης) στην πλατεία Βαντόμ. Η Εθνοφρουρά ανοίγει πυρ κατά των διαδηλωτών στην οδό ντε-λα-Παι. Η Κ.Ε. της Εθνο­φρουράς γνωστοποιεί ότι την 25η Μαρτίου θα απολυθούν όσοι υπάλληλοι είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους. Εξέγερση και ανα­κήρυξη της Κομμούνας στην Αυών.

23 Μαρτίου·. Υπό την επιρροή του επαναστάτη Γκαστόν Κρεμιέ εγκαθίσταται Κομμούνα στην Μασσαλία. Οργάνωση των αντε- παναστατικών δυνάμεων στο Παρίσι με αρχηγό τον ναύαρχο

Σαισέ. Διακήρυξη του Συμβουλίου του παρισινού τμήματος της Α’ Διεθνούς προς τους εργάτες για την ανάγκη εγκαθίδρυσης νέου κοινωνικού καθεστώτος, βάσει της αμοιβαίας συνεννόησης και της αναδιοργάνωσης της εργασίας.

24 Μαρτίου·. Κομμούνες στην Ναρμπόν, στο Σαιντ-Ετιέν και στην Τουλούζη, οι οποίες θα διαλυθούν έως την 27η Μαρτίου. Απόφαση της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς για παροχή 1 εκ. φράγκων στους ενδεείς εργαζομένους, παράταση της προθεσμίας πληρω­μής ενοικίων και γραμματίων που είχαν λήξει την 1/10, και επιστροφή των αντικειμένων που είχαν δοθεί ως ενέχυρο, εφ’ όσον η αξία τους δεν υπερέβαινε τα 20 φράγκα.

25 Μαρτίου·. Συμφωνία μεταξύ της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς, των δημάρχων και των αντιπροσώπων των Διαμερισμάτων, σχετικά με τις εκλογές για την Κομμούνα. Πτώση της Κομμούνας στην Λυών.

26 Μαρτίου·. Δημοτικές εκλογές στο Παρίσι μέσα σε κλίμα από­λυτης νομιμότητας και συναίνεσης των δημάρχων. Το Κοινοτικό Συμβούλιο (Κομμούνα) εκλέγεται με 229.167 ψήφους σε σύνολο 485.569 ψηφοφόρων (50% αποχή). Ανακήρυξη Κομμούνας στο Κρεζό και άμεση κατάπνιξή της από τις αρχές.

28 Μαρτίου·. Εγκατάσταση του Κοινοτικού Συμβουλίου του Πα­ρισιού στο Δημαρχείο. Ανακήρυξη της Παρισινής Κομμούνας, η οποία αναλαμβάνει τις εξουσίες της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς.

29 Μαρτίου·. Η Κομμούνα συγκροτεί 10 Επιτροπές, αντίστοιχες ισάριθμων υπουργείων, με επί κεφαλής μια Εκτελεστική Επι­τροπή.

30 Μαρτίου·. Νομοθετικό διάταγμα της Κομμούνας περί ενοι­κίων. Απαγόρευση της πώλησης των αντικειμένων που είχαν δοθεί ως ενέχυρο, κατάργηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας. Μέτρα κατά της υπονόμευσης των δημοσίων επιχει­ρήσεων.

31 Μαρτίου·. Στην συνεδρίαση της Κομμούνας συζητείται η ανα­κοίνωση της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς για τον διορισμό του στρα­τηγού Κλυζερέ ως στρατιωτικού διοικητή, και η απόφασή της για διεξαγωγή εκλογών στην Εθνοφρουρά, που δεν είχαν διεξαχθεί, ταυτοχρόνως με εκείνες για την Κομμούνα. Καθορίζεται αμοιβή (15 φρ. ημερησίως) για τα μέλη της Κομμούνας. Πτώση της Κομ­μούνας στην Ναρμπόν. Ο Θιέρσος παραδίδει 500 εκ. φρ. στους

Γερμανούς, ως μέρος των πολεμικών αποζημιώσεων.

1 Απριλίου: Διάταγμα που καθορίζει ως ανώτατο ετήσιο ατομικό εισόδημα τα 6.000 φράγκα και καταργεί τους υψηλούς υπαλληλι­κούς μισθούς. Προκήρυξη συμπληρωματικών εκλογών για την Κομμούνα στις 4. Απόφαση να δημοσιεύεται μόνο η περίληψη των πρακτικών των συνεδριάσεων της Κομμούνας. Ο Εμίλ Εντ ορίζεται αναπληρωματικός στρατιωτικός διοικητής, ο Μπερζερέ αρχηγός του Επιτελείου της Εθνοφρουράς και ο Ζυλ Βενσάν προσωρινός αντιπρόσωπος της Κομμούνας στην Εθνική Βιβλιο­θήκη. Διάταγμα της Κομμούνας απαγορεύει τις εξαγωγές τροφί­μων και όπλων. Η Εθνοσυνέλευση στις Βερσαλλίες συνεδριάζει με θέμα την Αβασίλευτη Δημοκρατία, ενώ ο Θιέρσος αναγγέλλει ότι ετοιμάζει μία «από τις ωραιότερες στρατιές» που είχε ποτέ η Γαλλία.

