Η Γάζα μπροστά στην ιστορία(βιβλιοπαρουσίαση)

Eπιμελεια δημοσίευσης: Γιώργος Μεριζιώτης

Η Γάζα μπροστά στην ιστορία

Περιγραφή:

«Τούτο το σύντομο δοκίμιο γεννήθηκε από την τραγική συγκυρία του πολέμου στη Γάζα και από τις άγριες αντιπαραθέσεις που ακολούθησαν. Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 έγινε αντικείμενο, παντού σχεδόν, μιας απαραίτητης και κατανοητής καταδίκης. Η καταστροφική και φονική μανία που εξαπόλυσε το Ισραήλ τους επόμενους μήνες, απεναντίας, προκάλεσε πολύ πιο διφορούμενες αντιδράσεις, αποστασιοποιήσεις αμήχανες αλλά πάντα επιεικείς και συνήθως συγκαταβατικές». […]

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, στο μέλλον, η Γάζα θα βρει τους ιστορικούς της. Για την ώρα, μπορούμε μόνο να στοχαστούμε γύρω από τις δημόσιες χρήσεις του παρελθόντος που τη συνοδεύουν, γύρω από τη βοήθεια που μπορεί να προσφέρει η ιστορία όταν εξετάζουμε το παρόν και τις εργαλειοποιήσεις, συχνά συζητήσιμες και κάποτε ποταπές, των οποίων γίνεται αντικείμενο. Με αυτά ασχολείται τούτο το μικρό μου δοκίμιο. Η δική μου σκοπιά ξεφεύγει από την ομοφωνία της «χορωδίας», με την έννοια ότι δεν συμπίπτει με τα αξιώματα αυτού του μικρού μέρους του κόσμου που ονομάζουμε Δύση, η οποία ισχυρίζεται ότι κατέχει το μονοπώλιο, όχι μόνο της εξουσίας αλλά και της ηθικής.

Απέναντι σ’ αυτή τη συναινετική χορωδία, το κείμενό μου θα ήθελε να αποτελεί «αντίστιξη», να αποδεχτεί δηλαδή την πρόσκληση που είχε απευθύνει, πριν χρόνια, στους διανοούμενους ο Έντουαρντ Σαΐντ, που θλιβόταν επειδή οι φωνές τους ακούγονταν όλο και λιγότερο, πνιγμένες από το μιντιακό βουητό. Αν όμως δοκιμάζαμε να αλλάξουμε σημείο παρατήρησης και να έρθουμε στη θέση εκείνων που υφίστανται αυτόν τον πόλεμο, οι εκτός χορωδίας φωνές λένε πολύ προφανή πράγματα».

«Το διακύβευμα σήμερα δεν είναι η ύπαρξη του Ισραήλ αλλά η επιβίωση του παλαιστινιακού λαού. Αν ο πόλεμος στη Γάζα καταλήξει σε μια δεύτερη Νάκμπα, η νομιμότητα του Ισραήλ θα μπει οριστικά σε κίνδυνο. Στην περίπτωση αυτή, ούτε τα αμερικάνικα όπλα, ούτε τα δυτικά μίντια, ούτε η γερμανική κρατική λογική, ούτε η διαστρεβλωμένη και εξευτελισμένη μνήμη της Σοά θα μπορέσουν να το λυτρώσουν».

Παρουσίαση:

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους,χωρίς 
να συμπίπτουν απαραίτητα με την άποψη της Autonomis Drasis

{…} Διάλεξα να σας  παρουσιάσω εδώ ένα κομμάτι από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, από τη σελ. 22 έως τη  σελ. 28, που μιλάει για το αν τα πράγματα άρχισαν στις 7 Οκτωβρίου και αν τα όσα γίνονται στη Γάζα χαρακτηρίζονται «γενοκτονία». Θα θυμάστε ότι έχω γράψει ότι δεν υιοθετώ αυτόν τον χαρακτηρισμό, αν και βλέπω ολοένα και περισσότερους σοβαρούς μελετητές να τον  υιοθετούν και αυτό με κλονίζει.

