O Ελευθεριακός και η Ανθρωπόσφαιρα
Έρευνα/ επιμέλεια: Γιώργος Μεριζιώτης
Πρώτος ο Γάλλος αναρχικός Ζοζέφ Ντεζάκ – Joseph Déjacque (*) χρησιμοποιεί την λέξη αυτή και μάλιστα εκδίδει και μια εφημερίδα “ Ο Ελευθεριακός ” από το 1858 έως το 1861. Σε αυτή την αγνοημένη φυσιογνωμία οφείλουμε μια πρώιμη έννοια του κομμουνιστικού αναρχισμού και πολλά άλλα μέσα από το ουτοπικό του έργο “ Η Ανθρωπόσφαιρα ” να σημειώσουμε δε, ότι ο Ντεζάκ ήταν ένας «ταπεινός» ταπετσέρης και ελαιοχρωματιστής και όχι κάποιος μικροαστός ή μεσοαστός γραφιάς με ευχέρεια σπουδών και συμμετείχε στην επανάσταση του 1848 στο Παρίσι. Στην “Ανθρωπόσφαιρα”, περιγράφει τους πλανήτες και τη γη σαν ζώντες οργανισμούς που ζουν, αναπνέουν και αισθάνονται (πρώιμος»οικολόγος»;).
Προτού ο Ντεζάκ σκιαγραφήσει την εικόνα που έχει για την αναρχιστική, όπως λέει κοινωνία, σκιαγραφεί το εγώ:
« … Εγώ έχω όλα τα πάθη, αν και δεν μπορώ βέβαια να τα ικανοποιήσω: το πάθος της αγάπης και του μίσους, όπως επίσης και αυτό της εκλεπτυσμένης πολυτέλειας και της εκλεπτυσμένης απλότητας. Εγώ γνωρίζω κάθε όρεξη: αυτή της καρδιάς και του στομαχιού, της σάρκας και του πνεύματος. Μου αρέσει το άσπρο ψωμί καθώς και το μαύρο, μ’ αρέσουν οι θυελλώδεις συζητήσεις και οι γλυκές κουβέντες.
Κάθε φυσική και ηθική δίψα είναι γνωστή σε μένα, κάθε μέθη μου είναι οικεία, κάθε τι στον κόσμο που είναι ερεθιστικό πέρα από κάθε μέτρο, όπως και κάθε τι καταπραϋντικό με δελεάζει: ο καφές και η ποίηση, η σαμπάνια και η τέχνη, το κρασί και ο καπνός, το μέλι και το γάλα, το θέατρο, η οχλαγωγία, το φως, η σκιά, η μοναξιά και το κρύο νερό. Εγώ, αγαπώ την εργασία και το σκληρό μόχθο, όπως αγαπώ επίσης την σχόλη και την καλόβουλη τεμπελιά. … Δεν γνωρίζω κανέναν άνθρωπο που να έχει τόσες λίγες προκαταλήψεις και τόσα πολλά πάθη όπως εγώ..»
Για την δικιά του ένωση σοσιαλισμού και ατομικισμού λέει τα εξής:
«…Κάθε χειρωνακτικό και διανοητικό έργο, κάθε τι που είναι αντικείμενο της παραγωγής και της κατανάλωσης, τα κοινά κεφάλαια, η συλλογική ιδιοκτησία, ανήκουν σε όλους και στον καθένα. Κάθε έργο της καρδιάς, κάθε τι που έχει ιδιαίτερη ουσία, που είναι ίδιον της ψυχής και των συναισθημάτων του ατόμου, το ιδιωτικό κεφάλαιο, η ιδιοκτησία του σώματος, κάθε τι τελικά που είναι ο άνθρωπος με την πραγματική του σημασία και αυτό που αυτός επιθυμεί να είναι η ζωή του ή η γενιά του, ανήκει στον εαυτό του…»
Συνεπής κατά τα άλλα στην πίστη του στην αδερφικότητα και τη σύνεση που πηγάζουν από τον εγωισμό, διατυπώνει την πρόταση, η οποία είναι ο ορισμός του κομμουνιστικού αναρχισμού με το δικαίωμα της ελεύθερης χρήσης του:
«… Ο καθένας να καταναλώνει και να παράγει σύμφωνα με τις ικανότητες του, σύμφωνα
με τις ανάγκες του, διότι και η εργασία είναι μια ανάγκη η οποία είναι ακριβώς τόσο επιτακτική όσο και η ανάγκη να τρώμε. Η τεμπελιά δεν είναι η κόρη της ελευθερίας και της μεγαλοφυΐας της ανθρωπότητας, αλλά της σκλαβιάς και του πολιτισμού…».