2 Απριλίου: Διάταγμα για τον χωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος και την μετατροπή της κινητής και ακίνητης περιουσίας της σε κρατική ιδιοκτησία. Διάταγμα για την υιοθέτηση από την Κομμούνα όλων των παιδιών που έχασαν τους γονείς τους στον αγώνα για την Κομμούνα. Αναβολή της δημοσίευσης των πρα­κτικών της Κομμούνας στην Journal Officiel έως το τέλος του αγώνα κατά της Κυβέρνησης των Βερσαλλιών. Οι Βερσαλλίες ξεκινούν τον εμφύλιο πόλεμο με επίθεση στο Κουρμπεβουά. Στις 6 το απόγευμα, οι ομόσπονδοι στήνουν οδοφράγματα για να απο- κλείσουν την είσοδο της γέφυρας στο Νεϊγύ.

3 Απριλίου: Οι δυνάμεις της Κομμούνας εξαπολύουν επίθεση κατά των Βερσαλλιών. Από το Μον Βαλεριέν οι βερσαλλιέροι ανοίγουν πυρ κατά των δυνάμεων του Μπερζερέ. Σύλληψη και εκτέλεση του Φλουράνς, μετά από ηρωϊκή έξοδο, στο Ρυέϊγ. Οι συμπληρωματικές εκλογές για την Κομμούνα αναβάλλονται επ’ αόριστον.

4 Απριλίου: Ήττα των ομόσπονδων στο Σατιγιόν. Ο Βινουά δια­τάσσει την εκτέλεση του Ντυβάλ. Ο Κλυζερέ αναλαμβάνει Επίτροπος Πολέμου. Διάταγμα γενικής επιστράτευσης της Εθνο­φρουράς. Μέτρα για την αναδιοργάνωση του πεζικού και την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία των άγαμων πολιτών από 17 έως 35 ετών. Πτώση της Κομμούνας στην Μασσαλία.

5 Απριλίου: Διάταγμα περί δικαστικής δίωξης όλων των οπαδών της Κυβέρνησης των Βερσαλλιών. Στους εκπροσώπους των ξένων κρατών στο Παρίσι παραδίδονται ανακοινώσεις της Κομμούνας που περιέχουν το κείμενο του Συντάγματος της Κυ­βέρνησης της Κομμούνας του Παρισιού. Προσωρινή σύμπτυξη ορισμένων υπηρεσιών λόγω έλλειψης προσωπικού. Ανακήρυξη Κομμούνας στην Αιμόζ.

6 Απριλίου: Διατάγματα της Κομμούνας περί εκτέλεσης των ομήρων και δίωξης των λιποτακτών. Κατάργηση της γκιλοτίνας. Οι συμπληρωματικές εκλογές για την Κομμούνα ορίζονται για τις 10. Διάταγμα του Θιέρσου περί δημιουργίας τακτικού και εφεδρικού στρατού των Βερσαλλιών και διορισμός του Μακ- Μαόν ως αρχιστρατήγου.

7 Απριλίου: Διάταγμα της Κομμούνας περί υποχρεωτικής στρα­τιωτικής θητείας όλων των ανδρών από 19 έως 40 ετών (τροπο­ποίηση του διατάγματος της 4ης Απριλίου). Οι βερσαλλιέροι σφυροκοπούν το Νεϊγύ και καταλαμβάνουν την γέφυρα.

8 Απριλίου: Συνάντηση Φαβρ-Μπίσμαρκ. Σύλληψη του Κρεμιέ. Μέτρα για την οργάνωση Επιτροπής Κατασκευής Οδοφραγ­μάτων. Διορισμός επιτροπής για την επεξεργασία διατάγματος σχετικού με τις συντάξεις των τραυματιών του στρατού. Αποφα- σίζεται η παροχή δικαιώματος ακρόασης στην πρώτη συνε­δρίαση της Κομμούνας σε κάθε μέλος της που έχει φυλακισθεί, αμέσως μετά την αποφυλάκισή του. Μανιφέστο των ελευθεροτε­κτόνων για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου.

9 Απριλαου: Νέα αναβολή των συμπληρωματικών εκλογών για την Κομμούνα. Εκλογή επιτροπής για την επεξεργασία του προ­γράμματος της Κομμούνας. Εγκύκλιος της Κ.Ε. της Εθνοφρου­ράς για την εσωτερική της οργάνωση. Πρώτος βομβαρδισμός του Παρισιού.

10 Απριλίου: Διάταγμα περί παροχής συντάξεως στις οικογένειες των πεσόντων της Εθνοφρουράς. Συνεδρίαση των καλλιτεχνών του Παρισιού και σύσταση προσωρινής ενωτικής επιτροπής τους. Έκκληση της σοσιαλίστριας Αντρέ Λεό προς τους «εργάτες της υπαίθρου».

11 Απριλίου: Ίδρυση της Ένωσης Γυναικών για την Αμυνα του Παρισιού και την Περίθαλψη των Τραυματιών. Διάταγμα περί στρατοδικείων και πειθαρχικών δικαστηρίων. Διάταγμα περί απογραφής του οπλισμού. Κατάληψη των υψωμάτων του Νεϊγύ από τους ομόσπονδους. Αποτυχημένη επίθεση των βερσαλ- λιέρων στο νότιο τμήμα του μετώπου.

12 Απριλίου: Διατάγματα περί κατεδάφισης της Στήλης Βαντόμ και δικαστικής δίωξης όλων εκείνων που καθυστερούσαν την πληρωμή των ημερομισθίων. Προκήρυξη συμπληρωματικών εκλογών για την Κομμούνα στις 16. Διάλυση 7 συνταγμάτων της Εθνοφρουράς.

13 Απριλίου: Διάταγμα περί δημιουργίας υγειονομικών μονάδων. Απόφαση να ενημέρωνεται η Κομμούνα για την στρατιωτική κατάσταση σε κάθε συνεδρίασή της. Εντολές της Επιτροπής Οδοφραγμάτων, μαζί με τεχνικές οδηγίες για την κατασκευή τους. Απόκρουση της επίθεσης των βερσαλλιέρων στο οχυρό της Βανβ. Μάχη για το Νεϊγύ.