Ο  κυρίαρχος λόγος γύρω από την 7η Οκτωβρίου μετατρέπει αυτή την ημερομηνία σ’ ένα είδος αρνητικής αποκάλυψης, σε μια αιφνίδια εμφάνιση του κακού από την οποία πήγασε ένας επανορθωτικός πόλεμος. Ο μετρητής μηδένισε, σάμπως η ημερομηνία αυτή να ήταν η μοναδική απαρχή αυτής της τραγωδίας. Σάμπως η 7η Οκτωβρίου να είχε ξεσκεπάσει την αληθινή φύση τόσο της Χαμάς όσο και του Ισραήλ: του δημίου και του θύματος. Η λωρίδα της Γάζας, έδαφος που κατοικείται από 2,4 εκατομμύρια και που υφίσταται πλήρη απομόνωση εδώ και δεκαέξι χρόνια, έγινε το λίκνο του κακού, όπου αγριωποί δολοφόνοι δρούνε ατιμώρητα χρησιμοποιώντας τους άμαχους σαν «ανθρώπινες ασπίδες». Στην πραγματικότητα, η καταστροφή της Γάζας είναι ο επίλογος μιας μακρόχρονης διαδικασίας καταπίεσης και ξεριζώματος.

Πριν είκοσι δύο χρόνια, τον Αύγουστο του 2002, ο Έντουαρντ Σαΐντ είχε περιγράψει με τούτα τα λόγια την ισραηλινή βία κατά τη δεύτερη Ιντιφάντα:

Η Γάζα περιτριγυρίζεται, στις τρεις πλευρές της, από ένα φράχτη από μεταλλικό σύρμα που το διατρέχει ηλεκτρικό ρεύμα. Φυλακισμένοι σαν ζώα, οι κάτοικοι αδυνατούν να κινηθούν, να δουλέψουν, να πουλήσουν τα λαχανικά και τα φρούτα που καλλιεργούν, να πάνε σχολείο. Είναι εκτεθειμένοι σε επιθέσεις από τον ουρανό, από ισραηλινά αεροπλάνα και ελικόπτερα, ενώ στη γη τους σκοτώνουν σαν γαλοπούλες με άρματα μάχης και μυδραλιοβόλα. Πεινασμένη και φτωχή, η Γάζα είναι από ανθρώπινη σκοπιά ένας εφιάλτης, φτιαγμένος […] από χιλιάδες στρατιώτες υποχρεωμένους στην ταπείνωση, στην τιμωρία και στην ανυπόφορη ανημποριά κάθε Παλαιστίνιου, ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο και κατάσταση υγείας.

Τα ιατρικά εφόδια τα σταματάνε στα σύνορα, τα ασθενοφόρα τα πυροβολούν ή φροντίζουν να τα καθυστερούν. Κατεδαφίζονται εκατοντάδες σπίτια, χωράφια κι εκατοντάδες χιλιάδες δέντρα καταστρέφονται στο όνομα της συστηματικής συλλογικής τιμωρίας με την οποία θέλουν να πλήξουν τους άμαχους, κατά μεγάλο μέρος πρόσφυγες μετά την καταστροφή της κοινωνίας τους το 1948.[¹]

Η 7η Οκτωβρίου δεν είναι μια ξαφνική έκρηξη μίσους, έχει μεγάλη γενεαλογία. Είναι μια τραγωδία που προετοιμάστηκε μεθοδικά από εκείνον που θα ήθελε σήμερα να παραστήσει το θύμα. Μια τραγωδία που συνεχίζεται – γι’ αυτό έχει σημασία να μην αντιστρέφονται οι ρόλοι. Μια απλή ματιά στη χρονολογία επιτρέπει να καταλάβουμε πώς φτάσαμε στο «πογκρόμ» της 7ης Οκτωβρίου. Μετά την απόσυρση του Ισραήλ το 2005, η λωρίδα της Γάζας δέχτηκε συνεχείς επιθέσεις εκ μέρους του Τσαχάλ, επιθέσεις που προκάλεσαν χιλιάδες νεκρούς: 1.400 το 2008 (απέναντι σε 13 Ισραηλινούς), 170 το 2012, 2.200 το 2014.

