Επιμέλεια δημοσίευσης: Γιώργος Μεριζιώτης
Ντέιβιντ Μπομ – David Bohm Ένας πρωτοπόρος τις φυσικής
«… Σκέψη είναι η κίνηση της μνήμης και μνήμη είναι εμπειρίες και γνώσεις αποθηκευμένες στον εγκέφαλο…» . Ντέιβιντ Μπομ
Ο Ντέιβιντ Μπομ (1917-1992) ήταν αμερικανός φυσικός, ουγγροεβραϊκής καταγωγής. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς φυσικούς του 20ου αιώνα. Ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο μοντέλο της κβαντομηχανικής, και από κάποιους θεωρήθηκε «αιρετικός». Σε κάποιες περιόδους, η κυβέρνηση των ΗΠΑ τον αντιμετώπισε ως «επικίνδυνο».
Έφυγε απ’ τις ΗΠΑ το 1951, αφού αρνήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις της Επιτροπής Μη-Αμερικανικών Δραστηριοτήτων της Βουλής των Αντιπροσώπων, σχετικά με το αν αυτός ή κάποιος από τους φίλους του ήταν κομμουνιστές, (βλέπε Μακαρθισμός*).
Έκανε πολλές σημαντικές συνεισφορές στη φυσική, και συνεργάστηκε με τον Αϊνστάιν. Ένα σύστημα συντεταγμένων που ανακάλυψε στις αρχές της καριέρας του έγινε το πρότυπο εργαλείο για την απεικόνιση της συμπεριφοράς του πλάσματος. Μαζί με τον πρώην μαθητή του, Γιακίρ Αχαρόνοφ, είναι ο εμπνευστής μιας εξαιρετικά μη-κλασικής ανακάλυψης, γνωστής σαν το φαινόμενο Αχαρόνοφ-Μπομ,(**) η οποία επιβεβαιώθηκε κατόπιν σ’ έναν μεγάλο αριθμό πειραμάτων.
Ασχολήθηκε επίσης με την Νευροψυχολογία και τη Φιλοσοφία του Νου. Θεωρούσε πως ο νους λειτουργεί με έναν τρόπο που μοιάζει με ολόγραμμα, σύμφωνα με τις κβαντικές μαθηματικές αρχές και τα χαρακτηριστικά των κυμάτων. Έκανε αναφορές στο έργο πολλών βιολόγων, και γνώριζε τη σκέψη του Βίλχελμ Ράιχ. Συναντήθηκε αρκετές φορές με τον Κρισναμούρτι, και σε δημόσιο διάλογο, («Το τέλος του Χρόνου«, εκδ. Καστανιώτη). «… Θα έλεγα ότι στο επιστημονικό και φιλοσοφικό μου έργο κύριο μέλημά μου ήταν να κατανοήσω τη φύση της πραγματικότητας γενικά, και της συνείδησης ειδικότερα, ως ένα συνεκτικό όλον, το οποίο δεν είναι ποτέ στατικό ή πλήρες, αλλά είναι μια ατελείωτη διαδικασία κίνησης και ξεδιπλώματος …» (David Bohm: Wholeness and the Implicate Order)
Στην κβαντική -περιγραφή ο Μπομ ισχυρίστηκε ότι ένα μαγνητικό πεδίο μπορούσε να αλλάξει τα χαρακτηριστικά ενός ηλεκτρονίου, ακόμη κι αν μεταξύ τους παρεμβαλλόταν ένα αδιαπέραστο φράγμα. Όμως, όλο και πιο πολύ τον απασχολούσε και δεν τον ικανοποιούσε η επικρατούσα ερμηνεία της κβαντομηχανικής θεωρίας. Ουσιαστικά, η απάντηση του Μπομ στην επικρατούσα (ιδεαλιστική) ερμηνεία της κβαντομηχανικής περιέχεται στη θεωρία του για τις «λανθάνουσες παραμέτρους», και στη «θεωρία του κύματος-πιλότου».
Σύμφωνα μ’ αυτές, τα σωματίδια (που σύμφωνα με τη κβαντομηχανική είναι συννεφάκια πιθανοτήτων μέχρι να παρατηρηθούν και να αποκτήσουν συγκεκριμένη θέση στο χώρο) είναι πράγματι σωματίδια, και πάντα, όχι μόνον όταν παρατηρούνται. Η συμπεριφορά τους καθορίζεται από ένα ασυνήθιστο πεδίο ή κύμα που το συνιστούν και δυνάμεις κλασικού τύπου, όπως ο ηλεκτρομαγνητισμός, σε μια εντελώς νέα δύναμη, την οποία ο Μπομ ονόμασε κβαντικό δυναμικό, η οποία είναι υπεύθυνη για μη κλασικά φαινόμενα. Οι θέσεις των σωματιδίων, με τη σειρά τους, χρησιμεύουν σαν λανθάνουσες παράμετροι που προσδιορίζουν την φύση του κύματος πιλότου.