14 Απριλίου: Διάταγμα περί απαγόρευσης των αυθαίρετων συλ­λήψεων, των κατ’ οίκον ερευνών, των κατασχέσεων ιδιοκτησιών κ.ά. Απαγόρευση κλήσης του στρατού με τυμπανοκρουσίες άνευ εντολής του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων. Χαιρετιστήριο μήνυμα της Διεθνούς Δημοκρατικής Εταιρείας της Φλωρεντίας προς τους ομόσπονδους του Παρισιού. Η Εθνοσυνέλευση των Βερσαλλιών ψηφίζει νόμο για τις κοινοτικές εκλογές στην Γαλλία.

15 Απριλίου: Διάταγμα περί κατάσχεσης των περιουσιών των με­λών της Εθνοσυνέλευσης, της Κυβέρνησης της 4ης Σεπτεμβρίου και της Κυβέρνησης του Θιέρσου, καθώς και περί εκτέλεσης των προδοτών και των λιποτακτών (τελικώς δεν θα δημοσιευθεί). Διάταγμα περί ελευθέρου εμπορίου για τους εισαγωγείς τροφί­μων και άλλων αγαθών στο Παρίσι. Έκτακτη γενική συνέλευση των μελών 56 συνδικαλιστικών ομάδων. Μήνυμα του τμήματος της Α’ Διεθνούς της Γενεύης χαιρετίζει την Επανάσταση της 18ης Μαρτίου. Νέα αποτυχία των βερσαλλιέρων στο οχυρό της Βανβ. Οδομαχίες στο Νεϊγύ.

16 Απριλίου: Συμπληρωματικές εκλογές για το Συμβούλιο της Κομμούνας. Διάταγμα περί επίταξης των εγκαταλελειμμένων (από τους ιδιοκτήτες τους) εργαστηρίων από τους συνεταιρισμέ­νους εργάτες. Μέτρα του Κλυζερέ προκειμένου τα δημοτικά συμβούλια να αναλάβουν την αναδιοργάνωση και την συμπλή­ρωση των τμημάτων του πεζικού της Εθνοφρουράς και την δη­μιουργία στρατοδικείου της Κομμούνας. Σύσκεψη των καλλιτε­χνών για την συγκρότηση μονάδας. Ο ομόσπονδος Γιαροσλάβ Ντομπρόφσκι συνεχίζει την επίθεση στο Νεϊγύ. Οι βερσαλλιέροι σφυροκοπούν την δεξιά πτέρυγα της άμυνας των ομόσπονδων. Το παρισινό τμήμα της Α’ Διεθνούς διαγράφει το μέλος της Εθνοσυνέλευσης των Βερσαλλιών Τουλέν, ως προδότη της εργα­τικής Υπόθεσης, και απευθύνει έκκληση προς το Γενικό Συμβού­λιο της Διεθνούς να εγκρίνει την απόφασή του. Διαδηλώσεις υπέρ της Κομμούνας στην Γκρενόμπλ και στο Μπορντώ. Συγκέ­ντρωση στο Λονδίνο με πρωτοβουλία της Διεθνούς Δημοκρα­τικής Ένωσης υπέρ της Κομμούνας του Παρισιού.

17 Απριλίου: Απόφαση της Κομμούνας για την συνταξιοδότηση των οικογενειών των αιχμαλώτων στρατιωτών. Απαγόρευση της επαιτείας. Μετονομασία της πλατείας Ιταλίας σε πλατεία Ντυ- βάλ. Εκλογή της Επιτροπής της Ομοσπονδίας Καλλιτεχνών. Μέτρα αναδιοργάνωσης της Ιατρικής Σχολής. Οι ομόσπονδοι υποχωρούν στην δεξιά όχθη του Σηκουάνα.

18 Απριλίου. Έγκριση του Προγράμματος της Κομμούνας. Δια­τάγματα περί εκκρεμών χρεών και εφαρμογής νέας νομικής ορο­λογίας και δημιουργίας ανωτέρων δικαστηρίων. Αποφασίζεται η απαγόρευση 4 αστικών, εχθρικών προς την Κομμούνα εφημερί­δων. Βομβαρδισμός των προαστίων του Παρισιού από τον στρα­τό των Βερσαλλιών. Κατάληψη του χωριού Μπουά-Κολόμπ.

19 Απριλίου: Υπογράφεται το Πρόγραμμα της Κομμούνας. Δια­κήρυξη της Κομμούνας προς τον Γαλλικό Λαό. Επικύρωση των αποτελεσμάτων των συμπληρωματικών εκλογών της 16ης Απρι­λίου. Ο Εντ διορίζεται αρχιστράτηγος των στρατιωτικών δυνά­μεων της Κομμούνας στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Διατα­γή του Κλυζερέ για οικονομία στα πυρομαχικά. Βομβαρδισμός του Παρισιού από το Κουρμπεβουά.

20 Απριλίου: Βομβαρδισμός του Παρισιού και από το Μον Βα­λέριόν. Δημοσίευση του Προγράμματος της Κομμούνας. Απαγό­ρευση της νυχτερινής εργασίας των αρτοποιών και της λειτουρ­γίας των ιδιωτικών γραφείων μίσθωσης εργατικής δύναμης. Έκκληση της Βελγικής Επιτροπής του Παρισιού για ενεργητική συμμετοχή των Βέλγων του Παρισιού στην άμυνα της πόλης. Δη­μιουργία του βελγικού συντάγματος της Εθνοφρουράς. Ενίσχυση των βερσαλλιέρικων στρατευμάτων στο Νεϊγύ. Ο βουλευτής της Εθνοσυνέλευσης Μπρυνέ προτείνει τερματισμό των εχθροπρα­ξιών και λήξη του εμφυλίου πολέμου, υπό τις έντονες αποδοκι- μασιές της Εθνοσυνέλευσης των Βερσαλλιών.