Στις 30 Μαρτίου του 2018, μια μεγάλη ειρηνική διαδήλωση ενάντια στον αποκλεισμό της λωρίδας κατέληξε σε σφαγή: 189 νεκροί και 6.000 τραυματίες. Το 2023, ανάμεσα στην 1η Ιανουαρίου και τις 6 Οκτωβρίου, ο Τσαχάλ είχε ήδη σκοτώσει 248 Παλαιστίνιους στα κατεχόμενα εδάφη, ενώ είχε συλλάβει 5.200. Ανάμεσα στο 2008 και τις 6 Οκτωβρίου 2023, ο Τσαχάλ είχε σκοτώσει περισσότερους από 6.300 Παλαιστίνιους, από τους οποίους πάνω από 5.000 στη Γάζα, τραυματίζοντας 158.440, ενώ στο ίδιο διάστημα οι Ισραηλινοί που έπεσαν θύματα δράσεων της Χαμάς και των άλλων ισλαμιστικών ομάδων ήταν 310 και οι τραυματίες 6.460.[²]

Στη Γάζα οι παλαιστίνιοι πρόσφυγες είναι περίπου ενάμισι εκατομμύριο, λίγο περισσότεροι από το μισό των συνολικών κατοίκων. Το ποσοστό ανεργίας κυμαίνεται από 50% έως 80% και ο πληθυσμός ζει σε συνθήκες ανέχειας. Το ΑΕΠ δεν σταμάτησε να μειώνεται μέσα στα τελευταία χρόνια, καθιστώντας την ανθρωπιστική παρέμβαση της UNRWA (που διακόπηκε για μερικούς μήνες από ορισμένες χώρες της ΕΕ) συνθήκη επιβίωσης. Το 75% του πληθυσμού έχει ηλικία κάτω των είκοσι πέντε και στην πράξη ζει εκ γενετής σε κατάσταση απομόνωσης. Λίγα χιλιόμετρα πιο κει, πέρα από τον ηλεκτροφόρο φράχτη, προστατευμένοι από τον «σιδερένιο θόλο» (Iron Dome), την αντιπυραυλική άμυνα που αναχαιτίζει τις ρουκέτες, οι Ισραηλινοί ζουν όπως στην Ευρώπη.

Το Τελ Αβίβ είναι τόσο κοσμοπολίτικο, μοντέρνο, φεμινιστικό και gay friendly όσο και το Βερολίνο. Η πολιτιστική βιομηχανία του εξάγει τηλεοπτικές σειρές σε όλο τον κόσμο ενώ τα τελευταία χρόνια ακόμα και η γαστρονομία του χαίρει μεγάλης εκτίμησης. Αυτό είναι το φόντο της 7ης Οκτωβρίου.

Η έννοια της γενοκτονίας δεν πρέπει να χρησιμοποιείται με ελαφρότητα, ανήκει στη νομική σφαίρα και, όπως έχουν υπογραμμίσει πολλοί ερευνητές, δεν προσαρμόζεται εύκολα στις κοινωνικές επιστήμες. Χρησιμεύει στη διάκριση εκτελεστών και θυμάτων και χρησιμοποιείται πάντα για πολιτικούς λόγους, για να στιγματίσει τους διώκτες, να εξασφαλίσει δικαιοσύνη ή για να υπερασπίσει ζητήματα μνήμης. Όλα αυτά αληθεύουν, πρέπει να έχουμε την επίγνωσή τους και δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε την έννοια αυτή χωρίς να παίρνουμε τις αναγκαίες προφυλάξεις – αλλά δεν μπορούμε και να την αγνοούμε, ειδικά σήμερα.