Η ερμηνεία του Μπομ βασίζεται στην αντικειμενική νομοτέλεια. Έδωσε στην αρχή της απροσδιοριστίας υλιστικό νόημα. Τα σωματίδια πάντα υπάρχουν στο χρόνο και το χώρο, αλλά κάθε προσπάθεια να μετρήσει κανείς τη θέση τους και την ταχύτητα τους θα αλλάξει αναπόφευκτα την πληροφορία που εξάγεται, αλλάζοντας φυσικά το κύμα πιλότο. Η κριτική του Μπομ για την αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ ήταν ότι δεν έδινε φυσική ερμηνεία της απροσδιοριστίας, και έτσι άνοιγε τον δρόμο όχι για την γνήσια απροσδιοριστία αλλά για την «ασάφεια και τον αγνωστικισμό».
{…} Ως τις αρχές του 20ου αιώνα, οι νόμοι της φυσικής θεωρούνταν αυστηρά ντετερμινιστικοί. Η ανάπτυξη όμως της μοντέρνας φυσικής οδήγησε πολλούς φυσικούς στο συμπέρασμα ότι αυτός ο ντετερμινισμός δεν ισχύει και ότι οι βασικοί νόμοι έχουν στατιστικό ή πιθανοκρατικό χαρακτήρα. Ο David Bohm σε τούτο το βιβλίο ασκεί κριτική σ’ αυτές τις ιδέες. Ισχυρίζεται ότι ο ντετερμινισμός και οι «νόμοι της τύχης» είναι δύο αδιαχώριστες πλευρές μιας ενιαίας, βαθύτερης και πιο περιεκτικής δομής ενός νόμου που προχωρεί πέρα από αυτούς. Ο συγγραφέας προτείνει έναν νέο τρόπο ερμηνείας της κβαντικής θεωρίας βασισμένο στην παραδοχή μιας τέτοιας δομής, υπό τη μορφή ενός υποκβαντομηχανικού επιπέδου, στο οποίο περιλαμβάνονται τα νέα είδη αιτιακών νόμων και οι στατιστικές διακυμάνσεις. {…} Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου » Αιτιότητα & τύχη στη μοντέρνα φυσική«
Ο Ντέιβιντ Μπομ ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα έθετε το ζήτημα της κλιματικής και οικολογικής κατάρρευσης του πλανήτη γη από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις- επεμβάσεις, και υποστήριζε ότι η ανεξέλεγκτη οικονομική ανάπτυξη – επέκταση θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα σε πλανητική κλίμακα.
Δείτε το βίντεο – συνέντευξη του Ντέιβιντ Μπομ που έδωσε το 1989 (με ελληνικούς υποτίτλους)
Σημειώσεις:
*) Περισσότερα για τον Μακαρθισμό εδώ:
Ο Μακαρθισμός και το ψυχροπολεμικό «κυνήγι μαγισσών»
Η «Μαύρη Λίστα» του Χόλυγουντ – Η λαίλαπα του μακαρθισμού …
**) Ο Yakir Aharonov – Γιακίρ Αχαρόνοφ το 1959 έκανε τη διδακτορική διατριβή του με καθηγητή τον Ντέιβιντ Μπομ, μία φυσιογνωμία της Θεωρητικής Φυσικής, που κυνηγήθηκε όμως αλύπητα από τους συμπατριώτες του Αμερικανούς για τις «αριστερές» ιδέες του ώστε κατέληξε να διδάσκει αυτοεξόριστος στην Αγγλία όπου και συναντήθηκε με τον Αχαρόνοφ. Οι δυο τους κατάφεραν να εξηγήσουν με εξισώσεις το «μυστηριώδες» φαινόμενο, ένα σωματίδιο όπως το ηλεκτρόνιο περνώντας κοντά από έναν ηλεκτρομαγνήτη αλλά σε σημεία όπου δεν εμφανίζεται μαγνητικό πεδίο να επηρεάζεται από αυτό και μάλιστα διαφορετικά αν περνάει από τη μία ή από την άλλη πλευρά του ηλεκτρομαγνήτη.
Ενα χρόνο μετά, το πείραμα απέδειξε ότι είχαν δίκιο και έκτοτε η όλη αυτή παράξενη συμπεριφορά αναφέρεται ως «Φαινόμενο Αχαρόνοφ-Μπομ».
Ο φυσικός Ντέιβιντ Μπομ & το πείραμα δύο σχισμών
Autonomi Drasi 