21 Απριλίου. Αναδιοργάνωση της εκτελεστικής εξουσίας της Κομμούνας. Η Εκτελεστική Επιτροπή λειτουργεί ως πραγματική κυβέρνηση. Εκλογή νέων επιτρόπων από τις επιτροπές. Βουλευ­τική αντιπροσωπία ελευθεροτεκτόνων επισκέπτεται τις Βερ­σαλλίες. Αποτυχημένη απόπειρα των βερσαλλιέρων να προσεγ­γίσουν το Κλισύ.

22 Απριλίου: Σύσταση επαναστατικών δικαστηρίων. Δημιουργία κοινοτικών κρεοπωλείων. Διαταγή του Κλυζερέ για παύση των εχθροπραξιών στο Νεϊγύ, με σκοπό την εκκένωσή του από τον άμαχο πληθυσμό. Ο Κλυζερέ δημιουργεί 20 νέες συστοιχίες πυροβόλων της Κομμούνας.

23 Απριλίου: Συνεδρίαση του Συνδικάτου Μηχανικών και του Σωματείου Μεταλλεργατών για την εκλογή 2 αντιπροσώπων στην Επιτροπή Εργασίας, η οποία σκοπό είχε την μετατροπή του προλεταριάτου σε συλλογικό διαχειριστή και φορέα του κεφα­λαίου.

24 Απριλίου: Διάταγμα περί κατάληψης των κενών κατοικιών υπέρ του άστεγου πληθυσμού των συνοικιών που επλήγησαν από τους βομβαρδισμούς. Σύσταση επιτροπής για τον έλεγχο των αποφάσεων του στρατοδικείου. Εκκένωση του οχυρού της Βεν- σέν, κατόπιν αιτήσεως της ανώτατης στρατιωτικής διοίκησης των Γερμανών. Συγκέντρωση διαμαρτυρίας των οικοδόμων κατά της άρνησης του Θιέρσου να δεχθεί το Πρόγραμμα της Κομμού­νας. Επιστολή του μέλους της Κομμούνας Σαρλ Μπελέ προς τον Θιέρσο, με την οποία του ζητά να αποχωρήσει από την εξουσία. Πρόταση της Επιτροπής Επαγρύπνησης των 19 Διαμερισμάτων του Παρισιού περί δημιουργίας μιάς Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας για την αντιμετώπιση της σοβαρής κατάστασης. Επίθεση των βερσαλλιέρων στο Ισύ.

25 Απριλίου: Διάταγμα περί κατάργησης του δελτίου στο ψωμί από την 1η Μαΐου και έκδοση νέων ονομαστικών δελτίων για κάθε πολίτη. Διάταγμα περί αναδιοργάνωσης της υπηρεσίας μέτρων και σταθμών. Αναδιοργάνωση των ανωτάτων δικα­στηρίων. Προσωρινή ανακωχή (9 π.μ.-5 μ.μ.) στο Νεϊγύ, προκειμένου να εκκενωθεί από τον άμαχο πληθυσμό. Εξασθέ­νιση της άμυνας των ομόσπονδων στο Ισύ. Ο διοικητής του ζητά ενισχύσεις, στρατιωτικό υλικό και ιατρική βοήθεια. Εγκύκλιος της Κυβέρνησης των Βερσαλλιών απαγορεύει την κυκλοφορία όλων των τραίνων που μεταφέρουν τρόφιμα στο Παρίσι.

26 Απριλίου: Διάταγμα περί κατάργησης της εισαγωγής αδασμο­λόγητων εμπορευμάτων στο Παρίσι από την 28η Απριλίου. Δια­κοπή της σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ Παρισιού, Λυών και παραλιακών κέντρων της Μεσογείου. Συνεχίζεται ο βομβαρδι­σμός του οχυρού του Ισύ. Οι ελευθεροτέκτονες προσχωρούν στην Κομμούνα.

27 Απριλίου: Διάταγμα περί κατάργησης των προστίμων και των κρατήσεων επί μισθών και ημερομισθίων, και επιστροφής των ήδη καταβληθέντων εντός 15 ημερών. Διάταγμα περί κατεδάφι­σης του ναού που είχε ανεγερθεί στην μνήμη του στρατηγού Μπρεά, δημίου του προλεταριάτου του Παρισιού, τον οποίο είχε σκοτώσει τον Ιούλιο του 1848 ο Ζαν Νουρύ, ο οποίος και αμνη­στεύεται. Παύση του Ζυλ Βενσάν από την θέση του διευθυντού της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

28 Απριλίου: Ο Μιό προτείνει την σύσταση Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας. Οδηγίες της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμούνας για την εφαρμογή του διατάγματος της 3ης Μαΐου για τους αρτο­ποιούς. Σύσταση επιτροπής για δωρεάν παιδεία για τον λαό και μετατροπή της θρησκευτικής αγωγής σε κοσμική. Κάλεσμα της Κομμούνας προς τους εργάτες της υπαίθρου. Διαταγή του Κλυζερέ για την κατανομή των ενόπλων δυνάμεων του Παρισιού σε 2 στρατιές με 3 σώματα η κάθε μία, υπό την ηγεσία των Ντομπρόφσκι και Βρομπλέφσκι. Οι βερσαλλιέροι καταλαμβά­νουν το νεκροταφείο και το πάρκο του Ισύ, και σφυροκοπούν την γέφυρα στο Πουάν-ντυ-Ζουρ.