Ο μοναδικός κανονιστικός ορισμός της που διαθέτουμε, αυτός που έδωσε η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών το 1948, ταιριάζει θαυμάσια στην κατάσταση που υπάρχει τη στιγμή αυτή. Στη βάση αυτού του ορισμού και στα τέλη του Γενάρη του 2024, το Διεθνές Δικαστήριο σήμανε συναγερμό για τον κίνδυνο γενοκτονίας στη Γάζα και, σύμφωνα με την αρμοδιότητά του, ζήτησε από τη διεθνή κοινότητα να λάβει μέτρα για να τη σταματήσει. Σύμφωνα με το άρθρο ΙΙ της Σύμβασης, διαπιστώνεται γενοκτονία όταν διαπράττονται πράξεις «με την πρόθεση να αφανιστεί, εντελώς ή εν μέρει, μια εθνική, εθνοτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα ως τέτοια».

Πρόκειται, συνεχίζει το κείμενο, για διαδικασία που περιλαμβάνει τις εξής μορφές: «α) θανάτωση μελών της ομάδας, β) σοβαρές βλάβες στη σωματική ή πνευματική ακεραιότητα μελών της ομάδας, γ) το γεγονός να εκτίθεται εσκεμμένα η ομάδα σε συνθήκες ζωής που στοχεύουν να προκαλέσουν τον φυσικό της αφανισμό, εντελώς ή εν μέρει, δ) μέτρα που αποσκοπούν να εμποδίσουν γεννήσεις στο εσωτερικό της ομάδας».[³]

Ο ορισμός αυτός περιγράφει με ακρίβεια αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Γάζα. Από τις 15 Οκτωβρίου 2023, 800 ερευνητές που προέρχονται από ποικίλους επιστημονικούς κλάδους, από το Διεθνές Δίκαιο έως τις Genocide and Holocaust Studies, σήμαναν συναγερμό για τον κίνδυνο γενοκτονίας στη Γάζα. Στους επόμενους μήνες η Journal of Genocide Research άνοιξε μια συζήτηση πάνω στο θέμα φιλοξενώντας πολλές παρεμβάσεις που παρουσίαζαν τη γενοκτονία όχι πια σαν «δυνητικό κίνδυνο» αλλά σαν πραγματικότητα.[⁴]

Για τον Ραζ Σεγκάλ, καθηγητή Holocaust and Genocide Studies στο Πανεπιστήμιο Στόκτον του Νιου Τζέρσεϊ, η Γάζα αποτελεί «περίπτωση γενοκτονίας κατάλληλη για εγχειρίδια» (textbook case of geno­cide), εκτίμηση που τη συμμερίζεται o Ντερκ Μόζες, ένας από τους πιο επιφανείς μελετητές στο αντικείμενο.[⁵] Η πρόθεση να αφανιστεί η Γάζα στο σύνολό της υπονοήθηκε άλλωστε στη δήλωση του Νετανιάχου στις 28 Οκτωβρίου που, μέσα από μια βιβλική αναφορά, επικαλέστηκε τον ανελέητο αγώνα των εβραίων εναντίον των Αμαλικιτών (βλ. Σαμουήλ Α΄, α΄, 3: «Ύπαγε τώρα και πάταξον τον Αμαλήκ, και εξολόθρευσον παν ό,τι έχει, και μη φεισθής αυτούς· αλλά θανάτωσον και άνδρα και γυναίκα, και παιδίον και θηλάζον, και βουν και πρόβατον, και κάμηλον και όνον»).[⁶]

Ο ιστορικός Όμερ Μπάρτοφ, ένας από τους 800 ερευνητές που υπογράψανε την παραπάνω έκκληση, έχει δίκιο να παρατηρεί ότι, γεννημένη μέσα στον αντίχτυπο της Σοά, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών «έβαλε πολύ ψηλά τον πήχη», προωθώντας την τάση «να ταυτίζεται η γενοκτονία σαν ένα γεγονός ανάλογο ως προς την εμβέλεια, την ιδεολογική καθαρότητα και τη γραφειοκρατική αποτελεσματικότητα» με την εξόντωση των εβραίων. Αυτό, προσθέτει, έχει επίσης «δημιουργήσει ένα χάσμα» ανάμεσα σ’ ένα νομικό ορισμό που παραμένει μάλλον ευρύς και που θα μπορούσε να συμπεριλάβει πολλές διαφορετικές περιπτώσεις, και σ’ ένα λαϊκό φαντασιακό σύμφωνα με το οποίο μια γενοκτονία «πρέπει να μοιάζει με το Ολοκαύτωμα για να αξίζει αυτό τον τίτλο».[⁷]