Ενώ στη θέση του καταναγκασμού και των νόμων εμφανίζει τα έθη και την ηθική συνείδηση.
Στην περιγραφή της μελλοντικής χώρας της ουτοπίας του, στην ανθρωπόσφαιρα, ο Ντεζάκ είναι πρώιμος αντιντετερμινιστής, γράφει:
«…Οι αναζητητές της ιδανικής ευτυχίας, ακριβώς έτσι όπως οι αναζητητές της φιλοσοφικής λίθου, ίσως δεν πραγματοποιήσουν ποτέ απόλυτα την ουτοπία τους, όμως η ουτοπία τους θα είναι το αίτιο για τις προόδους της ανθρωπότητας …».
Ζοζέφ Ντεζάκ – Joseph Déjacque,1821-1864: Γάλλος αναρχοκομμουνιστής. Κήρυττε την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, του χρήματος, της μισθωτής εργασίας και του κράτους. Μαθητής του Προυντόν διαφώνησε μαζί του για της άποψης που είχε για της γυναίκες και το οικονομικό του πρόγραμμα, ο Ντεζακ επικρίνοντας τον Προυντόν, τον οποίο θεωρούσε «κεντριστή Αναρχικό», φιλελεύθερο αλλά όχι ελευθεριακό. Πήρε μέρος στη Γαλλική επανάσταση του 1848, οπότε συνελήφθη και φυλακίστηκε. Το 1851 διέφυγε στο Λονδίνο και, αργότερα, εγκαταστάθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Την περίοδο που βρισκόταν στο Τζέρσεϊ (1852-53) έγραψε το αναρχικό δοκίμιο “Το Επαναστατικό Ζήτημα”. Το 1855, ο Ντεζάκ ήταν μεταξύ εκείνων που υπέγραψαν το πρόγραμμα της Διεθνούς. Στη Νέα Υόρκη εξέδιδε από το 1958 ως το 1961 το περιοδικό “Ο Ελευθεριακός, Επιθεώρηση του Κοινωνικού Κινήματος” όπου δημοσίευσε σε συνέχειες το βιβλίο του “Η Ανθρωπόσφαιρα, Μια Αναρχική Ουτοπία”.
Λίγο πριν το ξέσπασμα του αμερικανικού εμφυλίου (1861) επέστρεψε στο Λονδίνο και από εκεί στο Παρίσι, όπου και πέθανε αγνοημένος σε ένα φρενοκομείο. Το έργο του υποτιμήθηκε και αγνοήθηκε, αν και αναρχικοί και μαρξιστές χρησιμοποίησαν όρους και θέσεις του χωρίς να τον αναφέρουν. (βλ. Μαξ Νεττλώ, Η Ιστορία της Αναρχίας, σελ. 96-98, εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη).
*) Στοιχεία της μονογραφίας του Ντεζάκ, πήραμε από μελέτη του Γκούσταβ Λαντάουερ: “Το μήνυμα του Τιτανικού”, εκδ. Τροπή
«… την εξουσία την είδαμε επί τω έργω,
και τα έργα της την καταδικάζουν…»
Joseph Déjacque
Δείτε και εδώ:
Autonomi Drasi 