29 Απριλίου: Μετά από νέα επίθεση των βερσαλλιέρων, οι ομό­σπονδοι εκκενώνουν το οχυρό του Ισύ, το οποίο όμως ανακατα­λαμβάνουν λίγο αργότερα.

30 Απριλίου: Συζήτηση στην Κομμούνα για την σύσταση Επι­τροπής Κοινής Σωτηρίας. Μεγάλη διαδήλωση της Δημοκρατικής Συμμαχίας των Διαμερισμάτων. Δημοτικές εκλογές στην υπό­λοιπη Γαλλία, οργανωμένες από τις Βερσαλλίες. Εξέγερση στην Λυών.

1 Μαΐου: Διάταγμα περί σύστασης Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας και εκλογής των μελών της. Ανάκληση και σύλληψη του Κλυζε­ρέ και αντικατάστασή του στην Επιτροπή Πολέμου από τον

Ροσέλ, ο οποίος διατάσσει την κατασκευή οδοφραγμάτων ως β’ γραμμή άμυνας του Παρισιού. Συνέλευση 5.000 εργαζομένων στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στα Ηλύσια Πεδία αποφα­σίζει πως πρέπει να διεξαχθούν συμπληρωματικές εκλογές και να μετατραπούν οι εκκλησίες σε λέσχες εργαζομένων. Ξεκινά ο βομβαρδισμός του Παρισιού. Καταστολή της εξέγερσης στην Λυών.

2 Μαΐου: Κατάργηση του πολιτικού και επαγγελματικού όρκου των υπαλλήλων. Ανελέητος βομβαρδισμός του οχυρού της Ανιέρ.

3 Μαΐου: Διάταγμα περί εγγραφής σε ειδικό τιμητικό κατάλογο όλων των ονομάτων των πολιτών που διακρίθηκαν στον αγώνα για την δημοκρατία και την Κομμούνα. Διάταγμα της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας που επιτρέπει την εξαγωγή εμπορευμάτων από το Παρίσι, με εξαίρεση τα τρόφιμα και το στρατιωτικό υλικό. Τερματισμός της πολιορκίας του Ισύ. Βομβαρδισμός του οχυρού της Βανβ.

4 Μαΐου: Υπόθεση Μουλέν-Σακέ. Οδηγίες της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας για την μεταβίβαση του ελέγχου των σιδηρο­δρόμων από την δικαιοδοσία της Επιτροπής Εργασίας και Εμπο­ρίου στην Επιτροπή Επισιτισμού, η οποία μετονομάζεται σε Επι­τροπή Επισιτισμού και Συγκοινωνιών. Διαταγή του Ροσέλ για την σύσταση εξεταστικής επιτροπής σχετικά με την επάρκεια των αξιωματικών του Γενικού Επιτελείου της Εθνοφρουράς.

5 Μαΐου: Η Κομμούνα διαλύει 5 φιλοβερσαλλιέρικα κόμματα και απαγορεύει την κυκλοφορία 7 αντεπαναστατικών εφημε­ρίδων.

6 Μαΐου: Ο Θιέρσος απορρίπτει για πολλοστή φορά την πρόταση συμφιλίωσης του Συνδέσμου Δημοκρατικής Ένωσης των Δι­καιωμάτων του Παρισιού. Διάταγμα περί επιστροφής των αντι­κειμένων που είχαν δοθεί ως ενέχυρο, εφ’ όσον η αξία τους δεν υπερβαίνει τα 20 φράγκα. Εκλογή διά κλήρου, ως μελών των ανωτέρων δικαστηρίων, 80 αντιπροσώπων της Εθνοφρουράς. Απόφαση της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας για την κατάργηση του παρεκκλησιού του Λουδοβίκου ΙΣΤ’. Μανιφέστο της Κ.Ε. της Ένωσης Γυναικών για την Άμυνα του Παρισιού και την Περί­θαλψη των Τραυματιών.

7 Μαΐου: Απόφαση να τεθεί όλη η κινητή και ακίνητη περιουσία της Εκκλησίας υπό αναγκαστική διαχείριση. Απαλλαγή όλων των εργαζομένων στο φωταέριο από την θητεία τους στην Εθνο­φρουρά.

8 Μαΐου: Τελεσίγραφο του Θιέρσου προς το Παρίσι. Διάταγμα της Κομμούνας περί ρύθμισης των σχέσεων μεταξύ Κ.Ε. της Εθνοφρουράς και στρατιωτικής διοίκησης. Καθορισμός ενιαίας τιμής για το ψωμί. Εγκατάλειψη των οχυρών Ισύ και Μουλέν- Σακέ από τους ομόσπονδους. Οι βερσαλλιέροι διασχίζουν τον Σηκουάνα και στρατοπεδεύουν κοντά στο δάσος της Βουλόνης.

9 Μαΐου: Οι βερσαλλιέροι καταλαμβάνουν το οχυρό του Ισύ. Ανανέωση της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας. Με απόφαση της Κομμούνας ζητείται η μόνιμη παρουσία των επιτρόπων της στα δημαρχεία των Διαμερισμάτων τους. Έκκληση της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς προς όλους τους πολίτες να υπερασπισθούν την Κομμούνα.