Δεν έχουν όλες οι γενοκτονίες την ίδια έκταση, ούτε χρησιμοποιούν τα ίδια μέσα. Οι άνθρωποι μπορούν να εξοντωθούν με πολύ διαφορετικούς τρόπους: βλήματα, θαλάμους αερίων, μασέτες, μεταφέροντας χιλιάδες ανθρώπους στην έρημο ή σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν μέσα διαβίωσης, όπως στη Ναμίμπια το 1904 ή στην Ανατολία το 1916, δημιουργώντας λιμούς ή ενεργώντας συνειδητά ώστε να μην τους αποτρέψουν, όπως στη Βεγγάλη το 1943,[⁸] ή ακόμα καταστρέφοντας μια πόλη με συστηματικούς βομβαρδισμούς, σχεδιασμένους από την τεχνητή νοημοσύνη. Η Σοά ανταποκρινόταν σε ποικίλους στόχους, μεταξύ άλλων σε μια ιδεολογική και φυλετική επιταγή, οι αποικιακές γενοκτονίες αποσκοπούσαν στην κατάχτηση και στην υποταγή, ενώ άλλες, όπως των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής, ήταν εθνοκαθάρσεις που αποσκοπούσαν στην εξολόθρευση με σκοπό την αντικατάσταση.

Η ιστορία του πολέμου στη Γάζα θα γραφτεί μέσα στις ερχόμενες δεκαετίες και τα κίνητρά του, συγκεχυμένα σήμερα, θα αποτιμηθούν με ακρίβεια – σήμερα όμως χρειάζεται να τον σταματήσουμε. Ο συναγερμός μπροστά σε μια εν εξελίξει γενοκτονία έχει αυτή τη λειτουργία. Οι σχολιαστές που ερμηνεύουν αυτή την προειδοποίηση σάμπως να ήταν μορφή αντισημιτισμού που τείνει να υποβαθμίσει το Ολοκαύτωμα ή να αμφισβητήσει τη μοναδικότητά του δείχνουν πόσο μυωπική, αναίσθητη και βλαβερή μπορεί να γίνει μια μνήμη αναδιπλωμένη στον εαυτό της, μεταμορφωμένη σε αποκλειστική και αυτοαναφορική λατρεία.

Θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι η σφαγή της Γάζας προστίθεται στις σφαγές που υπέστησαν μέσα στα τελευταία χρόνια πόλεις όπως το Χαλέπι ή η Μοσούλη, και ότι ξεπερνιέται κατά πολύ από τον αριθμό των θυμάτων των βομβαρδισμών που καταστρέψανε τις γερμανικές, τις σοβιετικές ή τις ιαπωνικές πόλεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό αληθεύει, όμως το μαρτύριο των πόλεων αυτών ήταν αποτέλεσμα πολέμων στους οποίους συγκρούονταν εχθροί ανάλογου μεγέθους. Στο Χαλέπι και στη Μοσούλη πολέμησαν διεκδικώντας οικοδομικά τετράγωνα μέτρο το μέτρο, όπως στο Στάλινγκραντ.

Οι άμαχοι μπορούσαν να πιαστούν όμηροι όμως παρέμεναν παγιδευμένοι σε μια σύγκρουση όπου οι εμπόλεμοι ήθελαν να εξοντώσουν οι μεν τους δε. Η έννοια του πολέμου –που χρησιμοποιείται σε τούτες τις σελίδες σύμφωνα με τη συνήθη χρήση αυτών των μηνών– δεν είναι καθόλου κατάλληλη για να περιγράψει αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Γάζα, όπου δεν αντιπαρατάσσονται δυο στρατοί αλλά όπου μια πανίσχυρη και υπερσύγχρονη πολεμική μηχανή αφανίζει μεθοδικά ένα σύνολο αστικών κέντρων κατοικημένων από σχεδόν δυόμισι εκατομμύρια άτομα.