10 Μαΐου: Ο Ροσέλ δραπετεύει μετά την σύλληψη και την παρα­πομπή του στο στρατοδικείο. Διορισμός του Ντελεκλύζ ως Επι­τρόπου Πολέμου. Υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης στην Φρανκ­φούρτη. Η Γαλλία χάνει την Αλσατία και την Λωραίνη, ενώ ανα­γκάζεται να πληρώσει βαρύτατες πολεμικές αποζημιώσεις. Ο Γαμβέττας εγκαταλείπει την Βουλή.

11 Μαΐου: Διάταγμα κατεδάφισης της οικίας του Θιέρσου. Απα­γόρευση της κυκλοφορίας άλλων 6 εφημερίδων. Προσωρινή εκ­κένωση του οχυρού της Βανβ και ανακατάληψή του από τον Βρομπλέφσκι.

12 Μαΐου: Διάταγμα περί οργάνωσης των αστικών δικαστηρίων και χορήγησης διατροφής στις διαζευγμένες γυναίκες. Διακήρυ­ξη της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας προς τον λαό του Παρισιού για την απώλεια του οχυρού του Ισύ και την αποκάλυψη αντεπα- ναστατικής συνωμοσίας. Οι βερσαλλιέροι βομβαρδίζουν τον στόλο της Κομμούνας. Καταστροφή του πολεμικού πλοίου Εστόκ.

13 Μαΐου: Οι ομόσπονδοι εγκαταλείπουν το οχυρό της Βανβ. Η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας αποφασίζει ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν ταυτότητα.

14 Μαΐου: Ο Εντουάρ Βάγιάν της Επιτροπής Παιδείας θεσπίζει μέτρα για την σύλληψη όσων κληρικών παρεμποδίζουν το εκπαι­δευτικό έργο της Κομμούνας. Οι βερσαλλιέροι καταλαμβάνουν το οχυρό της Βανβ.

15 Μαΐου: Πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής της Ομοσπονδίας Λεσχών. Διακήρυξη της Κ.Ε. της Ένωσης Γυναικών για την Άμυνα του Παρισιού και την Περίθαλψη των Τραυματιών προς όλες τις εργαζόμενες γυναίκες. Κατασκευή οδοφραγμάτων την νύχτα για την δημιουργία β’ και γ’ γραμμής άμυνας.

16 Μαΐου·. Έκδοση του Μανιφέστου της εχθρικής προς την Επι­τροπή Κοινής Σωτηρίας μειοψηφίας της Κομμούνας, η οποία διαφωνεί με την παράδοση ολόκληρης της κυβέρνησης σ’ αυτήν την επιτροπή, την απαγόρευση συμμετοχής των πολιτών στις συνεδριάσεις της Κομμούνας κ.λπ. Κατεδάφιση της Στήλης Βα- ντόμ. Διάταγμα της Εθνοσυνέλευσης στις Βερσαλλίες επιβάλλει «γενική προσευχή» για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου και αναγνωρίζει την ανάγκη αναστήλωσης του μεγάρου του Θιέρσου δημοσία δαπάνη.

17 Μαΐου·. Έκρηξη στο καλυκοποιείο Ραπ. Διάταγμα περί συντά­ξεων. Κατάργηση της διάκρισης μεταξύ νόμιμων και φυσικών τέκνων, και μεταξύ έγγαμων και άγαμων μητέρων. Απόφαση της Κομμούνας για την άμεση εφαρμογή τού σχετικού με τους ομή­ρους διατάγματος.

18 Μαΐου·. Η Εθνοσυνέλευση επικυρώνει την Συνθήκη της Φρανκφούρτης. Η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας απαγορεύει την κυκλοφορία 10 εφημερίδων. Ο Εντουάρ Βάγιάν της Επιτροπής Παιδείας θεσπίζει την κοσμική εκπαίδευση. Δημοσίευση στην ΐοιικηαΐ ΟβϊοϊεΙ επιστολής του Γαριβάλδη προς τους οπαδούς του στην Νίκαια, σχετικά με τα καθήκοντα και τους στόχους της Κομμούνας.

19 Μαΐου·. Διάταγμα περί σύστασης ανώτατης επιτροπής υπεύ­θυνης για τον οικονομικό έλεγχο των εξόδων των υπηρεσιών της Κομμούνας, και περί απαγόρευσης της συγκέντρωσης πολλών εξουσιών σε ένα άτομο. Διαταγή διάλυσης και αναδιοργάνωσης του ναυτικού σώματος από τον Ντελεκλύζ. Άλλο διάταγμα προ­βλέπει την ποινή του θανάτου για τους κλέφτες, τους μαυραγο­ρίτες κ.λπ.

20 Μοΐου: Απόφαση παράδοσης των θεάτρων στην Επιτροπή Πολιτισμού. Επανάληψη της διαταγής Ντελεκλύζ για την διά­λυση του ναυτικού σώματος. Διορισμός 3 ελεγκτών στην οικονο­μική διαχείριση. Έκτακτη συνέλευση 26 τμημάτων της Α’ Διε­θνούς εγκρίνει τις δραστηριότητες των μελών της Κομμούνας.

Ισχυρές επιθέσεις των βερσαλλιέρων σε πολλά οδοφράγματα. Βομβαρδίζονται Ωτέϊγ, Πασύ και Τροκαντερό. Ο Θιέρσος απορ­ρίπτει αίτημα του Αμερικανού πρέσβη, του νούντσιου του Πάπα και του αντιδημάρχου του Λονδίνου, για ανταλλαγή του Μπλαν- κί με ομήρους της Κομμούνας (τον αρχιεπίσκοπο του Παρισιού κ.ά.).

21 Μαΐου: Οι βερσαλλιέροι εισβάλλουν στο Παρίσι από τις πύλες Σαιν-Κλου, Ωτέϊγ και Σεβρ. Διακήρυξη της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας για την κατάσταση και έκκληση προς όλους τους πολίτες να υπερασπισθούν το Παρίσι. Ο Ντομπρόφσκι ανα­καταλαμβάνει τμήμα της περιοχής. Τελευταία συνεδρίαση του Συμβουλίου της Κομμούνας. Αποφυλάκιση του Κλυζερέ.

22-28 Μαΐου: Η αιματηρή εβδομάδα

22 Μαΐου: Ο Ντελεκλύζ και η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας καλούν τους Παριζιάνους στα οδοφράγματα. Κατάληψη των Ηλυσίων Πεδίων, του Σαιν-Λαζάρ, του Σαιν-Ζερμέν και του Μονπαρνάς. Διακήρυξη της Κομμούνας καλεί τους βερσαλλιέ- ρους στρατιώτες να συμπαραταχθούν με τον λαό. Εξοπλισμός και προετοιμασία των οδοφραγμάτων για τις επικείμενες οδομαχίες.

23 Μαΐου: Οι βερσαλλιέροι καταλαμβάνουν την Μονμάρτρη, την Οπερά, την Μαντλέν και 7 Διαμερίσματα μέχρι τις στρατιω­τικές φυλακές. Πολλοί ομόσπονδοι σκοτώνονται, τραυματίζονται ή αιχμαλωτίζονται. Θάνατος του Ντομπρόφσκι. Μεταφορά των ομήρων (πάνω από 200 άτομα) από τις φυλακές Μαζάς σε εκείνες της Λα Ροκέτ. Το Παρίσι τυλίγεται στις φλόγες.

24 Μαΐου: Το Δημαρχείο και η Αστυνομική Διεύθυνση πυρπο- λούνται. Η Κομμούνα μεταφέρει την έδρα της στο δημαρχείο του 11ου Διαμερίσματος. Οι βερσαλλιέροι καταλαμβάνουν το Καρτιέ Λατέν και εντείνουν τις εκτελέσεις-σφαγές. 6 όμηροι στις φυλα­κές Λα Ροκέτ, μεταξύ των οποίων και ο αρχιεπίσκοπος Νταρ- μπουά, εκτελούνται. Τελευταία έκδοση της ΐοατηαΐ ΟβϊεΐεΙ της Κομμούνας. Ο Ραούλ Ριγκώ εκτελείται.

25 Μαΐου: Σκληρές μάχες και θάνατος του Ντελεκλύζ. Εκτέλεση του Εντουάρ Μορώ. Τελευταία διακήρυξη της Κομμούνας, η οποία, την νύχτα, θα μεταφέρει την έδρα της από το δημαρχείο του 11 ου Διαμερίσματος σε εκείνο του 20ού.

26 Μαΐου: Οι βερσαλλιέροι καταλαμβάνουν τους σιδηροδρομι­κούς σταθμούς της Βενσέν και του Ιβρύ, την πλατεία Βαστίλλης και την συνοικία Σαιντ-Αντουάν, ενώ προχωρούν σε εκτελέσεις στην οδό Αξό.

27 Μαΐου: Έσχατη αντίσταση στην Μπελβίλ. Μάχες στο Μπυτ- Σωμόν και στο Περ-Λασέζ. Εκτελέσεις αιχμαλώτων στο κοιμη­τήριο.

28 Μαΐου: Ώρα 2, πέφτει το τελευταίο οδόφραγμα στην οδό Ρα- μπονώ της Μπελβίλ. Εκτέλεση του Εζέν Βαρλέν. Διακήρυξη του Μακ-Μαόν προς τον λαό του Παρισιού, με την οποία αναγγέλλει τον τερματισμό των πολεμικών επιχειρήσεων. Ευχαριστήριες δεήσεις στις εκκλησίες των Βερσαλλιών.

29 Μαΐου: Πτώση του οχυρού της Βενσέν.

31 Μαΐου: Ο απολογισμός (από τις 3 Απριλίου): 30.000 Παριζιά- νοι σκοτώθηκαν ή εκτελέσθηκαν και 40.000 συνελήφθησαν. Οι απώλειες των βερσαλλιέρων: 1.000 νεκροί. Οι διώξεις κατά των κομμουνάρων θα συνεχισθούν μέχρι το 1874.

17 Ιουνίου: Κατόπιν προτάσεως του Θιέρσου συστήνεται από την Εθνοσυνέλευση Επιτροπή Χαρίτων, η οποία θα αποκληθεί «Επιτροπή Δολοφόνων».

28 Ιουνίου: Ο Κρεμιέ καταδικάζεται σε θάνατο και εκτελείται 5 μήνες αργότερα.

2 Αυγούστου: Παραίτηση του Ζυλ Φαβρ.

7 Αυγούστου: Νόμος για την δημιουργία νέων στρατοδικείων.

31 Αυγούστου: Η Εθνοσυνέλευση αναθέτει την προεδρία στον Θιέρσο.

17-23 Σεπτεμβρίου: Συνδιάσκεψη της Α’ Διεθνούς στο Λονδίνο. 28 Νοεμβρίου: Ξεκινούν στο Σατορύ οι «νόμιμες» δολοφονίες με πρώτα θύματα τούς Μπουρζουά, Φερέ και Ροσέλ.

1872

3 Μαΐου: Αναχώρηση της πρώτης ομάδας (από τους 4.586 κομ- μουνάρους που καταδικάσθηκαν σε εξορία), με προορισμό την νήσο της Μελανησίας Νέα Καληδονία, στον Ειρηνικό Ωκεανό.