Είναι μια μονόπλευρη, διαρκής, αδυσώπητη καταστροφή. Δεν έχουμε μπροστά μας δύο στρατούς, με δεδομένο το απροσμέτρητο χάσμα μεταξύ Τσαχάλ και Χαμάς, αλλά δήμιους και θύματα, και αυτή ακριβώς είναι η λογική της γενοκτονίας. Υπάρχει μια ολοφάνερη υποκρισία στη συμβατική πια γλώσσα που από τη μία αρνιέται στους μαχητές της Χαμάς το στάτους του νόμιμου αντίπαλου, θεωρώντας ότι πρόκειται για μια κοινή συμμορία τρομοκρατών, και από την άλλη ονομάζει «παράπλευρες απώλειες», ή στους πιο τολμηρούς σχολιαστές «εγκλήματα πολέμου», τις δεκάδες χιλιάδες των παλαιστίνιων αμάχων που σκοτώνονται κατά τον προγραμματισμένο αφανισμό της Γάζας. Τα εγκλήματα πολέμου, σκόπιμα ή συγκυριακά, δεν είναι ο σκοπός ενός πολέμου αλλά μία από τις συνέπειές του.

Η καταστροφή της Γάζας, απεναντίας, είναι ο στόχος της ισραηλινής επίθεσης. Οι πιο εξτρεμιστικές πτέρυγες της ισραηλινής κυβέρνησης επιδιώκουν φιλόδοξους στόχους και θα επιθυμούσαν μια πλήρη εθνοκάθαρση της λωρίδας μέσα από το άνοιγμα των αιγυπτιακών συνόρων. Έντεκα υπουργοί της κυβέρνησης Νετανιάχου συμμετείχαν τον Γενάρη σε μια συγκέντρωση εξτρεμιστών σιωνιστών για τον επαναποικισμό της Γάζας.[⁹] Το 1948, ένας από τους στόχους της Σύμβασης του ΟΗΕ ήταν να ξεπεραστούν τα όρια της δίκης της Νυρεμβέργης, όπου τα ναζιστικά εγκλήματα είχαν αντιμετωπιστεί σαν εγκλήματα πολέμου. Μια γενοκτονία δεν μπορεί να περιοριστεί σε απλό έγκλημα πολέμου.

Γι’ αυτό το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ αναγνώρισε, με την απόφασή του της 26ης Ιανουαρίου 2024, ότι η κατηγορία της γενοκτονίας που διατυπώθηκε από τη Νότια Αφρική είναι τουλάχιστον «εύλογη» και κάλεσε το Ισραήλ να λάβει όλα τα διαθέσιμα μέτρα ώστε να εμποδίσει το στρατό του να διαπράξει πράξεις γενοκτονίας στη λωρίδα της Γάζας. Στους τρεις επόμενους μήνες η κατάσταση επιδεινώθηκε και στα τέλη Μαρτίου το ίδιο Δικαστήριο εξέδωσε μια δεύτερη απόφαση για να αποτρέψει τον λιμό που έχει πλέον «εγκατασταθεί» σ’ αυτή τη ρημαγμένη περιοχή. Το Ισραήλ αγνόησε τις αποφάσεις αυτές συνεχίζοντας τη φονική εκστρατεία του και οι σύμμαχοί του δεν έκαναν τίποτα για να το εμποδίσουν. {…}

Σημειώσεις:

Πηγή: https://sarantakos.wordpress.com/2024/11/26/traverso-5/

Δείτε και αυτά:

Το ολοκαύτωμα των Παλαιστινίων της Γάζας

Το ολοκαύτωμα των Παλαιστινίων της Γάζας

Παλαιστίνιοι/ες: Οι “Ινδιάνοι” της Μέσης Ανατολής

Παλαιστίνιοι/ες: Οι “Ινδιάνοι” της Μέσης Ανατολής(αφιέρωμα)