2-7 Σεπτεμβρίου: Συνέδριο και διάσπαση της Α’ Διεθνούς στην Χάγη, μετά από την σύγκρουση ανάμεσα στην τάση του συγκε­ντρωτικού σοσιαλισμού του Μαρξ και στον αναρχισμό του Μπα- κούνιν. Οι αναρχικές απόψεις εκπροσωπούνται από τον Ελβετό δάσκαλο και ιστορικό Τζέημς Γκυγιώμ, ο οποίος διαγράφεται με ανέντιμο τρόπο μαζί με τους φίλους του.

13 Νοεμβρίου: Με διάγγελμά του ο Θιέρσος τάσσεται υπέρ μιάς συντηρητικής Δημοκρατίας, αποξενωνόμενος έτσι από την φιλο­βασιλική πλειοψηφία των βουλευτών, οι οποίοι τώρα συσπειρώ­νονται γύρω από τον Μπρολί.

1873

24 Μαΐου: Με πλειοψηφία 16 βουλευτών, η Βουλή καταψηφίζει την Κυβέρνηση Θιέρσου και διορίζει Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον βασιλόφρονα στρατάρχη Μακ-Μαόν και Πρωθυπουργό τον Μπρολί.

8-13 Σεπτεμβρίου·. Συνέδριο της Α’ Διεθνούς στην Χάγη.

1874

Ιούνιος: Η Εθνοσυνέλευση απορρίπτει (με 272 ψήφους κατά, έναντι 79 υπέρ) την πρόταση για παλινόρθωση της μοναρχίας.

1875

25 Φεβρουάριου: Εγκρίνεται το Σύνταγμα της Γ’ Γαλλικής Δημοκρατίας.

22 Μαρτίου: Χορήγηση μερικής αμνηστίας σε όσους είχαν συμμετάσχει στην Κομμούνα.

30 Ιουνίου: Με διαφορά μιάς μόνο ψήφου (353 υπέρ, 352 κατά) η Εθνοσυνέλευση εγκαθιδρύει την Δημοκρατία.

1876

Μάρτιος: Μετά τις εκλογές κυριαρχεί και πάλι στην Εθνοσυνέ­λευση μια ισχυρή δημοκρατική πλειοψηφία. Πρωθυπουργός ο Ζυλ Ντυφώρ.

Ιούλιος: Κατά την διάσκεψη της Φιλαδέλφειας διαλύεται το Κε­ντρικό Συμβούλιο της Α’ Διεθνούς, το οποίο, μετά από πρόταση του Μαρξ, είχε μεταφέρει την έδρα του το 1872 στην Νέα Υόρκη.

12 Δεκεμβρίου: Ο Μακ-Μαόν, πιεζόμενος από την δημοκρατική πλειοψηφία των βουλευτών, αναθέτει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ζυλ Σιμόν.

1877

9-10 Σεπτεμβρίου: Διεθνές Σοσιαλιστικό Συνέδριο στην Γάνδη του Βελγίου. Αποχώρηση των σοσιαλδημοκρατών, των οποίων οι προτάσεις για αποκατάσταση της ενότητας της Α’ Διεθνούς απορρίφθηκαν από τους πλειοψηφούντες αναρχικούς.

16 Μαίου: Μια επιστολή του Μακ-Μαόν προς τον Ζυλ Σιμόν προκαλεί την παραίτηση του τελευταίου και την συνταγματική «κρίση της 16ης Μαΐου» (για το εάν η κυβέρνηση είναι υπόλογη ενώπιον της Βουλής ή του Προέδρου της Δημοκρατίας). Ο Γαμ- βέττας αναλαμβάνει την ηγεσία της δημοκρατικής αντίστασης και οργανώνει τον εκλογικό αγώνα με επίκεντρο το ζήτημα της επανεκλογής των 363 βουλευτών που είχαν διαμαρτυρηθεί κατά του Μακ-Μαόν.

3 Σεπτεμβρίου·. Θάνατος του Θιέρσου.

13 Δεκεμβρίου·. Επάνοδος του Ντυφώρ στην εξουσία.

1879

30 Ιανουάριου·. Παραίτηση του Μακ-Μαόν και αντικατάστασή του από τον Ζυλ Γκρεβύ. Η Γ’ Γαλλική Δημοκρατία εξελίσσεται σε ένα κατά βάσιν κοινοβουλευτικό σύστημα.

Δεκέμβρως: Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας διορίζεται ο Ζυλ Γκρεβύ, ο οποίος ακολουθεί μια πολιτική μεταρρυθμίσεων: εκκοσμίκευση της εκπαίδευσης και περιορισμός των ταγμάτων των ιησουϊτών, ελευθερία του Τύπου, του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, καθιέρωση του πολιτικού γάμου, φιλελευ­θεροποίηση της σχετικής με τους δήμους νομοθεσίας κ.λπ. Πρω­θυπουργός αναλαμβάνει ο πρώην υπουργός Πολέμου (στην προ­σωρινή ΚΕΑ της Τουρ), Σαρλ ντε Φρεσινέ.

1880

Πρωθυπουργός ο Ζυλ Φερύ (μέχρι το 1881).

23 Μαΐου: Πρώτη επετειακή εκδήλωση προς τιμήν της Κομμού­νας στον Τοίχο των Ομόσπονδων (τόπο εκτέλεσης των κομμου- νάρων), στο κοιμητήριο Περ-Λασέζ.

11 Ιουλίου: Νόμος περί χορηγήσεως γενικής αμνηστίας σε όσους είχαν συμμετάσχει στην Κομμούνα.

Το βιβλιο σε μορφη pdf:  H Παρισινή Κομμούνα